«Adyrna» ulttyq portalynyń kezekti suhbaty «Soltústik Qazaqstan oblysy ákimdiginiń ishki saıasat basqarmasy» KMM «Qoǵamdyq kelisim» KMM basshysynyń orynbasary Marııa Tatarenkomen boldy.
- Halyq tutastaı Qazaqstan halqy assambleıasynyń ne ekenin biledi. Al assambleıanyń qyzmetteri týraly beıhabar kórinedi. Jalpy sizdiń fılıal nemen aınalysady?
- Qazaqstan halqynyń óńirlik assambleıalary fılıaldar bolyp tabylmaıdy. Qazaqstan halqy Assambleıasy - qyzmeti túrli etnostardyń mádenıetin, dástúrleri men ádet-ǵuryptaryn saqtaý arqyly eldegi etnosaralyq kelisimdi nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan biregeı ınstıtýt.
Qazaqstan halqy Assambleıasy barlyq etnostardy ortaq shańyraq astyna biriktire otyryp, 26 jyldan beri jumys istep keledi. Qazaqstan halqy Assambleıasynyń qyzmeti negizinen Qazaqstannyń barlyq halqy arasynda túrli etnostardyń mádenıetin, dástúrleri men ádet-ǵuryptaryn saqtaýǵa jáne tanymal etýge baǵyttalǵan. Assambleıada Qazaqstan halqynyń baı álemin ashatyn is-sharalar ótkiziledi.
Etnosaralyq kelisim ıdeıasyn, sondaı-aq QHA qyzmetin tanymal etý maqsatynda Qazaqstan halqy Assambleıasynyń saıty jumys isteıdi, oblys ákimdikteriniń saıttarynda óńirlik QHA-nyń aqparattyq bloktary turaqty negizde júrgiziledi. Budan basqa, árbir óńirlik Assambleıanyń áleýmettik jelilerde negizgi is-sharalar, baspasóz habarlamalary, ótip jatqan is-sharalar men óńirler boıynsha da, jalpy el týraly da mańyzdy oqıǵalar kórsetiletin óz resmı paraqshalary bar. Turaqty negizde QHA is-sharalary teledıdarda, baspa jáne elektrondyq BAQ-ta jarııalanady. Joǵaryda aıtylǵan faktilerdi eskere otyryp, Qazaqstan halqy Assambleıasynyń qyzmeti týraly halyqtyń basym kópshiligi biledi dep aıtýǵa bolady.
- Maqsattaryńyz qandaı? Tutastaı Qazaqstan halqy assambleıasynyń alǵa qoıǵan maqsaty qandaı?
- Qazaqstan halqy Assambleıasynyń maqsaty - el aýmaǵynda turatyn etnostardyń baı ári biregeı mádenıetin saqtaý jáne dáripteý negizinde etnosaralyq kelisim men jalpyulttyq birlikti nyǵaıtý bolyp tabylady.
QHA, «Qoǵamdyq kelisim» uıymy qyzmetiniń negizgi baǵyty etnomádenı birlestikterdi qoldaý bolyp tabylady: mádenı-buqaralyq is-sharalar ótkizý, aqparattyq qoldaý, etnomádenı birlestikterdi damytý.
Etnomádenı birlestikter ózderiniń is-sharalarynan basqa Qazaqstan halqy Assambleıasynyń is-sharalaryna turaqty negizde qatysady. SQO QHA úshin dástúrli is-sharalar: Alǵys aıtý kúnine arnalǵan «Qazaq halqyna myń alǵys», Assambleıa arýy, «Qosh keldiń, áz Naýryz!», Qazaqstan halqynyń birligi kúnine arnalǵan «Birligimiz jarasqan» festıvali, saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryn eske alý kúni, Astana kúnin merekeleýge arnalǵan qazaq mádenıetiniń festıvali, Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýııasy kúnine arnalǵan «Salt-Dástúr» etnomarafony jáne t.b.
Budan basqa etnomádenı birlestikter mańyzdy jobalardy iske asyrýǵa qatysady. Dostyq úıiniń bazasynda «Qazaqtaný» mektebi, memlekettik tildi oqytý boıynsha «Mámile» pikirtalas klýby, «3D-eriktiler jobasy», «Berekeli shańyraq» jobasy, aıtýly kúnderge arnalǵan joba (QR Táýelsizdiginiń 30 jyldyǵy, Jambyl Jabaevtyń 175 jyldyǵy, Oljas Súleımenovtyń 85 jyldyǵy, Ybyraı Altynsarınniń 180 jyldyǵy, Álıhan Bókeıhanovtyń 155 jyldyǵy, Ivan Shýhovtyń 115 jyldyǵy, Jambyl Jabaevtyń 175 jyldyǵy, Ybyraı Altynsarınniń 180 jyldyǵy, Abylaıdyń Ábilmansurdyń (310 jyldyǵy), Shekarasyz as úı «etno-fıýjn» marafony, Qazaqstan halqy Assambleıasynyń «Bir el-bir taǵdyr» turaqtylyǵyn arttyrý jobasy jáne t.b.
- «Assambleıanyń basty erekshelikteriniń biri etnostyq top ókilderi múddelerin joǵary zań shyǵarý organynda – el Parlamentinde bildirý bolyp tabylady». Basqa qandaı erekshelikterińiz bar?
