Äke senıŋ är bır sözıŋ – ūlt ünı,
Kökjal edıŋ qisaimaǧan qylşyǧy.
Böltırıgıŋ aman bolsa tübınde,
Qorqaulardy itşe ūlytar bır künı.
Būl aşy, yza baiqalatyn öleŋ joldarynyŋ avtory Janbolat Aǧadıl. İä, äleumettık mäselelerdı köterıp, halyq atynan söz söilep, qoǧam belsendısı atanǧan Dulat Aǧadıldıŋ ūly. Tergeu izoliatorynda jürek talmasynan qaitys bolǧan Dulattyŋ ūly araǧa 9 ai salyp, pyşaq jaraqatynan qaitys boldy. Tura bır jyl būryn Janbolat Aǧadıldıŋ töbeles kezınde, pyşaq jaraqatyn alyp, sol jerde tıltartpai ketkenın estıgen barşa halyq būl ölımdı de «qasaqana» degen edı. Aǧadıl otbasynyŋ esımı bar qazaqqa tanys. Äkesı men ūlynyŋ ölımı rasymen jürek talmasy men pyşaq jaraqatynan bolsa da, halyq üşın būl jaǧdai jūmbaq bop qala bermek.Tūl jetımnıŋ azabyna şydarmyz,
Osy jüie sızdı öltırıp jöndelse.
Elımızdegı äleumettık mäselelerdı köterıp, köp balaly analardyŋ şynaiy jaqtasy bop, beibıt şerulerdıŋ basy qasynda jürgen Dulat Aǧadıl 1977 jyly Qostanai oblysy Jangeldı audanynda düniege kelgen. Keiın qazırgı Nūr-Sūltan qalasynyŋ Talapker auylyna qonys audarǧan. Özı de köp balanyŋ äkesı. Bar qazaqtyŋ janyn qaiystyrǧan bır üidıŋ bes büldırşınınıŋ ölımınen keiın, elde analardyŋ narazylyq tudyruy, bilıkke talaby men tarazyǧa salynatyn mäseleler töŋıregınde däl osy belsendı Dulat Aǧadıl jürgen edı. Onyŋ Qazaqstan azamaty retınde ötıngenı:
Saiasi tūtqyndardy bosatu Azaptaudy toqtatu Beibıt şeruge erkındık beru Ädıl sailaudy qamtamasyz etu.Bırneşe ret äkımşılık jazaǧa tartylyp, tıptı 2-3 kündık qamauda otyrǧan Aǧadıldıŋ aqtyq saparǧa attanuy da abaqtyda boldy.
Aqpannyŋ 24-ı künı üiınde otyrǧan qoǧam belsendısın bırneşe polisiia ökılderı kelıp, küştep alyp ketkendıgı turaly ūly Janbolat Aǧadıl şyryldap öz şyndyǧyn aitqan bolatyn. Būǧan deiın densaulyǧy asa qatty syr berıp, auyrmaǧan adam, jürek talmasynan qaitys bolady. Eŋ soraqysy, jaqyndarynyŋ janynda emes, tergeu izoliatorynda…
«Medisinalyq kuälandyrudyŋ qorytyndysyna säikes, ūstalǧan kezde ol mas küiınde bolǧan. Qaitys bolǧanyn jedel medisinalyq järdem brigadasy anyqtady. Aldyn ala boljam boiynşa ölımnıŋ sebebı: «jürek qan tamyr jetıspeuşılıgı». Qaza tapqan adamnyŋ denesınde qandai da bır dene jaraqattary joq. Sotqa deiıngı tergeu bastaldy» dep mälımdedı Nūr-Sūltan polisiia departamentı.«Jüregı qysylǧan» degen aqparatqa jūrt senbedı. Aqtöbe, Nūr-Sūltan, Şymkent qalalarynda miting bolyp, Dulat Aǧadıldıŋ ölımıne ädıldık sūraǧan bırneşe adamdy ädettegıdei, qamauǧa alyndy. Marqūmnyŋ tanysy, bır közqarasty ūstanatyn pıkırlesı Nazym Serıbekova:
«Dulattyŋ ışımdık ışıp, şylym şekkenın, eŋ qyzyǧy jüregı auyratyndyǧy turaly eşqandai şaǧymyn estımedık»,- dep közıne jas alyp, eske alǧan bolatyn.25 aqpan künı saǧat 08:00-08:25 şamasynda mert bolǧan Dulat Aǧadıldıŋ ölımıne äleumettık jelı qoldanuşylary «Bilık kınälı» dep öz ışkı oilaryn jariia ettı. Jüregı eşqaşan auyrmaǧan jannyŋ ölımı älı künge deiın jūmbaq. Eldegı mäselelerdı ötkır tılımen qozǧai bıletın taǧy da bır qoǧam belsendısı, jurnalist Toqtar Jaqaş marqūmnyŋ ölımıne Mūhamedjan Tazabektı kınälady.
