Qazırgı taŋda dın mäselesı ärbır qoǧam ökılın beijai qoimaityndai därejede özektılıgın sezındıre bastady. Mysaly qazaq qoǧamynda soŋǧy on jyl ışınde BAQ-da bır ǧana dın islam jaiynda jazylǧan oilar, ūsynystar men talaptar Qazaqstandaǧy dın mäselesınıŋ negızgı taqyryptary men baǧyttaryn anyqtauǧa mümkındık beredı: dın mamandarynyŋ jetıspeuşılıgı, dıni bılım beru jüiesınıŋ olqylyǧy, dıni basqarmanyŋ enjarlyǧy, Allaǧa serık qosu, ölıktı jerleu räsımderı men şarttary, äruaq turaly tüsınık töŋıregındegı tartystar, äulilelık, qajylyq, mazhab, uahabizm, fundamentalizm, memlekettık qauıpsızdık jäne t.t.b.
Şyndyǧynda bügın dın nelıkten basty nazarda tūr? Jauaby qarapaiym: eger dın öz funksiiasyn jüzege asyrsa, eŋ bolmaǧanda negızgı joralaryn oryndai bılse, qoǧamda dın basty nazarǧa alynbas ta edı. Al eger dın öz funksiiasyn jüzege asyra almasa, sonda ǧana özektı mäsele retınde basty nazarda bolady. Būl ahual ekı sebepten tuyndauy mümkın. Bırınşısı dıni tırşılık, iaǧni, dıni sana özın jaŋǧyrta almasa, onda dın öz tırşılıgınıŋ maŋyzdy bölıgın joǧaltady. Ekınşısı, dın öte jandy, belsendı bolǧanymen, onyŋ örken jaiuyna jäne damuyna qandai da bır sebepter kedergı bolǧandyqtan, dın şektelıp, öz qyzmetın oryndai almaidy. Mıne osy ekı jaǧdaidyŋ da Qazaqstanda körınısterı men ızderı bar.
İslam dını mädenietımızdıŋ, örkenietımızdıŋ negızı. Endı qaraŋyz dınnıŋ özı mäselenı şeşu üşın jıberılgen qūdailyq institut bolsa, onda dın qalai problema bolady. Dınnıŋ özı ärine eşqaşan mäsele bolmaidy. Bıraq dın qoǧamda tanymdyq, ǧylymi, ideialyq jäne ruhani täjıribelık tūrǧydan funksionaldyq tepe teŋdıktı qamtamasyz ete almasa, basqa keleŋsız jaǧdailarǧa sebep bolyp, ärtürlı toptardyŋ, qanauşylyqtyŋ, öşpendılık pen dūşpandyqtyŋ obektısıne ainaludan ada bola almaidy. Negızınen qoǧamymyzda dınge qatysty mäselelerdıŋ denı psihologiialyq jäne tanymdyq sebepterden tuyndap otyr. Sondyqtan basty mäsele elımızdegı mūsylmandardyŋ dıni tanymynda jatyr.
BAQ betterınde islamǧa, onyŋ ışınde dıni ǧylymnan, teologiialyq, teosofiialyq negızder men doktrinalardan habarsyz köpşılıktı, dınnen aulaqtatuǧa jaraityndai salmaǧy bar eşqandai ǧylymǧa, dıni, tarihi, epistemiologiialyq jäne fenomenologiialyq saraptaudyŋ prinsipterıne sai kelmeitın közqarastar da kezdesedı. Sondyqtan BAQ betterınde maqala jariialanarda onyŋ avtorynyŋ qandai da bır dıni sauaty ia bolmasa bılımı bar joǧyna nazar audarylǧany jön şyǧar. Onda da eŋ aldymen ärbır avtor nemese dın zertteuşısı dıni senım – aqida jäne dıni tanym arasyn ajyratyp körsete aluy kerek. Dıni senım bıreu. Sondyqtan islam da bıreu. Onyŋ bırınşısı, ekınşısı joq. Al dıni tanym köp, sondyqtan mūsylmandyq formalary da köp. Būl öte tabiǧi qūbylys.
Dıni tanymda revoliusiia emes, evoliusiia şart. Būl Allanyŋ qalauy. Eger Alla revoliusiialyq özgerıs pen damudy qalaǧan bolsa, onda Qūrandy 23 jylda emes, bır sätte jinap paiǧambarymyzdyŋ qolyna ūstata salar edı. Būl jerde Sız ben bız üşın ülken hikmet bar. Allanyŋ aiany jiyrma üş jyl boiy paiǧambarlyq (nubuuat) arqyly adamzat qoǧamymen ündestıkte «jandy-sūhbat» arqyly jürekke, sanaǧa, dılge, sosyn senımge ūialady. Işkı özgerıs arqyly, syrtqy qoǧam özgerdı.
Jaŋa men eskı, ädet pen ǧūryp, haram men halal, jaqsy men jaman jäne t.b. qūndylyqtardyŋ mazmūnynda tabiǧi, evoliusiialyq tūrǧydaǧy transformasiia jürıp jatty. Būl tendensiia bızdıŋ, şyǧystyŋ oilau jüiesı men dünietanymdyq tūǧyrynda basty erekşelık retınde oryn aldy.
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
