Iá, bul búgingi qatal qoǵamnyń bir kórinisi ǵana... Múmkindigi shekteýli jandardyń múgedektik járdemaqyǵa iligýiniń ózi aqyrettiń qylkópirinen ótýden de qıyn sharýa. Medıınalyq áleýmettik saraptamadan (MÁS) ótý úshin qujat jınaý saý adamnyń ózin aýrý qylady. Osydan-aq múgedekterge tym qıyn ekenin baǵamdaı berýge bolar... Emhanadan múgedektikti anyqtaıtyn forma-88Ý joldamasyn alýdyń ózi aqyret eken. Anyqtamanyń bárin jınap bolyp, endi MÁS-ten ótý eń sońǵy alynbas asý. «Baǵy janǵandar» bir aq kúnde ótip, qujatyn tap-tuınaqtaı etedi. Al, basqalary she?
Jyldap qyzynyń múgedek ekenin dáleldeý úshin maıda-shúıde anyqtamalardy qaıta-qaıta jınap, júıkesi ábden tozyp, arnaıy "Adyrna" ulttyq portalyna shaǵymdanǵan Túrkistan oblysy, Arys qalasynyń turǵyny, kópbalaly ana - Gúlzıra Manabaevanyń aıtar óz shyndyǵy bar... Jergilikti ákimdikten mınıstrlikke deıin kómek surap, barmaǵan jeri, baspaǵan taýy qalmaǵan kópbalaly ananyń mańdaıy tasqa soǵylyp, bıýrokrattyq kedergilerdi jeńe almady. Onyń esesine ózine aıyp taǵylyp, sózi teriske shyǵarylyp, jany ábden jaralandy...
- Qyzym Rahım Aıym 2008 jyly "Vrojdıonnyı vyvıh bedıor" dıagnozymen dúnıege keldi. Sodan beri konservatıvti em qabyldap kelemiz. Alaıda jasalynǵan emnen nátıje bolmaı, 10 jasynda aıaǵyn syltyp basyp júrgenin baıqadyq. Sol kezden bastap Arys qalalyq ortalyq emhanasynda em alyp júrdik. Qyzymdy 6 aı saıyn Shymkentke aparyp, ońaltý ortalyǵyna jatqyzyp kelemin, – deıdi anasy...
HIRÝRG-ORTOPED «TIESILI JÁRDEMAQY BERILÝI TIIS»
Aıymdy emdep júrgen bilikti hırýrg-ortoped Ómirbekov Bolat anasyna «Qyzyńnyń oń aıaǵy sol aıaǵynan 2 santımetr qysqa. Jambas súıegi mújilgen jáne qalpyna kelmeıdi. Ýaqytyly ár alty aı saıyn em qabyldaıdy. Ábden boıy ósip jetilgen soń, operaııamen eki aıaǵyn teńestirip, temir salyp beremiz. Mindetti túrde Medıınalyq áleýmettik saraptamadan (MÁS) ótip, tıesili járdemaqy berilýi tıis» - dep qyzy úshin alańdaǵan anasynyń kóńiline úmit uıalatady.
- Qyzyma kalıı, vıtamın, sondaılar kóp qabyldaý kerek. Al, meniń oǵan jaǵdaıym joq. Kópbalaly anamyn. 5 balam da mektep jasynda. Al, ákemizdiń aılyǵy - 60 myń tenge. Kúndelikti azyq-túligimizge de jetpeıdi. Osy ýaqytqa deıin qyzymyzdy óz qarajatymyzǵa Shymkentke úsh márte ońaltý ortalyǵyna jatqyzdyq. «Mama, maǵan kelmeısizder ma?»- dep habarlasqan saıyn ary ketse oǵan 1-2 ret baryp qaıtamyz. Óıtkeni, qaıta-qaıta kúnde bara berýge jaǵdaıymyz joq. Barsań da, habarlassań da, kishkentaı qyzǵaldaǵym «Mama, basqalardyń mamalary kúnde keledi, ár nárse ákep beredi» - dep jylaıdy... Sonymen eshqandaı jaǵdaıym bolmaı, ary-beri sozyp júrgenimde, qyzymdy Ómirbekov Bolat degen bilikti hırýrg-ortopedke teksertip edim. Ol kisi «MES-ke 100% polojeno. Qyzyńyzdyń aıaǵynda barlyǵy kórinip tur. MES-ke jiberemiz!»- degen edi. Biraq... - dep kópbalaly ana kóz jasyna erik berdi...
