Orys darabozy men Quran kárimdi ushtastyrǵan - Saýytbek Abrdahmanov

2823
Adyrna.kz Telegram

Pendeniń ishi men syrty tutas bolsa, naǵyz «tulǵa». Saýytbek aǵamyz júzi jyly, jarqyn adam. Jýrnalıstıka jolynda qyryq bes jyldan astam eren eńbek etken, eńbekqor, sadaǵy sóz, jebesi naqty, shyńǵa shyqqan jýrnalısterdiń biregeıi.

«Soıalıstik Qazaqstan» gazetinen bastalǵan kishkentaı qadam úlken jetistikterdi baǵyndyrýǵa óz septigin tıgizdi. Redaktorlyq, hatshylyq, jýrnalıstik qyzmetten bólek, QR Prezıdenti jáne Mınıstrler Kabıneti apparattarynda Ishki saıasat bólimi meńgerýshisiniń orynbasary, birinshi orynbasary qyzmetterin atqardy. «Qazaqstan televızııasy men radıosy» respýblıkalyq korporaııasynyń birinshi vıeprezıdenti jáne «Egemen Qazaqstan» respýblıkalyq gazeti» ashyq akıonerlik qoǵamynyń prezıdenti boldy.

Qyryq bes jyldan astam eńbek ótilinde, qyryqqa jýyq derekti fılmder men kóptegen tom shyǵarmalardy qazaq tiline aýdarǵan. «Jyl jýrnalısi», «Qazaqstannyń eńbek sińirgen qyzmetkeri», t.b. ataqty laýazymdarǵa ıelengen, top jarǵan zııaly adam.

Ataq qýyp, aıdy aspanǵa kóterip aıqaılap ketetin adam emes ekenin Saýytbek aǵamyzdyń janynda júrgen jaqsylar san ret baıandady. Memlekettik syılyqqa usynylǵan «Abyz Ábish» eńbegine «Ónegeli ǵumyr, óreli eńbek» dep baǵa bergen fılologııa ǵylymdarynyń doktory Janbıbi Dúısenbaeva Saýytbek Abrdahmanovtyń ómirdegi, ónerdegi dara jolynan syr shertti. Toǵyz taraýdan turatyn «Abyz Ábish» kitaby kóptiń kóńilinen shyǵyp, avtor eńbegi aqtaldy.

Saýytbek Abdrahmanovtyń «Quran jáne Pýshkın» atty maqalasyn tyń málimetterge toly. Avtor pýblııstıkasynyń, ushqyr oıynyń, tyńǵylyqty zertteý ádisine ǵashyq bolýǵa turarlyq.

«Quran jáne Pýshkın». Quran musylmannyń qasıetti kitaby bolsa, Pýshkın álemge áıgili orystyń darabozy. Pýshkın men Quran kárimniń ne qatysy bar? degen suraqty poezııanyń, poemanyń ne ekeninen maqurym adamdar qoıady.

«Aqyn shyǵarmalaryn oqı-oqı kelip, «Aqyry bir tosyn oı túıdim-aý» degenniń ózinde ol oıdyń buǵan deıin esh jerde, esh elde, esh tilde aıtylmaǵanyna kepildik etý qıyn. Aqyn jaıynda jarııalanǵan myńdaǵan maqalalardyń arasynda dál sol taqyrypty qozǵaǵan, onymen qoımaı dál sol qyrynan qozǵaǵan, tipti dál sol oıdy aıtqan avtor tabylýy ábden múmkin». (úzindi)

Rasymen, avtordyń oıyn oqı otyra oqyrmannyń da óz túıgen túsinigi bólek. Qalam terbeýi de, shabyt shaqyrýy da, tipti bárine ortaq bir oıdy qubyltyp jazýy da múmkin.

Pýshkın óneri adamdardy sózben emdedi. Halyq sóz qudiretiniń qasıetin túsindi. Meıirimdilikke, jaqsylyqqa boı burdy. Esh nársege uqsamaıtyn bólek óner satysyn qurǵan Pýshkınniń ómiri de «týyndy». Darabozdyń poezııalyq, prozalyq, dramalyq, fılosofııalyq týyndylary adamnyń «oılaý» proesin shyńdaı túsedi. «Oılanbaıtyn adamnan qorqý kerek» degendeı, oıly adam túbinde jaqsylyqqa úıir bolatyny sózsiz.

