ءتىلىمىزدىڭ تىلەگىن قولعا العالى وڭدى-سولىمىزدى بايقاۋعا مۇرشامىز كەلمەستەن، جۇيەسىز ارەكەتپەن ماسەلەنىڭ مۇحيتىندا مالتىپ كەلە جاتقاندايمىز. قاي ماسەلەنى دە شەشۋ ءۇشىن ونىڭ قاتپارىن ساراپتاپ باجايلامايىنشا، قىيمىلىمىز قارابايىرلانىپ، ارەكەتىمىز الەمتاپىرىق كۇي كەشپەك، ال ناتيجەسى ماندىماستان ءبىر ورىندا تاياق قامشىلاعان بالاداي، ءوزىمىزدى ءوزىمىز الداۋسىراتىپ ۋاقىتتان جۇرداي بولارىمىز حاق. كەز كەلگەن ىسكە قاجەتتى عىلىمي كىرىسىمنەن ادا بولامىز. قازىرگى ءتىل مايدانىنداعى حالىمىز دا سونداي.
ءتىل مەن رەچ
ءتىل ماسەلەسىنە بويلاپ، ماسەلەگە ءمان بەرۋ ءۇشىن «ءتىل» ۇعىمىنىڭ وزىنە ءۇڭىلىپ، «تىلگە» بەرىلگەن تانىمال انىقتامالارعا نازار اۋدارايىق:
ءتىل - بارلىق سوزدەر مەن گرامماتيكالىق فورمالاردىڭ جانە ايتىلىم ەرەكشەلىكتەرىنىڭ جيىنتىعى;
ءتىل - ۆيرتۋالدىك (ابستراكتسيا رەتىندە بولاتىن), الەۋەتتىك قاۋقار (پوتەنتسيا);
ءتىل - حالىقتىڭ قاتىناس قۇرالى، بۇل - الەۋمەتتىك قۇبىلىس («رۋسسكي يازىك ي كۋلتۋرا رەچي»، ۆ.يا.گولدين، و.ب.سيروپوتينا، م.ا.ياگۋبوۆا، 2003گ);
ءتىل - ادام قاۋىمىندا ستيحيالى تۇردە تۋىنداعان، قاتىناس ماقساتتارىنا ارنالعان جانە ادامنىڭ الەم تۋرالى بىلىمدەرى مەن ۇعىمدارىنىڭ بارلىق جيىنتىعىن بەينەلەپ جەتكىزۋگە قابىلەتتى ديسكرەتتى (جىكتەلمەلى) دىبىستىق تاڭبالاردىڭ دامىمالى جۇيەسى (ۇلكەن كەڭەس ەنسيكلوپەدياسى - (ورىس تىلىندەگى شەتەلدىك تەرميندى قازاق تىلىنە يكەمدەگەنىمىز - ءتىلدى قورلاتۋدان قورعاۋ مەن وقىرماندى سىيلاعانىمىز).
بىزگە كەرەگى دە جانە بۇل ۇعىمعا ءتيىستى تياناقتى توقتام دا انىقتامالاردىڭ سوڭعى نۇسقاسى دەپ ويلايمىز. قىسقاسى، ءتىل - ادامارالىق قاتىناستىڭ بەلگىلى ءبىر جۇيەسى. بۇل جاعىنان قاراعاندا، جۇيە رەتىندە ءتىل ءولۋى دە، قايتا ءتىرىلۋى دە، ءتىپتى، جاسالۋى دا ابدەن مۇمكىن. مۇنىڭ مىسالدارى جەتكىلىكتى. مىسالى، قايتا تىرىلگەن ەبريت ءتىلى شىن مانىندە تىلدىك جۇيە رەتىندە ولگەن ەمەس، ونىڭ زاڭدىلىقتارى مەن جۇيەلىك سيپاتتارى ساقتاۋلى بولاتىن. الايدا، سول «ولگەن» ءتىلدىڭ قولدانىسقا ءتۇسۋى شىن مانىندە ءتىلدىڭ قايتا تۋى ەمەس، ءتىلدىڭ «رەچكە» اينالۋى بولاتىن. قاراپايىم ۇعىمداعى ءتىلدىڭ «ءولۋى» دەگەنىمىز - عىلىمشا ايتقاندا، ءتىلدىڭ قولدانىستان شىعۋى عانا. ەگەر دە الگى تىلدىك جۇيەگە قاجەتتى جاعداي جاسالسا، ول قولدانىسقا ءتۇسىپ، «رەچكە» اينالادى، ياعني ءتىل «تىرىلەدى».