EŃBEKKE JARAMSYZDYQ PARAǴYN BERÝShI DÁRIGER 1 JYL ANDA-MYNDA ShAPQYLATYP, ÁBDEN SORLATQAN...
- 2020 jyldyń qazan aıynda bas dárigerdiń eńbekke jaramsyz paraǵyn berýshi orynbasary Táshimhanova Qurbangúl hanymǵa bardym. Ol otpýskidemin, kelesi aıda kel dedi. Qarasha aıynda barsam, jeltoqsan aıy demalyspen bitedi, jyl aıaqtaldy dep úıge taǵy qaıtardy. Osylaı júre beremiz ba? - dep qańtar aıynda taǵy márte bardym. Sóıtip, 2021 jyldyń 27-i qańtar kúni Arys qalasynyń hırýrg dárigeri A.Akbarov jáne dáriger Q.Táshimhanova qyzymdy tekserýden ótkizip, "jambas súıegi mújilip jatyr" degen dıagnozben balanyń múgedektigin anyqtaıtyn MES-ke joldama berdi, - deıdi Aıymnyń anasy.
Alaıda, aýdandyq saraptama bóliminiń basshysy Bekpenbetov Marat Zeberhanuly joldanǵan joldamany negizsiz, balanyń jambasy mújilgendigi, múgedektikke jatpaıdy degen sheshim shyǵarady...
- Sonymen, qyzymdy aýdandyq MES-ke aparǵan edim. Aıymdy teksergen dáriger saraptama bóliminiń basshysy Marat Zeberhanulyna: «Birjola jazyp bereıin ba?» – degende, MES-tyń basshysy: «Joooq, buǵan ne polojeno!» dep bas tartty. «Nege?» – dep edim. «Múgedektikke jatpaıdy bul» - dedi. Somen, «Áá jaraıd, dep ketip qaldym...,- deıdi kópbalaly ana.
50 MYŃ TEŃGE PARA BERGENDER SAÝ BOLSA DA, MÚGEDEKTIKKE JARAMDY BOLYP ShYǴADY...
- Sóıtip, jurttardan surap edim. Múgedektikke jatpasa, qolyna múgedektikke jatpaıdy degen qaǵaz jazyp bermeı me ? – dedi. Sodan, baryp surasap, «Joq, biz ondaı anyqtama bermeımiz!» – dedi. Sonymen, qoımaı qolyma «ınvalıdnost ne polojeno» degen anyqtama jazdyrtym aldym. Biraq, olardyń qıtyrqy áreketterine kelise alar emespin. Óıtkeni, ol jerge aqsha bermeseń, báribir shyǵarmaıdy eken. «50 myń teńge bergennen keıin olar ózinikin durystap alady. Áýre bolmaı-aq qoı...» - dep osy ýaqytqa deıin bári aıtyp keldi. Al aqsha bergendikin ne polojeno bolsa da, ózderi dıagnozdy qosyp-qosyp jazyp, ınvalıdnost polojeno dep beredi. Saraptama basshysy Marat myrza bolsa «Kelispeseńiz, Túrkistan oblysy densaýlyq saqtaý basqarmasyna qyzyńyzdy aparyńyz, eger sol jaq rastasa múgedek degen qaǵazdy beremiz» - dedi. Qanshama sebep taýyp otyr, - dep Aıymnyń anasy qatty kúıindi...
Osylaısha, qyzyna qatysty aýdandyq MES-tiń shyǵarǵan nátıjesine kóńili tolmaǵan Gúlzıra hanym Arys qalasynan Túrkistanǵa jolǵa shyǵyp, Túrkistan oblystyq MES-ine ádilettilikke qol jetkizbekshi bolady.