«Kımnıŋ qalai oilaitynyn bılmeimın, menıŋ oiymşa soŋǧy künderdegı adam aitsa sengısız masqaraǧa, Dulat Aǧädıldıŋ ölımıne Mūhammed Tazabek tıkelei bolmasa, janama türde kınälı! Polisiiaǧa «mitingke şyqqandardy aiamaŋdar! Arabtar siiaqty jambasynan tebıŋder!» degendei ortaǧasyrlyq jabaiy leksiiasynyŋ oquy ötıp ketken. Qaǧanaǧy qarq, saǧanaǧy sarq, Mūhamedjan siiaqty jylyna million dollar şaşyp jürse, būl el mitingke şyǧyp qaitsın?! Būlarǧa el men bilıktıŋ arasynyŋ alşaqtai tüskenı tiımdı. Ekı jaq neǧūrlym alşaq bolsa, tabatyn «darmavoi» tabysy da eselene tüsedı!», – dep öz aşuyn facebook paraqşasynda jariialady.Qoǧam qairatkerı, biznesmen Mūhtar Taijan da belsendınıŋ ölımıne bailanysty öz pıkırın bıldırdı.
«Ol jıgıttı tanimyn, keide kelıspeuşılıkterımız bolǧany ras. Bıraq aq köŋıl, taza jıgıt edı. İmany joldas bolsyn. Tuystaryna qaiǧyryp köŋıl aitam. Ölımı qalai bolǧany anyqtap alu üşın aşyq tergeu jasatu kerek», – deidı Mūhtar Taijan.
Artynda alty balasy men jūbaiy, anasynyŋ köz jasy bırazǧa deiın qūrǧamady. Bügın mäŋgılık mekenıne attanǧan ūly Janbolat Aǧadıldıŋ äkesıne arnaǧan monology kımdı bolmasyn jabyrqatary anyq.
Asyl äke özıŋ barda qasymda,
Baiqamappyn, baqytty ekem rasynda.
Talapkerdıŋ taŋyn bügın qarsy aldym,
Jylap tūryp beiıtıŋnıŋ basynda.
Köp deuşı edıŋ, el men jer dep ölgender,
Keşe qatty tolqydy ǧoi kömgende el.
Kım oilaǧan jerge tyǧyp keter dep,
Jedel järdem kölıgımen kelgender.
Ol sūmdarǧa aşpaǧan em esıktı,
Teuıp kırıp, zorlyǧymen şoşytty.
Äketai-au, sen aŋsaǧan «ädılet», Osy joly ajal bolyp jetıptı.
Sız aitqan soŋ Alaş jäilı oqyǧam,
Ösietıŋdı kökeiıme toqyǧam.
37 jyldardaǧy sūmdyqtar,
Bızdıŋ üide bolǧanyna şoşynam.
Dulatovtai bolsa eken dep batyldy,
Qoiypty dep aityp edıŋ atyŋdy.
Sol arystai sende kettıŋ jan äke,
Tüsıne almai mynau nūrly ǧasyrdy.
Jer qaiysty janazaŋa kelgende,
Özegıme ört tūtandy kömgende.
Bälkım bızde tırı jetım bolmas pa ek,
Osy halyq sen tırıde ergende.
Pana bolar zar bolyp bır qalqaǧa,
Alty jetım aŋyradyq Arqada.
Endı bızdıŋ jan-jaramyz jazylmas,
Alty alaş kelıp alaqanǧa salsada.
Balaŋ qaldy jetım bolyp sor qainap,
Anam qaldy jesır bolyp oibailap.
Öz basyŋa domalaityn jartasqa,
Mert boldyŋ-au äke qatty aiǧailap.