وكىنىشكە وراي، ءالى كۇنگە تىلدىك قولدانىمنىڭ تەرمينى بولىپ سانالاتىن «رەچ» ۇعىمىنىڭ قازاقشا بالاماسى بولماعاندىقتان، بۇل تەرمين ءبىزدىڭ ۇعىمىمىزدا قولدانىستا بولماي كەلە جاتقانى ءوز الدىنا، ءتىل عىلىمىنىڭ تۇتاس ءبىر ءپانىنىڭ دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرىپ كەلەدى. ويتكەنى، تەرميننىڭ ءوزى عىلىمي بىرلىك ەكەنى راس.بىرلىكتىڭ ءوزى بولماسا، نىساننىڭ دامۋى دا مۇمكىن ەمەس. كازىرگى كۇنى «كۋلتۋرا رەچي» ءپانى قازاقشا «ءتىل مادەنيەتى»، «ءسوز مادەنيەتى» دەگەن تياناقسىز الۋان تىركەستەرمەن،سوزدەرمەن بەرىلگەنىمەن، ءپاننىڭ ءمانى تۇسىنىكسىز قالۋدا. عىلىمدا «يازىكوۆايا كۋلتۋرا»، «رەچەۆايا كۋلتۋرا» دەگەن سالالار بار، ال بۇلار قازاق تىلىندە «ءتىل مادەنيەتى» رەتىندە ءبىر عانا تىركەسپەن ءار سالانى شاتاستىرا ۇعىلىپ وتىر. ونىڭ ۇستىنە قازاق ءتىلءدى ءتىل بىلىمىندە «جازباشا رەچ» (پيسمەننايا رەچ), «اۋىزشا رەچ» (ۋستنايا رەچ) ماسەلەلەرى دە ءوز دەڭگەيىندە اشىلماي كەلەدى.
جوعارىدا «ءتىل» ۇعىمىنا توقتالدىق، ال «ءسوزدىڭ» لەكسيكالىق بىرلىك ەكەنىن ەسكەرسەك، ونى ءبۇتىن ءبىر عىلىمي ءپاننىڭ جۇگىن كوتەرەتىندەي تەرمين رەتىندە قولدانۋ عىلىمدى دا، ۇعىمدى دا تۇيىققا تىرەيدى. رەچ دەگەنىمىز - ءتىلدىڭ قولدانىم سيپاتى، ال ءبىز ونى ءسوز، سويلەۋ، ءتىل سەكىلدى سوزدەردى جامىراتىپ، بىرەۋىنە توقتاي الماي، قالاي اتاۋدى بىلمەي ءجۇرمىز!ءتىل عىلىمىنىڭ ءوزى تىلدىك تەرمين جاساي الماي وتىر.