OBLYSTYQ MES QYZYMDY ÁBDEN MAZAQ QYLDY
- 2021 jyldyń 16 naýryz kúni Túrkistan oblystyq MES-ine barsam, dárigerleri túski as isheıin dep jatyr eken. Shamasy, biz Arys qalasynan Túrkistanǵa baramyz degenshe tústiń ýaqyty bolǵan. Kirgen edik. «Oı, birinshi aryz jazyp tastaısyzdar ǵoı! Sosyn, ózimiz shaqyramyz ǵoı!» – dedi dáriger. Men «Oılanyp kórińizdershi, osy jerdiń ózine uzaq joldan áreń kelip turmyz. Anda-mynda baryp júretin aqsham da joq. Endi, kómekke kelseńizdershi!»,- degen edim. «Joq, zań sondaı!» – dedi.
- Sosyn aryzymdy jazdym da, kettim. Endi úıge kelsem, arada 2 kún ótkennen keıin kelińizder dep habarlasty. Barsaq, bizdi mazaq qylyp... Qyzymdy tekserip... «Oı, mynanyń eshnársesi joq qoı! Mynaý degen kúshti ǵoı! Joq, múgedektikke jatpaıdy eken jatpaıdy!» – dep taǵy da qaıtardy. Emdep jatqan dáriger bile me, MES bile me? Sonda, balanyń múgedek, ne múgedek emestigin anyqtaı almasa ne úshin otyr?,- deıdi Gúlzıra Manabaeva.
Odan ári oblystyq MES-ten de tıisti jaýap ala almaǵan kópbalaly ana Túrkistan oblysynyń ákimi Ómirzaq Estaıuly Shókeevtiń qabyldaýyna kirmekshi bolyp keledi. Alaıda taǵy joly bolmaıdy..
NARYMBETOVA NURHAN: «QYZYŃYZ ERTEŃ SIZ ÚShIN NAMYSTANATYN BOLADY!»
- Naýryz aıynda oblys ákimine qyzymyzben birge kirmekshi edik, biraq sol jerge Túrkistan oblysynyń qoǵamdyq densaýlyq basqarmasy basshysynyń ýaqytsha mindetin atqarýshy Narymbetova Nurhan kelip, óz kabınetine mán-jaıdy bilýge shaqyryp, «Sizdiń qyzyńyz týǵanda Vrojdıonnyı vyvıh bedıor dıagnozymen dúnıege keldi ma?» - degende, «Iá, osy dıagnozben týǵan dedim». Sol jerde snımoktan kórdi da, «Onda qyzyńyzdy Astanaǵa operaııaǵa jibereıik ta» - dedi. Men bolsam, «Al operaııadan eshqandaı nátıje bolmasa, siz garantııa bere alasyz ba desem?», ol «Joq nátıje bermeıdi, biraq 2-3 aı ınvalıdnost alasyń ǵoı» - dep, qyzym Aıymdy syrtqa shyǵaryp jiberdi. Odan ári maǵan «Siz qyzyńyzdyń kózinshe, úıte bermeńiz! Qyzyńyz erteń siz úshin namystanatyn bolady! Úıtedi búıtedi...» – dep ótirik aqylyn aıtyp, jyly shyǵaryp saldy!, - deıdi Aıymnyń anasy.
Kópbalaly ana oblystan da tıisti nátıje bolmaǵan soń, tikeleı mınıstrlikterge hat jazýǵa kóshedi.
«QARǴA QARǴANYŃ KÓZIN ShUQYMAIDY!»
- Sonymen, birinshi QR Densaýlyq saqtaý Mınıstrligine jazdym. Sóıtsem, olardan «Múgedektik tobyn belgileý jáne járdemaqy berý jónindegi másele QR Densaýlyq saqtaý Mınıstrliginiń quzyretine kirmeıdi. Túrkistan oblysy qoǵamdyq densaýlyq basqarmasyna jáne Medıınalyq jáne farmaevtıkalyq qyzmetti baqylaý komıtetiniń aımaqtyq departamentigine habarlasa alasyz» - degen jaýap keldi.
