Aqtaý men Atyraýda turmasa da, munaı jəne gaz salasynda bilim alyp, bilikti maman bolý, «Bolashaq» baǵdarlamasynyń kómeginsiz-aq AQSh-taǵy eń bedeldi ýnıversıtetterdiń biri Stenfordta bilim alý, Koloradodaǵy munaı kompanııasynda tabysty eńbek etý, top-menedjerlerdi daıyndaıtyn Siemens kompanııasyna əlem boıynsha shaqyrtý alǵan altylyqtyń qataryna iligý… Qarap tursańyz, munyń bəri múmkin emes sııaqty kórinedi. Alaıda qazaqtardyń arasynda osy atalǵannyń barlyǵyn basynan ótkergen tulǵa bar. Ol – Darhan Quralhanov. Jaqynda Almaty qalasynda jastarmen kezdesý ótkizip, sheteldik ýnıversıtetterge qalaı grantqa túsýge bolatyny, adamnyń ózin jəne óziniń energııasyn qalaı basqarýy kerektigi týraly aıtty. Kezdesý barysynda biz de «ulandyq» oqyrmandardy qyzyqtyratyn saýaldarǵa jaýap aldyq.
«Seniń qolyńnan kelmeıdi!» degen sóz «kináli»
Ulan: Qandaı oqýshy boldyńyz? Qaıda oqydyńyz? Əńgimemizdi osydan bastasaq…
Darhan Quralhanov: Almaty qalasyndaǵy №147 mektepte oqydym. Qarapaıym oqýshy boldym (kúldi). Mektep bitirgen soń, 2001 jyly Q.Sətbaev atyndaǵy QazUTZÝ-ǵa grantqa tústim. Ýnıversıtette munaı-gaz salasy boıynsha 5 jyl bilim aldym. Qyzyl dıplommen bitirdim. Oqýymdy aıaqtaýǵa jarty jyl qalǵanda óndiristik təjirıbe kezinde «Qarashyǵanaq» kompanııasyna jumysqa qabyldanǵanmyn. 2006 jyly sol kompanııada eń jas maman retinde qyzmet ettim.
Ulan: Shetelde oqý týraly oı qalaı, qashan týdy?
Darhan Quralhanov: «Qarashyǵanaq» kompanııasynda jumys istep júrgenimde magıstratýra oqýym kerek ekenin túsindim. Óndiristegi mindetterimdi kúndelikti atqara bergennen jalyqtym. Jan-jaǵymdaǵy qyzmetkerlerge qarasam, maǵan qaraǵanda kóp nərse biledi. Jınalystarda bir məsele týyndasa menen góri jyldam əri durys sheshim qabyldaıdy. Olardyń menen nesi artyq dep oıladym.Sóıtsem, bilimi artyq eken. Bakalavrdyń bilimimen alysqa bara almaıtynymdy túsindim. Ózime jańashyldyq qajet dep sheshtim. Sóıttim de ony qaıdan izdeý kerek degen oıǵa qaldym. Ərıne, shetelden! Osylaısha 4 birdeı sheteldik ýnıversıtetke ótinish jiberdim. Nətıjesin uzaq ýaqyt kúttim. Aqyrynda tórteýine de grantqa túskenimdi bildim. Alaıda, Stenford ýnıversıtetin tańdadym.
Ulan: Amerıkada ǵana emes, basqa da memleketterde bilim alyp, təjirıbe jınap kelgenińizdi bilemiz. Osy jaıynda tolyǵyraq aıtyp berseńiz…
Darhan Quralhanov: AQSh-taǵy oqýymdy aıaqtaǵan soń, eki jyl sonda qalyp jumys istedim. Úırengim keldi. Sebebi onda rasymen úırenetin nərse kóp. Amerıkada júrip INSEAD MBA deńgeıin aldym. Onyń ne ekenin bile bermeıtin shyǵarsyzdar, Financial Times-tiń aıtýynsha, bul əlemdegi №1 bıznes mektep. Amerıkalyq kompanııanyń óndirisin tolyq meńgerip bolǵan soń jańa deńgeıge ótkim keldi. Meni kommerııalyq jobalar men óndiristegi bıznes salasy qyzyqtyrdy. Alaıda, INSEAD-ti meńgermegenim úshin kompanııa mundaı múmkindik bermedi. Al INSEAD-ti meńgergen soń meniń Germanııanyń Siemens kompanııasy CEO baǵdarlamasy boıynsha daıyndyqtan ótýge shaqyrdy. SEO boıynsha Sıngapýrde jəne Franııada oqydym.
Qarap tursam, meni alǵa jetelegen sóz – «Seniń qolyńnan kelmeıdi!». Mektep bitirgen tusta munaı-gaz salasy bedeldi edi. Oǵan túsý ərkimniń qolynan kelmeıtin. Al meniń «ərkim» bolǵym kelmedi. «Qolymnan keledi!» dedim de, grantqa tústim. Eger sen Batys Qazaqstannan bolmasań, munaı-gaz salasynda aǵań nemese «kókeń» bolmasa jumysqa ornalasa almaısyń degenderge eregeskende «Qarashyǵanaqqa» jumysqa turdym. Meniń qolymnan keldi. Shetelde oqımyn degende əriptesterim taǵy da sol «qolyńnan kelmeıdini» alǵa tartty. Men taǵy da óz degenimdi istedim. AQSh-ta da «qazaqylyqtyń» ıisi bar. Sebebi, olar da maǵan: «Bıznes salasynda jumys isteý úshin joǵary bilim kerek, al bul seniń qolyńnan kelmeıdi», – dep aıtty. Men adamnyń múmkindigi sheksiz ekenin, qolynan bəri keletinin dəleldep kelemin. Qazir maǵan eshkim «qolyńnan kelmeıdini» aıtpaı júr. Eger aıtsa, ne isteıtinimdi bilmeımin (kúldi).