تىلىمىزدە «رەچكە» بالاما بولاتىنداي لەكسيكالىق بىرلىك بار، ول - «ءسوي» سوزى. بۇل، ءتىپتى، ارحايستىك ءسوز دە ەمەس، كادىمگى كازىرگى قولدانىستاعى، سونشالىق ءمان بەرىلمەي كەلە جاتقان بىرەگەي لەكسيكالىق ماتەريال. «ءسوي» ءسوزى قازاق تىلىندە تىلدىك قولدانىس سيپاتىن بىلدىرەتىن بىردەن ءبىر ۇعىم، سول سيپاتتى بەرەتىن كوپتەگەن سوزدەردىڭ ءتۇبىرى جانە ەجەلگى ءبىربۋىندى امبەباپ ۇعىمنىڭ نۇسقاسى: ءسويلەۋ، ءسوي دەۋ، ءسويلەم ت.ت. مۇنىڭ اعىلشىن تىلىندەگى نۇسقاسى «ءساي» (say - بۇعان قاراپ قازاق-اعىلشىن تىلدەرىنىڭ ەجەلگى بايلانىسىن دا اڭعارامىز) تۇرىندە ساقتالعان. «ءسوي» ءسوزى تەرمين بولۋعا ابدەن لايىق جانە «جازباشا ءسوي» مەن «اۋىزشا ءسوي» تۇرىندە ءتىلدىڭ الۋان قولدانىستىق سيپاتىن بەرە الادى.
بەلگىلى ءبىر ءتىلدىڭ قولدانىسى، ياعني «تىرلىگى» دەگەنىمىزدىڭ ءوزى - ونىڭ جازباشا جانە اۋىزشا قولدانىم سيپاتىمەن ايقىندالاتىن ۇدەرىس. ەندەشە، ءتىل ماسەلەسىنىڭ ۇلى مايدانعا اينالۋ سەبەبىنىڭ ءوزى، ونىڭ جوعارىدا اتالعان سالالاردىڭ تياناقتى قولعا الىنباۋ كورىنىسىنەن تۋىندايتىن جايت. دەمەك، نەعۇرلىم ءتىل مايدانى ورشىگەن سايىن، سوعۇرلىم ءتىل ماسەلەسىنىڭ تياناقتى دا ناتيجەلى كورىنىسى ماردىمسىز دەگەن ءسوز. ناقتى ارەكەتتىڭ ورنىن جەلبۋاز دا شايپاۋ سوزۋارلىقتىڭ باسقانى. ەندەشە، ءتىلدىڭ سويگە اينالۋى دەگەنىمىزدىڭ ءوزى - ءتىلدىڭ ومىردەگى ناقتى قولدانىسى. ەندەشە، مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ ماسەلەسىن قولعا العاندا، ءتىلدىڭ قولدانىسىن جازباشا دا، اۋىزشا دا سويگە اينالۋ ۇدەرىسى دەپ تۇسىنەتىن ۋاقىت جەتتى.
ىسجۇرگىزىم مەن ءسۇيىنشىلەتۋ
جازباشا ءسوي (پيسمەننايا رەچ) - ءتىلدىڭ جازىمدىق قولدانىسى. مۇنىڭ ءوزى سان الۋان سالاداعى جۇزەگە اسۋىنا قاراي سايكەس تۇردە سان سالالى بولىپ كەلەدى. سونىڭ ءبىرى - ىسجۇرگىزىم (دەلوپرويزۆودستۆو). ەلدەگى مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ كورىنىسى رەتىندە ىستەلىپ جاتقان باستى شارا بولىپ مويىندالعان ىسجۇرگىزىم شىن مانىندە جازباشا ءسوي سالاسىنىڭ ءبىر قىرى عانا. الايدا، ءبىزدىڭ ونى ءتىلدى دامىتۋدىڭ باستى كورىنىسى دەپ كورسەتۋگە تىرىسقانىمىزبەن، بۇل ماسەلەنىڭ كوكتەي قويار ءتۇرى جوق. سەبەبى، جازباشا ءسويدى اۋىزشا ءسويسىز ەلەستەتۋ دە، دامىتۋ دا، قولعا الۋ دا مۇمكىن ەمەس. ءارى بەرىدەن سوڭ جازباشا ءسوي دەگەنىمىز - اۋىزشا ءسويدىڭ جازىندىسى عانا. وسى زاڭدىلىق ورىندالماعاندىقتان دا، ءبىزدىڭ ىسجۇرگىزىم اينالاسىنداعى اتقارعان ارەكەتتەرىمىزدىڭ ءبارى دە اۋدارمالىق الدانىشتان ارىگە اسپاۋدا.