- Endi, QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligine jazsam, «Túrkistan oblysy boıynsha departamenttiń málimetine sáıkes, 2021 jyldyń 27 qańtar aıynda Sizdiń 2008 jyly týylǵan balańyz Rahım Aıym Tastanbekqyzyna alǵashqy kýálandyrý barysynda, múgedektik belgilenbegen. Qazirgi tańda oǵan múgedektik belgileýge negiz joq» - degen jaýap keldi. Óıtkeni, qarǵa qarǵanyń kózin shuqymaıdy. Olar da solaı dep qoıa saldy. Men oǵan da kelispedim,- deıdi Gúlzıra hanym.
Hat jazýdan da eshqandaı nátıje shyqpaıtynyn túsingen kópbalaly ana Nur-Sultan qalasyna jolǵa shyǵyp, Mınıstrliktiń ózine kirýge bel býady...
«ARYSTAN KELMEK TÚGIL, AMERIKADAN KELSEŃIZ DE, ARYZYŃYZDY JAZYP, TASTAP KETIŃIZ!»
- Sóıttim de, tamyz aıynda kaspı banktan kredıt aldym. Bolmaıtyn bolsa, men qyzymdy Mınıstrliktiń ózine aparaıyn dep sheshtim. Mınıstrlikke kirgizbedi. Sol jerde QR Densaýlyq saqtaý Mınıstrligine habarlasasyń dedi. Tutqany bir qyz alyp: «Siz aryzyńyzdy jazyp, tastap ketińiz» - dedi. «Men aryz jazý úshin kelgen joqpyn. Sonaý Arystan kelip otyrmyn» – desem... «Arystan kelmek túgil, Amerıkadan kelseńiz de, aryzyńyzdy jazyp, tastap ketińiz! Bizde qazir karantın! Kirýge ruqsat joq!»,- dedi da, telefondy qoıa saldy. Somen ol jerge de aryz jazyp, tastadym...
- Eńbek mınıstriligine de kirgizbedi. Qabyldamaı, shyqpaımyn dedim. Ol jerde Imanǵalı Ǵazıza Ahmetqyzy degen maman shyǵyp: «Densaýlyq Mınıstrligindegi mamandarmen sóıles. Bizge jatpaıdy» - dep, sol jaqtan Darıǵa Rahmetqyzy degen mamandy shaqyrdy. Ol bolsa, maǵan «Siz aýylyńyzdaǵy emhanaǵa baryńyz da, MES-ke qaıtadan joldama alyńyz. Astanaǵa qyzyńyzdy ákelip, emdeteıik. Suraqtar bolyp jatsa, myna nómerge habarlasyńyz!» - dedi. Alaıda eshqandaı nómerimen baılanysa almadym, - deıdi Aıymnyń anasy...
Eki mınıstrlikten de kóńili ábden qalǵan Gúlzıra hanym Nur Otanǵa baryp, járdem suraıdy.
EŃBEK MINISTRI: «SIZDIŃ QYZYŃYZDYŃ DENSAÝLYǴY JAIYNDA BILMEIM ǴOI!»
- Sosyn mınıstrlikterden sheshim bolmaǵannan keıin Nur Otanǵa barǵan edim. Olar «Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri Serik Shápkenovtyń onlaın qabyldaýyna jazamyz. Kómektesemiz» – dedi. Men áıteýir, bir sheshim bolatyn shyǵar dep kelistim. Nátıjesinde, 19 tamyz kúni Eńbek Mınıstrimen zoom platformasy arqyly sóılestim. Ol kisi maǵan «Endi, men sizdiń qyzyńyzdyń densaýlyǵy jaıynda bilmeım ǵoı» – dedi. «Endi siz bilmeseńiz, ne úshin sizdi ol jerge bastyq qylyp otyrǵyzyp qoıdy?» - dedim. Sóıtsem, «Jaraıdy, endi men qarastyryp kóreıin. Jazyńyz maǵan» - dep til qatty. Endi keshe jaýaby kelipti. Sizdiń qyzyńyzǵa durys sheshim shyǵarǵan. Qaǵazda durys bári, ádemi... Biraq, is júzinde.... Barlyǵy jaýapkershilikten qashyp otyr,- dep qynjyldy kópbalaly ana.