Shetelde ne úshin oqyǵyń keledi? Aldymen osyǵan jaýap tap!
Ulan: Memlekettik grantpen oqyǵan joqsyz. Shetelde jaqsy kompanııada jumys istedińiz. Qazaqstanǵa qashan oraldyńyz jəne qaıtyp kelýińizge ne sebep boldy?
Darhan Quralhanov: Shetelde oqyp, mol təjirıbe jınaǵan soń Qazaqstanǵa qaıta oraldym. Shetelde úıren-genimdi qazaqstandyqtarǵa úıretkim keldi. Osylaısha, ustazdyq qyzmetke kiristim. Qazaq-Brıtan tehnıkalyq ýnıversıtetiniń stýdentterine dəris berip júrgenime eki jyl boldy.
Ulan: Qazaq jastarynyń bəri shetelde oqyǵysy keledi ǵoı. Óz betinshe sheteldik ýnıversıtetke grantqa túsý úshin ne isteý kerek?
Darhan Quralhanov: Sheteldik ýnıversıtetterde eń mańyzdy kezeń – esse jazý. Esse men shyǵarmany nemese maqalany shatastyrmaý kerek. Esse degen – óz oıyńdy jazý, óziń týraly jazý. Eń birinshi talap etiletin nərse – adaldyq. Ótirik aıtýdyń qajeti joq. Esse jazýdaǵy basty maqsat – oqý ornynyń komıssııasy senen suraǵysy keletin kem degende 15 saýalǵa jaýap berý. Ýnıversıtetke ne úshin túskiń keledi, oqý orny, mamandyq týraly ne oılaısyń, ne bilgiń keledi, osynyń bərin ashyq jazý kerek. Ol jerde otyrǵan professorlar aqymaq emes, bəri shetinen psıholog. Jalǵan pafos pen shynaıylyqty birden aıyra alady. Jalpy, ózimniń ustazdyq təjirıbemnen de aıtarym: eshqashan ótirik aıtpańdarshy! Biz bərin bilemiz, bərin túsinemiz. Bizdiń jastar shetelde oqyǵannyń jaqsy nərse ekenin ǵana biledi. Alaıda óziniń ne úshin shetelde oqyǵysy keletinin anyq bilmeıdi. Kópshiligi magıstratýrany joǵary dəreje alý úshin nemese aldaǵy eki jyldyq ómirin stýdent bolyp ótkizý úshin, shəkirtaqy úshin oqıdy. Eger maqsat osyndaı bolsa, eki jyldyq ǵumyryń bosqa ketti dep esepteı ber.
Ómirdegi eń ońaı nərse – aqyl aıtý. Jastarǵa aıtarym, ózińniń jolyńmen júr, óz dańǵylyńdy qalyptastyr. Keıin basqalar seniń jolyńmen júretindeı bolsyn. Men eshkimnen aqyl-keńes suramadym. Stenford ýnıversıtetine alǵash ketkenimde əýejaıdan eshkim kútip alǵan joq. Ýnıversıtetke qandaı avtobýs baratynyn surap, minip aldym. Tańǵy saǵat 6:00. Avtobýsta kileń qańǵybastar men bomjdar. Amerıkada ondaılar kóp eken ǵoı dep mən bermedim. Aqshamnyń bərin dollarǵa aıyrbastap alǵanmyn. Ózge jolaýshylar tıynmen tólep jatyr. Meniki iri aqsha. Júrgizýshi tegin jetkizip tastady. Oı, Stenford ýnıversıtetiniń qandaı úlken ekenin bilseńder ǵoı! Ózime qajetti ǵımaratty tapqansha eki saǵat sendelip júrdim. Qolymda eki úlken shabadan bar. Jón suraıtyn adam da joq. Ərıne, kún shyqpaǵan kezde kim kóshede júrsin?! AQSh-ta jumys istegende de, Sıngapýr men Franııaǵa ketkende de qorqynysh bolǵan joq. Qazaq jastary jasyqtyqty, uıańdyqty qoıý kerek. Qoryqqan saıyn kedergiler kóbeıe beredi. Bərin óz kózińmen kórý kerek. Múmkin bireýlerden estigeniń jaı əńgime shyǵar.
Ulan: Qandaı kitaptar oqýǵa keńes beresiz?
Darhan Quralhanov: Kitap oqyǵan degen óte jaqsy nərse. Jastar osyny túsinse eken. Meniń osy kúnge deıin jetken jetistigimniń syry – oqýǵa, bilýge degen talpynys pen mahabbatta. Aptasyna 3-4 kitap oqımyn. Ərıne, olardyń bəri tom-tom qalyń kitaptar emes. Jumystan kelgen soń oqıtyn kitap tappaı qalsam, kúızelis bastalady. Paýlo Koelonyń «Alhımık» degen kitabyn biletinshyǵarsyńdar. Senseńder, osy kitapty aı saıyn 5-6 ret oqımyn. Ər oqyǵan saıyn shabyt alamyn, ózime jańa əlemniń esigin ashqandaı bolamyn. Qıyn tańdaýdyń aldynda turǵanda, sheshim qabyldaý kerek bolǵanda, jaı ǵana sharshaǵanda da osy kitapty oqımyn.
Dana QANATQYZY
«Ulan» gazeti, №9
27 aqpan, 2018 jyl
zhasorken.kz