قىسقاسى، ءتىلدىڭ سويگە اينالۋ قۇبىلىسى ءبىر بىرىنە ءوزارا تىعىز بايلانىستى، ونىڭ جازباشا جانە اۋىزشا نۇسقالارىنىڭ قولدانىسقا تۇسۋىنەن تۋىندايتىن ۇدەرىس قانا. ال، ۇدەرىس ءۇشىن جەلبۋاز يدەولوگيا دا، فەستيبالدەر دە كەرەك ەمەس، جاعداي مەن ۇيىمداستىرۋ شارالارى جانە ءتيىستى تالاپ بولسا جەتكىلىكتى. ءبىر قىزىعى، مەملەكەتتىك دالىزدەردەگى مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ ماسەلەسى ءسوز بولعاندا، نەگە ەكەنى بەلگىسىز، سول ورگاندارداعى ءتىل بىلەتىن الەۋەت قاراستىرىلماي، سول ورگان جايعاسقان مەكەندەردەگى ەتنوستىق-دەموگرافيالىق ەسەپ-قيساپتىڭ تىلگە تيەك بولاتىنى تۇسىنىكسىز. مۇنىمىز، ابزەلدىڭ ادەمىلىگى مەن جايلىلىعىن اتتىڭ بار-جوقتىعىنا بايلانىستىرا قاراستىرعانداي، قيسىنسىز شارۋا ەكەنى ايان.
كازىردە بەلگىلى ءبىر وبلىستىڭ نە قالانىڭ ىسجۇرگىزىمى مەملەكەتتىك تىلگە كوشىرىلگەنىن ايتىپ، جۇرتتان ءسۇيىنشى سۇراعانداي احۋال ورناپ جۇرگەنى جاسىرىن ەمەس. كەرەك بولسا، سول مەملەكەتتىك تىلمەن جۇمىس ىستەپ وتىرعان قىزمەتشىنىڭ مىندەتى تۇستىك اس سەكىلدى ەشبىر شەشىمسىز-اق كۇندەلىكتى تابيعي تۇردە اتقارىلاتىن قاجەتتىلىك ەمەس پە؟! ءتىپتى، مەمتىلگە كوشەتىندەي شەشىم شىعارۋعا ەشبىر زاڭدىق نەگىز جوق، كونستيتۋتسيالىق قۇزىر عانا بار، سونى ەشبىر بۇلتاقسىز اتقارۋ - ءاربىر مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ دە، لاۋازىمدىنىڭ دا پارىزى مەن مىندەتى. ياعني قازاق تىلىندە ءىس جۇرگىزۋگە شەشىم شىعارۋ ونى پيارعا اينالدىرۋ – بارىپ تۇرعان دالباسا، قاجەتسىز تىرلىك! ونى ناۋقانعا اينالدىرماستان اتقارۋدىڭ ورنىنا ناسيحات جاساۋعا كوشەمىز! مۇنداي شەشىم شىعارۋ - اۋا جۇتۋ ءۇشءىن بۇيرىق شىعارعانمەن بىردەي, ماسەلەنىڭ ابسۋردتىعى دا سوندا!