Osylaısha, mınıstrlikterden de eshqandaı ońtaıly sheshim tappaǵan Aıymnyń anasy Arys qalalyq ortalyq emhanasyna qaıtyp keledi. Kúni keshegige deıin emhanadaǵy dárigerlerdiń bári Aıymdy 100% múgedektikke jatady dep kelgen. Endi óz aıtqan sózderinen aınyp otyr. Medbıkeniń aıtýynsha, olar qaǵazǵa basqa dıagnoz jazyp qoıǵan. Al snımokta barlyǵy aıdaı anyq kórinip otyr eken...
«SIZDIŃ QYZYŃYZDY BULAR ÓTIRIK ÁÝRELEP OTYR!»
- Ol jerdegi eń ádil, bilimdi dáriger Ómirbekov Bolattyń ózi «Sizdiń qyzyńyzdy bular ótirik áýrelep otyr. Kórinip tur ǵoı. Qyzyńyzdyń aıaǵy snımok boıynsha 100% múgedektikke jatady» – dep edi. Sóıtip, MES-ke joldama beretin Táshimhanova Qurbangúl maǵan qyzyńyzdy alyp kelińizshi dedi. Alyp barǵan edim. 100% qyzyńyzdyń aıaǵy polojeno degen dáriger basshynyń aldynda myńq-myńq sóıleı almaı qaldy... Sosyn men «Siz basynda bul qyzdiki 100% polojeno dep edińiz ǵoı. Endi nege bylaı istep jatsyz?» – desem, úndegen joq! Bári ózinikin týyrlap, «myna jerde MRT-ǵa da túsirgen, myna jerde osyndaı eken» - dep ózderi sóılesip, meni aldap qaıtardy, - deıdi Aıymnyń anasy...
«ANDA-MYNDA SANDALTYP, ÁBDEN IT QYLDY!»
- Janaǵy qyzymnyń ortaped-hırýrgy mamyr aıynda barǵanymda, taǵy da bir aı em alyp, jatyp kelińizder dedi. Em alyp, jatyp kelip edik, endi MES-tegiler 1 aı demalady. Sodan keıin kelińizder dedi. Jaraıdy, dep taǵy 1 aıdan keıin barsaq... Taǵy qyzyńyzdy MRT-ǵa túsirý kerek dedi. Ortapedke barý kerek dedi. Qaryzdanyp aparyp qaıttym. Endi keshe MES-ke jaramsyz qaǵaz beretin Táshimhanovanyń aldyna kirsem, «Men sizge ótkende bárin túsindirip aıtqan edim ǵoı! MES-ke qyzyńyzdy jibere almaımyz biz!» – dedi. «Endi, ne úshin meni osy ýaqytqa deıin áýreledińder? Bul qyzdyń dıagnozyn terapevt siz bilesiz be? Joq, qyzymdy emdep jatqan hırýrg bile ma?» – desem, «Ondaı bolatyn bolsa, hırýrgyńyzdy shaqyryp kelińiz» – dedi.
- Dárigerdi shaqyryp keldim. Sonyń aldyna kirdi da, «mine tur ǵoı snımokta bári, buǵan artyq ne kerek. Erteń qyzdyń aıaǵy synyp ketse, kim jaýap beredi?» – dedi dáriger. Sosyn, ishimnen oıpyrmaı, áıteýir... balaǵa bir jany ashyp, bastyǵynan qoryqpaı shyndyqty aıtqan dáriger boldy aý – dep qýanyp qaldym. «Ondaı bolatyn bolsa, moınyna alasyń bárin! – dedi Táshimhanova. Emdeýshi dáriger «Boldy, alamyn bárin, ózim jazyp beremin" - dep, bizge úmit syılady, - deıdi Aıymnyń anasy.
Sóıtip syrtqa shyqqannan keıin, emdeýshi ortoped-hırýrg Gúlzıra hanymǵa azanda qyzyńyzdy alyp kelińiz, barlyǵyn retteımiz dep úıine qaıtarady. Gúlzıra hanym osy ýaqytqa deıin bosqa júrmeppin dep senedi... Alaıda...
