"Əýretti jerlerińdi jap" deıdi. Ol degen sóz uıatty jerlerińdi jap degeni. Seniń basyń, betiń uıatty jer emes qoı. Ol qudaıdyń jaratqany. Uıatty jer myna moıynnan tómen jaq. Qazaq onsyz da ol jerin ashyp shashqan joq. Qazaqtyń qyzy turmysqa shyqqanǵa deıin basyna oramal salmaǵan. Kəmshat bórik, qundyz bórik, úkili taqııa, shashaqty sorabaq, monshaqty qasaba, jyrǵa degen sondaı ədemi bas kıimder bolǵan. Shashtaryn on kún tarap bes kún órgen degen, shash kútimine kóp kóńil bólgen. Qolań shash, súmbil shash, qara shash, altyn shash sonyń bəri qyzdyń shashy. Sonda ne musylman bolady ekenbiz dep sonyń bərin jerge kómýimiz kerek pe? Ananyń barlyǵy arabtardyki. Arabtyń jeri ystyq, qum boran soqqan buryn. Sonda erkegi bar əıeldiń bəri kózinen basqanyń bərin jaýyp tastaǵan qaramen. Endi sony alyp kelip bizge tyqpalaıdy. Musylman bolý úshin arab bolýdyń keregi joq. Mysaly, arabtar keremet bolatyn bolsa, tegi bir, dini bir, tili bir nege bir-birin qanǵa bógip jatyr? Qyryp jatyr. Qanshama jyl boldy. Onyń nesi ıslam? Onyń nesi sharıǵat? Qudaı saqtasyn. Qazaqtar buryn jer daýy jesir daýy dep barymtaǵa shyqqanymen onyń ózinde eki aýyz sózben bitirip otyrǵan. Sózge toqtaǵan. Qazaq óte qudaıshyl halyq. Biraq fanatık emes. Qazaq bir aýyz sóz "Qudaısyz qýraı synbaıdy" degen bir aýyz sózben qudaıdy moıyndaǵan. Eń jaman adamdy qudaısyz adam deıdi. Jaqsy adamdy " Oı, qudaıy bar eken aınalaıyn" dep aıtyp jatady. Arabtar buryn putqa tabynǵan. Eki qyzdyń bireýin tirideı kómip otyrǵan. Sodan myna "Tarıhı jad"(Istorıcheskaıa pamıat) sodan qalyp qoıǵan. Əıeldi tómen kórý qanynda bar. Bəribir tegine tartpaı turmaıdy. Al qazaqta kerisinshe "Yrys aldy qyz" dep, yrymaldysy qyz bolǵanda keremet qýanǵan. "Ketetuǵyn bala, qonaq" dep, qyzdy əkeniń úıinde júrgende ábden erkeletken. Jaqsyny kıgizgen. Dəmdini jegizgen. Qolynan kelse jorǵany mingizgen. Qyzdy eshqashan esik jaqqa otyrǵyzbaǵan. Oń jaqqa tórge otyrǵyzǵan. Turmysqa shyqpaǵan qyzdy oń jaqtaǵy qyz deıtini sodan. Otyrǵan qyzdyń aıaǵynan attaý úlken kúnə bolyp sanalǵan qazaqta. Qyz balaǵa qol kóterý ol úlken qylmys bolyp sanalǵan. Qyzdar jaýgershilik kezde əkelerimen aǵalarmen qatar saýyt kıip jaýǵa attandy. Shaıqasty. Oǵan tarıh kýá. Aıtysty, aıtysqa tústi. Bərin bylaı qoıyp, qyz qýýdy qarashy! Anaý jigitterdi shyqpyrtqan kezde qandaı, attyń qulaǵynda oınaǵan. Endi nege osynyń bərin jaýyp, jerge kómip, musylman bolady ekenbiz dep, beıshara qyzdardyń basyna qara oramal salýymyz kerek? Qara oramaldy baıy ólgende salady. Qaraly áıel deıdi ony. Mysaly, Áýezovtiń "Qaraly sulýynda" áıel jyl boıy basyna qara oramal salady. Jyl ótkennen keıin jaqyndary kelip, qaralyǵyn túsirip, aýystyryp jatady. Ózderin ózderi qor qylyp, sor bolyp júr. Úılerinde teledıdar kórmeıdi, eshqaıda shyqpaıdy, áıteýir bala týyp jatqandary bar, tek anaý erkekke qyzmet etýi kerek bitti. Birazdan keıin nadandyq shyǵady. Bilimsiz anadan bilimsiz urpaq kóbeıedi. Biz birinshiden bilimmen, ekinshiden ózimizdiń til arqyly taralatyn dəstúrmen ǵana ultymyzdy saqtaı alamyz. Ərbir adam ultymen birge týady. Ultyńmen birge týǵan soń, ultyńnyń tili, búkil salt-dástúri, eli, jeri, tarıhy saǵan da tıesili. Bul jerde eger din ulttyń ústine shyqsa, ult joıylady. "Eki sózdiń birinde qazaqpyn dep aıtpa, musylmanmyn dep aıt" deıdi. Kórdiń be qandaı quıtyrqy jaman nárse jatyr? Myna radıkaldy dinge qaraı burylatyndardyń ishinde erkekke qaraǵanda əıeldi qaıtarý qıyn eken. Aıtyskerler, nebir sportshylar ketti. Ataǵy barlar men aqshasy barlar aldymen qarmaqqa túsip jatyr.
Zeınep Ahmetovanyń
"Babalar amanaty" kitabynan
