1990-جىلدارى شۆەيتساريالىق بانكتەردەن وازاقستاننىڭ جوعارى لاۋازىمدى شەنەۋنىكتەرىنە تيەسىلى دەپ بولجانعان اقشا تابىلدى، دەپ حابارلايدى " ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى.
قازاقستان بيلىگى ينتەرپولدان قازاقستانننىڭ بۇرىنعى پرەمەر-ءمينيسترى اكەجان قاجىگەلديننىڭ شوتتارىن شۆەيتساريادان ىزدەۋدى تاپسىرعان بولاتىن. الايدا، قاجىگەلديننىڭ اقشاسى ول جەردەن تابىلمادى. بىراق ولار قازاقستاننىڭ بىرقاتار جوعارى باسشىلارىنا تيەسىلى 84 ملن دوللاردى تاپتى.
پايىزدارعا بايلانىستى ۋاقىت وتە كەلە 84 ملن دوللار 115 ملن دوللارعا اينالدى. بۇل شوتتارعا قازاقستاننىڭ كەن ورىندارىنا قول جەتكىزۋگە مۇددەلى امەريكاندىق مۇناي كومپانيالارىنان اقشا ءتۇسىپ وتىرعان دەپ بولجاندى.
بانك وپەراتسيالارىمەن امەريكالىق ساۋدا بانكيرى جانە سول كەزدەگى نازارباەۆتىڭ كەڭەسشىسى دجەيمس گيففەن اينالىستى. اقشا ونىڭ نيۋ-يوركتەگى Mercator كومپانياسى ارقىلى ءوتتى. بىراق ول 2003 جىلى قاماۋعا الىندى. ونى قازاقستاننىڭ جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالارىنا پارا بەردى دەپ ايىپتادى.
The New York Times سايتىندا 2006 جىلدىڭ 5 قاراشاسىندا وسى تاقىرىپقا قاتىستى جاريالانعان بولاتىن. وندا:
"قازاقستانداعى مۇنايدىڭ ۇلكەن قورىنا قول جەتكىزۋگە ۇمتىلعان امەريكاندىق كومپانيالار بەرگەن اقشا قازاقستاندىق باسشىلىقتىڭ جەكە قاجەتتىلىكتەرىنە، سونىڭ ىشىندە قىمبات اشەكەيلەر، كاتەرلەر، قاردا جۇرگىشتەر مەن توندار ساتىپ الۋعا جۇمسالدى" دەپ جازىلدى.
بيلىكتەگىلەر قازاقگەيتكە قاتىستى بارلىق ايىپتاۋلاردى تولىعىمەن جوقق شىعاردى.
2010 جىلى دجەيمس گيففەن تولىقتاي اقتالدى. ول كىشىگىرىم سالىق بۇزۋشىلىقتارى ءۇشىن كىناسىن مويىندادى. ونىڭ قورعانىسى تسرۋ-نىڭ قولداۋىمەن ارەكەت ەتتى دەپ مالىمدەدى.
ونىڭ كومپانياسى دا كىنانى ءىشىنارا مويىندادى. مەركاتور كومپانياسى ءتىپتى بيلىكتەگى ءبىراز شەنەۋنىكتەرگە قاردا جۇرگىش تەحنيكالار سىيعا تارتىپ وتىرعان.
گيففەن تولەۋگە ءتيىستى بارلىق سوت پاراقتارىنا مىندەتتى جارنا ءۇشىن 25 دوللار. ونىڭ كومپانياسى تولەۋى قاجەتتى سوما 32 مىڭ دوللاردى قۇرادى.
بۇل ءىس بويىنشا سوت ءىسى 7 جىلعا سوزىلدى. سوت ميلليونداعان دوللار پارا العانىن راستاي المادى، بىراق اقشا ەلگە قايتارىلدى. ولار قايىرىمدىلىققا جۇمسالدى.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