بۇقارانىڭ مەملەكەتتىك كەڭسەدەگى قاعاز تىلىندە قانداي شارۋاسى بار؟ ول ءۇشىن قوعامعا، بىرەۋگە ەسەپ بەرىپ، جۇرتقا اقپارات تاراتىپ نە كەرەك؟ ۇلىقتاردىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرگەن-مەڭگەرمەگەنى قاراپايىم جۇرتقا قانشالىقتى كەرەك ەكەنى تۇسىنىكسىز، بۇل بالانىڭ ءتىلى اتا-اناسىنىڭ تىلىندە شىققانىنا ءماز بولعان كورشىنىڭ قىلىعى سەكىلدى قيسىنسىز نارسە. ونىڭ ۇستىنە، نەعۇرلىم الگى «ءسۇيىنشىلەتۋ» كوبەيگەن سايىن، ناتيجە از. ويتكەنى، اتالمىش ءىس قارسى يدەولوگياعا تاپ بولىپ، باسقا بىرەۋلەر مەملەكەتتىك تىلدەن زارداپ شەگىپ جاتقانداي قارسىلىق تۋىنداپ جاتقانى دا از ەمەس. سوندىقتان بۇل ۇدەرىستى جالعان ناسيحاتتان قۇتقارىپ، ىڭ-شىڭسىز مەملەكەتتىك قىزمەتتى مەمتىلگە كوشىرەتىن كەز كەلدى.
بەلگىلى ءبىر وبلىستىڭ نە قالانىڭ ىسجۇرگىزىمى دەگەن ۇعىم بولۋى، كەشىرىڭىز، تىپتەن مۇمكىن ەمەس، ناقتى ۇيىمنىڭ نە مەكەمەنىڭ ىسجۇرگىزىمى بولادى جانە ول سولارداعى قىزمەتشىلەردىڭ ءتىلدى يگەرۋ الەۋەتىنە تاۋەلدى. ال، بىزدە ءالى كۇنگە ءتىلدى يگەرۋ كريتەريى انىقتالماعان جانە ىسجۇرگىزىم قاي مەكەمەدە قاي ۇلىقتىڭ قانداي تالاپپەن جۇزەگە اسىراتىنى بەلگىسىز، جاعالاي ابستراكتسيا مەن قيال، شىنايى مونيتورينگ كەرەك! مونيتورينگ دەگەنىمىز - الگى مەمتىلگە كوشكەن ءوڭىردىڭ ۇيىمدارى مەن مەكەمەلەرىندەگى ۇلىقتار مەن قىزمەتشىلەردىڭ قانشاسى قانداي دارەجەدە جازباشا-اۋىزشا ءسويدى مەڭگەرگەنىن تەكسەرىپ، جاريالاۋ. سوندا الگى «سۇيىنشىلەرءدىڭ» ەشبىر ءمانى بولمايدى، كەرەكسىز بولىپ قالادى.
سويلىك ورتا
كەز كەلگەن ءتىلدىڭ سويگە اينالۋىن قازاقستانداعىداي ماڭداي تىرەپ وتىرعان جاپپاي وقىتۋ جۇيەسى ەمەس، سويلىك (تىلدىك) ورتانىڭ قامتيتىنى بەلگىلى. بۇعان تالاي مىسال دا، دايەك تە كەلتىرۋگە بولادى. ال، ءتىلدى وقىتۋ قۇرىلىمدارى بار بولعانى سويلىك ورتانى قولداۋ قۇرالى مەن ءتىل ءبىلىمىن تياناقتاۋ تەتىگى بولا الادى. الايدا، ونىڭ تيىمدىلىگى الدىن الا قاراستىرىلماسا، ميللياردتاعان قارجىنىڭ جاي عانا جەلبۋاز شىعىنعا اينالعانىن تالاي كوردىك.
تىلدىك ورتا دەگەنىمىز - سويلىك الەۋەت. سوندىقتان دا نەگىزىن جەتى ءجۇز مىڭدىق ەبرەيمەن قۇرعان كازىرگى ءيزرايل مەملەكەتى الگى جەتى ءجۇز مىڭنىڭ ارقايسىسىن ەبريت ءتىلىنىڭ سويلىك ورتاسىنىڭ بولشەگىنە/سۋبەكتىسىنە اينالدىرا ءبىلدى. ال، قازاقستانداعى كەمىندە ون ميلليوندىق قازاقتىلدى قازاقتاردىڭ مۇنداي سويلىك ورتانىڭ الەۋەتىنە جاراتىلماۋى تىلدىك ساياساتتىڭ قانشالىقتى ءتۇزۋ ەكەنىن بىلدىرەتىن ايعاق.
