Osydan biraz buryn "Qanat Tasybekovtyń "Sıtýatıvti qazaq tili" atty kitaby jaryq kórip, ol úkimet tarapynan qoldaý taýyp, qaıta basylyp shyqty. Bul óte qundy eńbek qazaq tilin úırenýdi meılinshe jeńildetedi. Mysaly, mende fransýz tiliniń sıtýatıvtik sózdigi bar. Teatrda, avtobýsta, ashanada, kóshede t.t. sózder frazalar túrinde berilgen. Qanattyń kitaby soǵan uqsaıdy, alaıda ol qazaqtyń salt -dástúrimen tvǵyz baılanysta qurylǵandyqtan - qazaqy bolmysty qatar meńgerýge jol ashady. Munyń qundylyǵy da sol bop tur!
Tildi tilge tıek ete otyryp, salt-dástúrge oralaıyn: - Keshe ǵana Elbasy "qazaq halqynyń jaýapkershiligi" máselesin kóterdi. Bul bizdiń burynnan aıtyp kele jatqan suraq bolatyn... Endi, ýaqyty kelgen syńaıly... Olaı bolsa, "jaýapkershilikti qazaq" osy Jaýapkershilikke laıyq bolǵany abzal emes pe? Iaǵnı, onyń boıynda Ulttyń barlyq izgi qundylyqtary ornyǵýy tıis. Ony qalaı ornyqtyramyz? Bireýler "Ádebıet arqyly", ne bolmasa, "Batyrlar jyryn oqý" arqyly deıdi... Oǵan kúmán joq. Biraq, árbir jas bala, shet eldik azamat Qazaq ádebıetin ne Batyrlar jyryn oqý barysynda Qazaq salt-dástúrleri álippesimen tanys bolmasa, onda ol ózi oqyǵan dúnıeden "qazaq bolmysyn" aıshyqtaı alatyn deńgeıge jete almaıdy. Sol sebepti oǵan qazaqtyń kóptegen dástúri men salty, oılaý tásili, dúnıege degen kózqarasy túsiniksiz kúıinde qala beredi... Bul máseleni sheshýdiń bir joly bar: ol - qazirgi mektepterde oqytylatyn "Ózin-ózi taný" páni sııaqty, Qazaq halqynyń dúnıetanymy men salt-dástúrleriniń, ádet-ǵuryptarynyń sıtýatıvti negizderi de mektepten berilýi tıis. Sheteldikter úshin arnaıy kýrstar ashýǵa bolar edi. Iaǵnı, basqasha aıtsaq, bul - "ózin-ózi tanýdyń" ulttyq bastaýy bolyp shyǵady.
Sóıtken jaǵdaıda, árbir jas "qazaq jigiti (qyzy, kelini" t.t.) ulttyq bolmysqa saı ártúrli sıtýaııada qalaı áreket etýdiń" bastapqy erejelerin boıyna áýel bastan sińirip, soǵan saı áreketi bolar edi. Iaǵnı, bul - ÓZI - QAZAQ, SÓZI - QAZAQ, TÚRI -QAZAQ, QYLYǴY - QAZAQ degendi bildiredi. Mine, osyndaı - "ULTTYQ BOLMYSY BÚTIN QAZAQ" qana zaman JAÝAPKERShILIGIN óz moınyna alýǵa qabiletti! Al ony ıgermegen, meńgermegen qazaq, qanshama prınıpshil azamat bolmasyn, ulttyq jaýapkershilikke kelgende "myń qubylmaly" bolyp qala beredi (árıne, Qazaqstanda). Kóp jaǵdaıda onyń "jaýapkershiligine" qoǵam tarapynan senim az bolady, endeshe, sońynan ileser adam da az bolady... Ómir zańdylyǵy men adam psıhologııasynyń áseri osylaı!
Ábdirashıt BÁKIRULY,
Abai.kz
