Adam ıgiligine arnalǵan sándi de sáýletti ǵımarattar – qurylysshylardyń, qurylysqa qajetti materıaldardy óndirýshilerdiń jasampaz eńbeginiń jemisi.
Búginde Tekeli qalasynda 10-nan asa kásiporyn qurǵaq qurylys qospalaryna arnalǵan már-már untaǵyn óndirýmen aınalysady. Solardyń biri – «MARMAR» saýda belgisimen otandyq óndiris salasynda óziniń ornyn aıqyndap kele jatqan «TasUn» JShS.
Seriktestik dırektory Bektas Ermekuly Qaıymbaevtyń aıtýynsha, 2014 jyly «Aq-tas Bereke» JShS bolyp qurylǵanda kompanııada tas untaqtaıtyn jalǵyz ǵana qurylǵy bolypty. Aıta keteligi, zamanaýı talaptarǵa saı jabdyqtalǵan sol dıirmen mármár tasyn óte maıda etip untaqtaıtyn múmkindikke ıe bolǵandyqtan, kompanııa óndirgen shıkizatqa suranys artqan. Ozyq tehnologııanyń áleýeti jáne ujymnyń bereke-birlikpen etken eńbeginiń arqasynda kompanııanyń tabysy da artyp, tapqan paıdaǵa tas untaqtaıtyn dıirmenniń sanyn kóbeıtken. Nátıjesinde, 2017 jyly mármár tasyn óńdeýmen biryńǵaı aınalysatyn «TasUn» JShS qurylyp, kásiporynnyń órisi keńeıe túsken.
Búginde mármár ken ornynda 30, mármár untaǵy óndirisinde 50-den astam jumysshy eńbek etedi. Atap aıtqanda, jeliles qos kompanııa – «Aq-tas bereke» men «TasUn» seriktestigin-de 90-ǵa tarta adam turaqty jumyspen qamtylǵan. Aınalasy 7-8 jyldyń ishinde mundaı jetistikke jetý, árıne, ońaı emes. Jemisti jetistiktiń syryn Bektas bylaı túıindedi:
«Jumysshylar kásiporynǵa eńbek zańyna negizdelgen ekijaqty kelisim-shart boıynsha qabyldanady jáne soǵan saı jumys isteıdi. Munda qyzmetkerlerge qajetti jaǵdaıdyń bári qarastyrylǵan. Kúndelikti jumys eki kezekpen júrgiziledi. Eger ústeme jumys isteýge týra kelse, aqysy tólenedi.
Eńbekaqyny ýaqytynda berý, jumysshylardyń eńbek zańynda kórsetilgen quqyqta-ryn qorǵaý, mádenı ómirge, salaýattylyqqa yntalandyrý, ujymnyń aýyzbirshiligin, yntymaǵyn saqtaý, bir-birine kómek kórsetý, mereke-meıramdarda múmkindikke qaraı syıaqylar taǵaıyndaý, mine, osyndaı qarapaıym qaǵıdalarǵa mán berý jumysshylardyń óz kásip-ornyna degen senimin nyǵaıta tústi. Biz árqashan kásibılikti, birlikti aldyńǵy qatarǵa qoıdyq. Sebebi, jumysshylardyń biliktiligi, óz mindetine degen jaýapkershiligi bolmasa, zamanaýı tehnologııanyń áleýeti jelge ushady. Onyń ústine memleketimiz otandyq óndiristi damytýǵa jan-jaqty qoldaý kórsetip keledi. Sondyqtan, qory mol, sapaly Tekeli mármáriniń ataǵyn aspandatý bizdiń abyroıly mindetimiz dep bilemiz».
Kásiporyn bıznestiń áleýmettik jaýapkershiligine de enjar qaramaıdy. Qalada uıymdastyrylatyn qaıyrymdylyq sharalarynan shet qalmaı, múmkindiginshe kómek kórsetýge atsalysyp keledi.
Kásiporynda jumysshylardyń qaýipsizdik qaǵıdalaryn berik ustanýyna mán beriledi. Ken qazý ornynda, óndiris qaýipsizdigi boıynsha jaýapty qyzmetker Vıtalıı Kýlbıda, mármár untaǵyn shyǵaratyn zaýytta Dýman Baǵdatuly kúndelikti qaýipsizdik erejelerin eske salyp, qaýipsizdik sharalaryn qadaǵalap otyrady.
Ásirese, pandemııaǵa baılanysty týyndaǵan qıyndyqtar tusynda jumysshylardyń jumystan qysqaryp qalýyna jol bermeý úshin kásiporyn basshylary tarǵalańnan jol taýyp, jumystyń toqtap qalmaýyna kúsh salyp keledi. Ujymnyń sanıtarlyq talaptardy qatań oryndaýyn qadaǵalap, barlyq qyzmetkerlerdiń jáne olardyń otbasynyń qalypty ómiri úshin sanaly túrde ekpe alýdyń qajettiligin túsindirýde. Búginde kásiporynda ekpe alǵan jumysshylardyń sany artyp otyr.
Qalalyq kásipkerler palatasynyń dırektory Turysbek Jumadilov búginde qalamyzdaǵy 6 taý-ken ornyn qamtyǵan 10-nan asa kásiporyn ishki naryqtaǵy qurǵaq qurylys qospalaryna qajetti shıkizattyń 70 paıyzyn óndirip otyrǵanyn, bul shynymen de maqtanarlyq jetistik ekenin aıtty.
Naryqta mármár untaǵynyń «mıkrokalıt» dep atalatyn óte maıda surpyn óndiretin otandyq óndiris saýsaqpen sanalady. Qazir qurylys salasynda jappaı qoldanylyp kele jatqan qurǵaq qospalar men túrli emýlsııalardy shyǵaratyn kásiporyndar Reseı, Túrkııa, Ózbekstan sekildi elderdiń ımportyna táýeldi. Ádette, qurǵaq qurylys qospalary túrli nysandardyń ishki qabyrǵalary men tóbelerin sylaýǵa, al, emýlsııalar boıaýǵa paıdalanylatyndyqtan onyń adam densaýlyǵyna qaýipsizdigine, ekologııalyq tazalyǵynyna basa mán beriledi. Sondyqtan, Tekeliniń tabıǵı tasynan, aq mármárinen alynǵan shıkizattyń otandyq óndiristegi alatyn orny óte mańyzdy. Osy qajettelikti dóp basyp, suranysqa saı joǵary sapaly, ekologııalyq taza tabıǵı ónimderimen qazaqstandyq óndiristiń qajetin qamtýǵa kúsh salyp kele jatqan kásiporynnyń bolashaǵy zor.
Aıman Asyl