ءىس جۇزىندە قازاق ءتىلى ءۇشىن سويلىك ورتانى قالاي جاساقتاۋعا بولار ەدى؟ ءاربىر مەملەكەتتى، كوممەرتسيالىق جانە باسقا دا ۇجىمدى قازاقتىلدى ادامسىز ەلەستەتۋ قيىن، قازاق ءتىلىن بىلەتىن ازامات جەتكىلىكتى. بىراق، ماسەلە الگى قازاقتىلدىنىڭ ازاماتتىق قۇقىعى اياققا تاپتالىپ، ونىڭ ءوز ءتىلىن مەملەكەت ىسىنە جاراتۋداعى ماسەلەنىڭ تۋىنداپ وتىرعانى ءوز الدىنا، اتالعان الەۋەتتى مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋعا تولىق جاراتۋ مۇمكىندىگى قاراستىرىلماي كەلە جاتىر!مىسالى، ءاربىر قازاقتىلدى ماماننىڭ ءوز ويىن مەملەكەتتىك تىلدە بىلدىرۋىنە مۇددە ءبىلدىرىلىپ، ءتىپتى مىندەتتەلسە، وندا ءاربىر ۇجىمدا تولىق تۇردەگى قوستىلدىلىك احۋال قالىپتاسار ەدى: قازاقتىلدى ادام قازاق تىلىندە، ءورىستىلدى ازامات سول تىلدە رەسمي قاتىناس جاساي الماق; الايدا، ەلىمىزدە ورىس ءتىلىن تۇسىنبەيتىن ادام جوعىن ەسكەرسەك، ال ءورىستىلدى ازاماتتار مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرمەسە دە، اۋىزەكى قاراپايىم نۇسقاسىن (6 دەڭگەيلىك ءتىل مەڭگەرۋدىڭ ەڭ تومەنگى بازالىق دەڭگەيىن) ۇعۋعا مىندەتتى ەمەس پە؟! ۇقپاعان كۇننىڭ وزىندە ولارعا سول تالاپ مىندەتتەلۋى شارت! قوستىلدىلىك دەگەنىمىز دە، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ دامۋىنا العىشارت دەگەنىمىز دە، قوعامدىق جانە ەتنوسارالىق كەلىسىم دە - وسى! ايتپەسە، بىزگە كازىرگى سالتانات قۇرعان ءمونوتىلدى ء(ورىستىلدى) احۋالدانقۇتىلۋ مۇمكىن بە؟!
ءاربىر مەملەكەتتىك ۇجىمنىڭ سويلىك ورتاسى باقىلاۋعا ءتۇسۋى شارت، مونيتورينگ نىسانىنا اينالۋى كەرەك، قىسقاسى جاباعىداي تۇتاسقان وڭكەي ءبىرتىلدى ء(ورىستىلدى) ۇجىم بولماۋى كەرەگىن ەسكەرگەن ءجون. ءسويتىپ، وسى كوزقاراس بارىنشا مەملەكەتتىك ءتىل پايداسىنا ۇدەتىلگەن سايىن، ونىڭ قوعامنان دا، سويلىك ورتادان دا الاتىن ورنى ۇلعايا تۇسەدى. الايدا، ءبىزدىڭ ەلدە ازىرگە ناقتى ىستەن گورى جالپىلاما جاداعاي سوزۋارلىقپەن «ءتىل اسىراۋ» ورىن الىپ وتىرعانىن جاسىرا المايمىز. بۇل سالاداعى پارمەنسىزدىك پەن قۇزىرسىزدىق، تاسىرلىق پەن قاساڭدىق، قۇلدىق پەن ۇرلىق ءتىل تاقىرىبىن ابدەن جاۋىر قىلىپ، ماسقاراعا (ديسكرەديتاتسياعا) ۇشىراتتى.