- Sonymen, qyzym azar da, bezer boldy emhanadan. Óıtkeni, «Apaı, búgin Aıymdy emhanaǵa aparamyn, MRT-ǵa túsiremin» – dep muǵaliminen suraımyn da turam. Qyzym barmaımyn dep jylaıdy... Óıtkeni, Astanaǵa barǵanymyz bar... Qansha ret Túrkistanǵa barǵanymyz bar... Qansha ret ıt qylyp, mazaq qylyp... Balanyń obalynan qoryqpaı, osylaı sandaltyp jan-jaqqa jiberip otyr...- dep eriksiz kózine jas aldy Aıymnyń anasy.
Osy járdemaqyny berse, qyzymdy Tashkentke, Nur-Sultanǵa aparyp, emdetkim keledi deıdi.
«APAI, QAǴAZDA BÁRIN BASQAShA JAZYP QOIYPTY»
- Azanda bizdi sendirgen hırýrgqa zvondasam, «Apaı sizdiń qyzyńyz bolmaıdy eken... Keshe biz siz ketkennen keıin, taǵy sóılestik... Bolmaıdy eken» - dedi. «Keshe ǵana basqasha aıtyp edińiz ǵoı? Ne bolyp qaldy? Bastyǵyńyz maǵan nege qarsy shyǵyp jatyrsyń? Jumystan aıyrylǵyń kele ma?» - dep aıtty ma desem, «Apaı, ótkende kelgen ekensizder ǵoı. Sol kezde dárigerler andaı-mundaı dep qaǵazda bárin basqasha jazyp qoıypty. Endi, eshnárse isteı almaısyz» - dedi maǵan...
- Aıtatyndary osy...Eshqandaı habar joq! Nátıje de joq, jaýap ta joq! Sharshadym! Qyzymnyń densaýlyǵy jaıynda barlyǵy snımokta tur. Al dárigerler ózderiniń arttaryn tazalaý úshin qaǵazǵa ne jazǵandaryn bilmeımin... Densaýlyǵy jaqsy andaı-myndaı dep jazǵan bolar... Joǵarydan bilikti dárigerler, ortoped-hırýrgtar kórip, naqty bir sheshim qabyldasa eken deımin. Meniń maqsatym – múgedektik alyp, qaryq bolý emes! Men bul jerde aqshasyna qyzyǵyp otyrǵanym joq. Qyz bolashaq ana! Qazaqstannyń bir azamatshasy dúnıege urpaq ákeletin! Emdelýi kerek, erteńine alańdaımyn...
- Meniń maqsatym - qyzyma kómektesip, járdemdesý. Bala kóp júre almaıdy, keshke aıaǵym aýyryp jatyr, arqam aýyryp jatyr dep mazasyzdanyp jylaıdy. Omyrtqasyna áser etip jatyrma degen kúdigim bar, súıek mújilmek túgili, bir jerimizdi uryp aýyrtyp alsaq, sonyń ózi janymyzǵa batady. Aqshasy barlar aqsha berip shyǵaryp alady da, al biz sııaqtylar shyndyqty dáleldeı almaı júremiz... Soǵan kúıinip, ashynam! Oılaryn kelgenin, bilgenin istep otyrady! Al músápir halyq shyndyqty dáleldeı almaı júremiz... Mine, bizdiń Qazaqstannyń dárigerleriniń oılaý qabileti. Múgedektikti MÚGEDEK bolsa ǵana beredi eken, emdelýi úshin emes, - deıdi Arys qalasyndaǵy kópbalaly ana Gýlzıra Manabaeva.
Iıa, bul myńdaǵan múgedektiń muńy. Búgingi aqıqaty joq qoǵamnyń shynaıy bet-beınesi. El ishinde «Múgedektikke shyǵarýda osy mekeme aqshasyz ótkizbeıdi» - degen áńgime de basym. Biraq bul eshqashan dáleldenbeıtin shyndyq... Ári dáleldenýi de qıyn aqıqattyń biri... Osyndaı bezbúırekterdiń kesirinen talaı múgedek jylap júr. Iıa, múgedekterdiń sheshimin tappaǵan máseleleri shash etekten...
Zarına ÁShIRBEK,
"Adyrna" ulttyq portaly