1826 jyly 8 qyrkúıekte jaryq kórgen «Paıǵambar» óleńi dál osy Saýytbek Abrdahmanovtyń materıalyna arqaý. Pýshkın jazǵan bul óleńde, aqyndyq Alladan keletin qasıetti kúsh ekenin bastap jazǵan shýmaqtar Quran kárimdi nasıhattaý júıesin qoldanǵandaı.

Orys klassıkteri, pýshkıntanýshy jazýshylar «Paıǵambar» óleńiniń Quranǵa, Muhammed paıǵambarǵa esh qatysy joq dep jazyp álek. Alaıda óleńniń ár sózi, tarmaǵy, shýmaǵy aıat pen hadıske toly. Rasymen, hadısti musylmandar tek paıǵambardyń jıǵany dep esepteıdi. Negizinen, hadıs ol zań.

Meıirimdilikk, qushtarlyqqa, jaqsylyqqa, álemniń bar ádemi kórkem minezine ǵashyqtyqty Pýshkın Qurannan alǵan. Sol kezde orys tiline aýdarylyp basylmaǵan qasıetti kitapty franýz tilinde oqyp, keregin alǵan. Bıblııa men Quranda aıtylatyn nárselerdiń 50 paıyzy bir-birine uqsas. Oǵan shúbá joq. Eki kitaptyń da dáripteıtin dárisi – kórkem minez.

« «Quranǵa elikteýdi» muqııat oqyǵan, onyń ústine paıǵambarymyzdyń ómirimen az-kem tanys adam buǵan kúmán keltirmeıdi. Rasynda da, Pýshkın jyrynda Muhammed paıǵambardyń ǵumyryndaǵy belesti kezeńderdiń bári derlik qamtylǵan. Qarańyzshy: birinshi jyr («Ant etem daq san, jup sanmen») Muhammedtiń Mekkeden Medınege qonys aýdarýyn (Grıgorıı kúntizbesimen alǵanda 622 jyl – Hıdjra, musylman kúntizbesiniń birinshi jyly), ekinshi jyr ( «Nábıdiń arý jarlary») paıǵambardyń Zeınepke úılengen tusyn (627 jyl), úshinshi jyr («Tiksindi kenet paıǵambar») Mekkeden qýylǵan kezin (622 jylǵa deıin), altynshy jyr («Túsimnen kettim oıanyp») Mekkege qaıta oralǵan tusyn (630 jyl), jetinshi jyr («Qorqaǵym, boıdy jı») taýdaǵy úńgirde alǵash ret Qudaı aıan bergen kezdi (609 jyldan keıin) óleńmen órnekteıdi». (úzindi)

Ár sózdi aıattan alǵan Pýshkın ónerin zerttep, bizge dáriptegen Saýytbek aǵamyzdyń aýqymdy maqalasy tek orys darabozynyń ómirinen ǵana turmaıtyny túsingen adamǵa aıqyn. Islam dininiń náziktigi, hadıstiń qatańdyǵyn emes ádemiligin, Paıǵambarymyzdyń ózge dindi ustanýshy adamdarǵa da úlgi bola alǵandyǵyn jetkizdi.

Dinı saýattylyǵymen qatar, óz keıipkeriniń ómirin, ónerin, óleńdegi órnegin erinbeı zertteý arqyly ónegeli týyndysy jaryq kórdi.

Saýytbek Abrdahmanovtyń óz tól týyndylaryn oqı otyra, kórkem minezin, únemi baıyppen, sabyrmen jazatyn qalam sııasyn sezindirdi. Qudiretti kúshke ıe qasıetti Quran kárimde jazylǵan ár sózdi tizbekteı kele, Pýshkın júrgen joldyń musylman jolyna saı keletinin, Islam dininiń, ımandy adamnyń pishinin sýretteı bildi.

Injý ÓMIRZAQ,

"Adyrna" ulttyq portaly 

 

Pikirler