Qazaq üşın tūramyn deuşı eŋ ölgenşe,
Äke senı jau kördı ǧoi kömgenşe.
Tūl jetımnıŋ azabyna şydarmyz,
Osy jüie sızdı öltırıp jöndelse.
Äke özıŋe bız tügılı, el zar boldy,
Öz saqşymyz özımızge jau boldy.
Bızdı osylar qorǧaidy dep jüruşı em,
Säbi jürek tüsıne almai dal boldy.
Äke senen deuşı edık köp ülgı alsaq,
När beretın tamyr edıŋ bür jarsaq.
Äke senıŋ tynşidy ma aruaǧyŋ,
Osy eldegı soŋǧy jetım bız bolsaq.
Äke senıŋ är bır sözıŋ – ūlt ünı,
Kökjal edıŋ qisaimaǧan qylşyǧy.
Böltırıgıŋ aman bolsa tübınde,
Qorqaulardy itşe ūlytar bır künı.
Qoş bol äke, artyŋda alty bala jür,
Ruhyŋmen bızdı esıŋe ala jür.
Tūlybyna möŋırep qalǧan siyrdai,
Elıŋe de nazaryŋdy sala jür…..
Äkesınıŋ qazasynan ekı künnen keiın qalamnan şyqqan qaiǧyly jyr joldarynyŋ avtory Janbolat böltırıgı de kısı qolynan qaza tapty. Äkesınıŋ armandaǧan ädıldıgı men erkındıgıne qol jetkızem dep uäde etken jetkınşek te öz saparyna attandy.
Şyntaq tūsyna, jürek jaǧy men qabyrǧasyna pyşaq sūǧylǧan Janbolattyŋ ölımıne qatysty Qylmystyq kodekstıŋ 99-bap 2-bölıgı («Adam öltıru») jäne 293-bap 3-bölıgı («Būzaqylyq») boiynşa qylmystyq ıs qozǧaldy.
Balasynyŋ qazasyn estıgen anasy qazırgı taŋda auyr halde jatyr, Äjesı «bıreuler pyşaqtap kettı deidı, bırı atyp kettı deidı», dep ölımge kımnıŋ kınälı ekenın bılmei älek.
«10 qaraşada saǧat 22.56-da 102 nomerıne Nūr-Sūltan qalasy Köktal yqşamaudany Bolaşaq köşesınıŋ boiynda jappai töbelestıŋ bolǧany turaly habar tüstı. Oqiǧa ornyna kelgen polisiia qyzmetkerlerı jas jıgıtter arasynda janjal bolyp, arty töbeleske ūlasqanyn anyqtaǧan. Saldarynan ekı adam dene jaraqatyn alǧan. Onyŋ bırı 17 jastaǧy J.Aǧadıl aiaǧynan jaralanyp, jedel järdem kölıgı kelgenge deiın sol jerde qaitys boldy»,- dep habarlady polisiia departamentınıŋ baspasöz qyzmetı.Azattyqtyŋ jazuynşa, ıs boiynşa alty aiyptaluşy bar: Nazarbekov, Äbıldaev, Sydyq, Jūmahan, Asbolat, Rahmet. Olarǧa "Būzaqylyq", "Adam öltıru", "Qylmysty jasyru", "Qylmysty habarlamau" baptary boiynşa aiyp taǧylǧan. Advokat Jandos Tūiaqovtyŋ Azattyqqa aituyna qaraǧanda, basty küdıktı Ömırjan Rahmetke "Adam öltıru" baby boiynşa aiyp taǧylǧan. "Prokuror ony 18 jylǧa bas bostandyǧynan aiyrudy sūrady. "Qylmysty jasyru" boiynşa aiyptalǧandarǧa 4-5 jyl aralyǧynda jaza sūrady. Ömırjan Rahmet taǧylǧan aiypty moiyndamaidy. Sot ükımı bügın oqyluy tiıs" deptı advokat Azattyqqa. | Qoryta kele, qoǧam belsendısı Dulat Aǧadıldıŋ ölımıne «densaulyǧy» sebep bolsa, ūly kısı qolynan qaza tapty. Ajal aityp kelmeidı, bıraq «jūmbaq ölım» sözı süiekten ötedı…
Inju ÖMIRZAQ,
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