قىسقاسى، سويلىك ورتا مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋداعى باستى ساياسي تەتىك رەتىندە قولعا الىنسا عانا، ونداعان ءتىل ۇيرەتۋ ورتالىقتارىنىڭ تيىمدىلىگى ارتادى. ولار بيۋدجەتتىڭ ميلليونداعان قارجىسىن ناتيجەسىز وتكىزۋ ورتالىعى بولۋدان قالادى. ايتپەسە، كازىر سويلىك ورتا ءورت شالعان توعايدىڭ كەيپىندە، بارعان سايىن قۋىرىلىپ بارادى، تىلدىك كەڭىس كۇن سايىن تارىلۋدا، ءتىلدىڭ ءسولى كەتىپ، قۋارا تۇسۋدە. ءتىل مادەنيەتى دە، ءسوي مادەنيەتى دە، ماسەلە بولۋدان ابسۋردقا اينالا باستادى.
ءبىر قىزىعى، ورتا ءبىلىم باعدارلاماسىنا ەنگىزىلگەن «قازاق ءتىلى» ءپانىنىڭ قانداي ماقساتى بار ەكەنى بەلگىسىز، بۇكىل قازاقتى فيلولوگ، لينگيۆيست ەتۋدەن تۋىنداپ وتىر ما؟ ءتىلدىڭ تەورياسىمەن بالانىڭ باسىن قاتىرعاننان نە ۇتامىز، الدە، ورىس الەمىنىڭ «رۋسسكي يازىك» ءپانىنىڭ ورنىنا «رۋسسكايا رەچتى» كىرگىزۋى ءبىزدى ويلانتپاي ما؟ ولار ءسويلىپ ورتانى قالىپتاستىرىپ دامىتىپ وتىر، ءبىز وعان ءمان بەرمەي وتىرمىز. ساباقتا امالسىز قازاقشا سويلەپ، ۇزىلىستە وگەي تىلگە بەت بۇراتىن بالانىڭ جىگەرىن وسىلايشا قۇم قىلىپ جۇرگەنىمىزگە نەگە ءمان بەرمەيمىز؟ ءارى بەرىدەن سوڭ قازاق ادەبيەتىن زورلاپ وقىتقانداي تىقپالاعانشا، الگى «قازاقى ءسوي» اتالاتىن ءتىلىمىزدىڭ ناعىز قولدانىسىن ءپان ەتسەك، شەشەندىك تە، ايتىس تا دامىپ، وقۋشىلارىمىز ۇزىلىستە ايتىسىپ جۇرمەس پە ەدى؟! بۇل ورايدا ويلانارلىق جايت جەتكىلىكتى. اسىرەسە، مەملەكەتتىك ءىستى قازاق تىلىندە جۇرگىزبەك تۇگىلى، مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ۇيىمداردا قازاقشا باق ارقىلى حالىقپەن قاتىناساتىن ادام قالماۋدا، ىسجۇرگىزىمدى بىلاي قويعاندا، مەملەكەتتى حالىق الدىندا سويلەتەتىن قىزمەتشىنى تابۋ ماسەلەسى تۋىنداپ وتىر.
سويلىك ورتانىڭ اتالمىش سالاداعى باستى ينفراقۇرىلىم ەكەندىگىندە ءسوز جوق، ماسەلە مەملەكەتتىك ساياساتتى سونىڭ پايداسىنا بۇرۋدا، ءتىلدى قىرۋار شىعىننىڭ كوزى بولۋدان قۇتقارۋدا، ساياساتتى ءتىل مايدانىنان ارىلتۋدا، ساياسي ەرىكتى داۋدان اراشالاپ، ىسكە جۇمىلدىرۋدا. ماسەلە، پارادوكسقا اينالعان «مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ ءتىلىن شىعارۋ ءۇشىن»، مەملەكەتتىڭ قۇزىرىنا سۇيەنىپ، قىزمەتشىگەمەملەكەتتىك تالاپ قويىلماۋدان تۋىنداپ وتىر.
سەرىك ەرعالي،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
