Qazirgi tańda din máselesi árbir qoǵam ókilin beıjaı qoımaıtyndaı dárejede ózektiligin sezindire bastady. Mysaly qazaq qoǵamynda sońǵy on jyl ishinde BAQ-da bir ǵana din ıslam jaıynda jazylǵan oılar, usynystar men talaptar Qazaqstandaǵy din máselesiniń negizgi taqyryptary men baǵyttaryn anyqtaýǵa múmkindik beredi: din mamandarynyń jetispeýshiligi, dinı bilim berý júıesiniń olqylyǵy, dinı basqarmanyń enjarlyǵy, Allaǵa serik qosý, ólikti jerleý rásimderi men sharttary, árýaq týraly túsinik tóńiregindegi tartystar, áýlılelik, qajylyq, mazhab, ýahabızm, fýndamentalızm, memlekettik qaýipsizdik jáne t.t.b.
Shyndyǵynda búgin din nelikten basty nazarda tur? Jaýaby qarapaıym: eger din óz fýnkııasyn júzege asyrsa, eń bolmaǵanda negizgi joralaryn oryndaı bilse, qoǵamda din basty nazarǵa alynbas ta edi. Al eger din óz fýnkııasyn júzege asyra almasa, sonda ǵana ózekti másele retinde basty nazarda bolady. Bul ahýal eki sebepten týyndaýy múmkin. Birinshisi dinı tirshilik, ıaǵnı, dinı sana ózin jańǵyrta almasa, onda din óz tirshiliginiń mańyzdy bóligin joǵaltady. Ekinshisi, din óte jandy, belsendi bolǵanymen, onyń órken jaıýyna jáne damýyna qandaı da bir sebepter kedergi bolǵandyqtan, din shektelip, óz qyzmetin oryndaı almaıdy. Mine osy eki jaǵdaıdyń da Qazaqstanda kórinisteri men izderi bar.
Islam dini mádenıetimizdiń, órkenıetimizdiń negizi. Endi qarańyz dinniń ózi máseleni sheshý úshin jiberilgen qudaılyq ınstıtýt bolsa, onda din qalaı problema bolady. Dinniń ózi árıne eshqashan másele bolmaıdy. Biraq din qoǵamda tanymdyq, ǵylymı, ıdeıalyq jáne rýhanı tájirıbelik turǵydan fýnkıonaldyq tepe teńdikti qamtamasyz ete almasa, basqa keleńsiz jaǵdaılarǵa sebep bolyp, ártúrli toptardyń, qanaýshylyqtyń, óshpendilik pen dushpandyqtyń obektisine aınalýdan ada bola almaıdy. Negizinen qoǵamymyzda dinge qatysty máselelerdiń deni psıhologııalyq jáne tanymdyq sebepterden týyndap otyr. Sondyqtan basty másele elimizdegi musylmandardyń dinı tanymynda jatyr.
BAQ betterinde ıslamǵa, onyń ishinde dinı ǵylymnan, teologııalyq, teosofııalyq negizder men doktrınalardan habarsyz kópshilikti, dinnen aýlaqtatýǵa jaraıtyndaı salmaǵy bar eshqandaı ǵylymǵa, dinı, tarıhı, epıstemıologııalyq jáne fenomenologııalyq saraptaýdyń prınıpterine saı kelmeıtin kózqarastar da kezdesedi. Sondyqtan BAQ betterinde maqala jarııalanarda onyń avtorynyń qandaı da bir dinı saýaty ıa bolmasa bilimi bar joǵyna nazar aýdarylǵany jón shyǵar. Onda da eń aldymen árbir avtor nemese din zertteýshisi dinı senim – aqıda jáne dinı tanym arasyn ajyratyp kórsete alýy kerek. Dinı senim bireý. Sondyqtan ıslam da bireý. Onyń birinshisi, ekinshisi joq. Al dinı tanym kóp, sondyqtan musylmandyq formalary da kóp. Bul óte tabıǵı qubylys.
Dinı tanymda revolıýııa emes, evolıýııa shart. Bul Allanyń qalaýy. Eger Alla revolıýııalyq ózgeris pen damýdy qalaǵan bolsa, onda Qurandy 23 jylda emes, bir sátte jınap paıǵambarymyzdyń qolyna ustata salar edi. Bul jerde Siz ben biz úshin úlken hıkmet bar. Allanyń aıany jıyrma úsh jyl boıy paıǵambarlyq (nýbýýat) arqyly adamzat qoǵamymen úndestikte «jandy-suhbat» arqyly júrekke, sanaǵa, dilge, sosyn senimge uıalady. Ishki ózgeris arqyly, syrtqy qoǵam ózgerdi.
Jańa men eski, ádet pen ǵuryp, haram men halal, jaqsy men jaman jáne t.b. qundylyqtardyń mazmunynda tabıǵı, evolıýııalyq turǵydaǵy transformaııa júrip jatty. Bul tendenııa bizdiń, shyǵystyń oılaý júıesi men dúnıetanymdyq tuǵyrynda basty erekshelik retinde oryn aldy.
"Adyrna" ulttyq portaly
