Álem bizdiń aınalamyzda tez ózgerýde. Óz qyzmetinde sátti maman bolý úshin búginde tek jaqsy bilim men mamandandyrylǵan daǵdylardyń bolýy jetkiliksiz. «Oqytý – bul bir nárseni ekinshi ret úırený múvkindigi» dep Djozef Hýber aıtpaqshy, oqytý-bul sheksiz oqýǵa múmkindik dep aıtar edim. Bizdiń árqaısymyz ýaqyt trendterin ustaı otyryp, únemi óz-ózimizdi jetildirip otyrýymyz kerek. Al kez kelgen tulǵanyń adamgershilik tárbıesine pedagogıkalyq turǵydaı qandaı áser bolýy kerek?
"Life Long Learning" ıdeologııasy búkil álemdegi bilim berý saıasatyn tujyrymdamalyq turǵydan aıqyndaıdy. Eger buryn bilim berý proesi balalardyń akademııalyq bilim alýyn jáne olardy shoǵyrlandyrýdy maqsat etse, búginde onyń túpki nátıjesi áldeqaıda keń qarastyrylady. Pánder boıynsha dástúrli bilimmen qatar soft skills, "jumsaq daǵdylar"joǵary qundylyqqa ıe bolady. Olarǵa psıhologııalyq ál-aýqat, stress jáne belgisizdik jaǵdaıynda ózine-ózi kómek kórsetý daǵdylary, damyǵan qarym-qatynas daǵdylary jáne qorshaǵan ortanyń keń sheńberlerimen ózara árekettesýdi retteý múmkindigi jatady. Bul daǵdylardy damytýda oqý jáne áleýmettik, sonyń ishinde otbasynyń qaipsizdigi men tulǵanyń qaýipsiz ortasy úlken ról atqarady.
Adamgershilik tárbıege emoııalyq ıntellektiń áseri bolsa, ony qalaı damytýǵa bolady?
Sózsiz túrde ıá! Biraq bul kóptegen komponentterden turatyn óte kúrdeli mehanızm ekenin túsiný kerek. Olarǵa: ózin-ózi taný, ózin-ózi baqylaý, qarym-qatynas daǵdylary, ózin-ózi yntalandyrý, empatııa, ıkemdilik, ımpýlsti baqylaý, kúızeliske tózimdilik jáne t.b. Bul analıtıkalyq zertteýler emoıonaldy retteý qabileti adamnyń psıhologııalyq ál-aýqatynyń, onyń ishinde onyń áleýmettik tabysynyń mańyzdy faktory ekenin kórsetedi. Pedagogıkalyq is-árekettiń erekshelikterin eskere otyryp, muǵalimderdiń emoıonaldyq ıntellektisi arnaıy resýrstyq fýnkııalardy alady.
Endi bizdiń balalarymyzdyń jetistigi úshin jáne olarǵa jeke tulǵa retinde adamgershilik tárbıe berýimiz úshin bolashaqta negizgi pedagogıkalyq bilim berýmen qatar muǵalimderge "jumsaq daǵdylar" (soft-skills) qajet ekeni belgili boldy.
Ár adamnyń áleýmettik jaǵdaıyna qaramastan adam túr tabıǵatynan teń, adamnyń dene symbaty jáne shyqqan jeri men barýǵa tıis jeri barlyǵyna da birdeı, biraq adamdar adamgershilik turǵysynan ár alýan bolyp keledi. Biriniń sana daǵdysy jaqsy damyǵan bolsa, biriniń aqyly kóp. Biri meıirimdilik turǵysynan shekten tys meıirimshil bolsa, endi biri aq peıildiligin tanytady. Al munyń bári pedagogterdiń tulǵa retinde kez kelgen shákirtke bergen bilimi men tárbıesine tikeleı baılanysty.
Jeke adamnyń adamgershilik turǵysynan qalyptasýy áleýmettik ortaǵa tikeleı táýeldi ekenin moıyndaǵanymyz abzal. Adamgershiliktiń mańyzy adamnyń ómir súrýi men baqytty bolýyna áser eteri sózsiz. Adamnyń boıynda aqyl men adamgershilik, eńbekqorlyq pen bilimdilik, dostyq pen súıispenshilik ushtasyp jatýy kerek.
Adamgershiliktik pedagogıka eńbekteriniń avtory Shalva Amonashvılı pedagogıkaǵa osy bir engizgen jańa jańalyǵy arqyly, jańa bir serpin, jańa aǵynnyń bastamashysy retinde este qaldy. Osy taqyrypqa baılanysty Qazaqstannyń 20 pedagogy Sh.Amonashvılıdiń uly Paata Amonashvılıden dáris aldy.
P.Amonashvılıdiń ustanymy boıynsha «Ustaz árdaıym jaıdary júrý kerek», «Ár bala belgili maqsatpen ómirge keledi jáne árbir sábıdiń tek ózine tıesili jany, ishki dúnıesiniń sáýlesi bar. Ata-ana men pedagogtyń mindeti sol sáýleniń joǵalyp ketýine jol bermeı,balaǵa óz ómir jolyna baǵyt kórsetý», deıdi óz sózinde.
Ómirdiń ózi qýanyshtar, qıyndyqtar men synaqtardan turady. Sondyqtan ár balaǵa ómir jolynda kezdesken qıyndyqpen kúresýge beıimdeý, aınalaǵa mahabbat pen súıispenshilikpen qaraý, olardyń boılarynda meıirimdilik sekildi qasıetterdi damytý – ár pedagogtyń mindeti.
Ol úshin bizde qolymyzda negizgi qural bar. Ol balaǵa óz salamyz boıynsha bilim berip qana qoımaı, ár balaǵa ómirlik jolyna jol silteıtin, ǵumyrlyq dastanynda qajet eter tárbıe berý. Endigi maqsat adamgershilikti pedagogıkany kiriktire otyryp balalardyń boıynda adamgershilikti qundylyqtardy damytý arqyly tárbıeleý bolmaq.
Tárbıeleýdiń zańdylyqtaryna sáıkes, balany tárbıeleý kúshpen emes, óziniń qalaýymen tárbıeleý – negizi mindet bolyp tabylady. Balaǵa óz armanyna jetýge baǵyt bere otyryp, ony tárbıeleýde árbir bilgen jańa dúnıesine qoldaý bildirip, jigerlendirip otyrý kerek. Tıtteıinen árbir balanyń boıyna kóshbasshylyq qabiletti sińire, uǵyndyra tárbıe bergen jón. Sebebi sol qasıet arqyly, bala óz tańdaýyn qurmettem, óz maqsatyna, óziniń dittegen mejesine jetýge kedergisiz umtylatyn bolady.
Qazaq eliniń táýelsiz tuǵyrynda keń kósile, erkin túrde, kemel eldiń qaqpasynyń tutqasyn ustar árbir balaǵa bilim berip qana qoımaı, olardy úlken ómirge birge daıyndaıyq.
Galııa KAHARMANOVNA,
Nur-Sultan qalasy, Álıhan Bókeıhan atyndaǵy
#76mektep-lıeı dırektorynyń
oqý isi jónindegi orynbasary
"Adyrna" ulttyq portaly