- Negizinen, «etnıkalyq toptar», «ulttyq azshylyqtar», «dıasporalar» termınderi Qazaqstan Respýblıkasynda qoldanylmaıdy. Óıtkeni barlyq etnos ókilderi Qazaqstan halqy bolyp tabylady. Muny Qazaqstan halyqtary Assambleıasy ataýynyń Qazaqstan halqy Assambleıasyna ózgerýi, sondaı-aq Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýııasynyń kirispesi dáleldeıdi.
Parlamenttegi etnostardyń múddelerin bildirý shyn máninde mańyzdy erekshelik bolyp tabylady. Budan basqa, Qazaqstan Respýblıkasynda Qazaqstan halqy Assambleıasy týraly Zań qabyldandy jáne jumys isteıdi, árbir óńirlik assambleıanyń óz erejesi bar, ol QHA qyzmetin zańdy túrde qoldaıdy.
Qazaqstannyń etnostary beıbitshilik pen kelisimde ómir súredi. Bul bizdiń qoǵamnyń basty ereksheligi emes pe? Halyqaralyq uıymdar Qazaqstan halqy Assambleıasynyń jáne búkil qazaqstandyq qoǵamnyń tájirıbesin etnosaralyq kelisim men jalpyulttyq birliktiń biregeı úlgisi retinde zerdeleıdi.
Qazir Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Q.Q.Toqaev, al buryn Elbasy N.Á.Nazarbaev basqarǵan Assambleıanyń mártebesi joǵary ekeni sózsiz. Bul ınstıtýt - etnomádenı birlestikterdiń tóraǵalary óz etnostarynyń tolyqqandy ókilderi bola otyryp, etnosaralyq kelisim salasyndaǵy memlekettik asa mańyzdy mindetterdi iske asyrýda qýatty qoldaý bolyp tabylatyn memlekettiń tiregi.
Búgingi tańda Soltústik Qazaqstan oblysynda 21 akkredıttelgen etnomádenı birlestik bar, al oblys aýdandarynda 187 etnomádenı ortalyq bar, olar ózderiniń mańyzdy mıssııasyn – dástúrler men mádenıetti saqtaý, etnosaralyq kelisimdi nyǵaıtý bolyp tabylady. Qazaqstan halqynyń kópmádenıetti ártúrliligi ártúrli etnostardyń danalyǵyn, olardyń biregeı rýhanılyǵyn túsinýge, salt-dástúrlermen tanysýǵa múmkindik beredi. Bul Qazaqstan halqy Assambleıasynyń basty ereksheligi bolyp tabylady.
- Qazaqstan halqy assambleıasynyń 1995 jyly qurylǵanyn bilemiz. Qazir 2021 jyl. 26 jylda ne ózgerdi?
- 1995 jyly qurylǵan Qazaqstan halqy Assambleıasy etnomádenı birlestikterdi qamtıtyn qoǵamdyq ınstıtýt boldy. Búgingi tańda Assambleıa etnomádenı birlestikterden basqa barlyq azamattyq qoǵam ókilderimen baılanysty qamtamasyz etetin qurylymdyq bólimshelerdi qamtıtyn qýatty qurylymǵa ıe. Mundaı qurylymdarǵa: analar keńesi, qoǵamdyq kelisim Keńesi, Ǵylymı-saraptamalyq top, jýrnalıster klýby, qaıyrymdylyq jasaýshylar klýby, kásipkerler qaýymdastyǵy, «Mámile» pikirtalas klýby, aqsaqaldar keńesi, «Jańǵyrý joly» respýblıkalyq jastar qozǵalysy jáne onyń óńirlerdegi fılıaldary, eriktiler qozǵalysy ortalyǵy, medıaııa ortalyǵy, «Aıbyn» áskerı-patrıottyq klýby, «Altyn jas» belsendi uzaq ómir súrý ortalyǵy jatady.
2014 jyly qurylǵan «Qoǵamdyq kelisim» KMM etnomádenı birlestikter men qurylymdyq bólimshelerdiń qyzmetine qoldaý kórsetedi jáne baqylaý fýnkııasyn qamtamasyz etedi.
QHA jumys istegen jyldar ishinde is-sharalar deńgeıi áldeqaıda joǵary boldy, is-sharalar rýhanııatpen qanyqqan, qazaqstandyq qoǵamda adamgershilik qundylyqtardy tárbıeleýde. Assambleıanyń basty maqsattaryn kózdeıtin árbir joba, akııa nemese is-shara joǵary ıdeologııalyq mazmunǵa ıe.
Assambleıa jumys istegen jyldar ishinde etnomádenı birlestikterdiń sany aıtarlyqtaı ósti. Búgingi tańda Qazaqstan halqy Assambleıasy konstıtýııalyq mártebege ıe, ony Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti basqarady, al halyqtyń erki Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń 9 depýtatynyń qyzmetimen nyǵaıtylady.
- Jumystaryńyzǵa koronavırýs pandemııasyna baılanysty engizilgen karantın qalaı áser etti? Onlaın jumys týraly aıtyp ótseńiz.
- Karantındik sharalar onlaın-jarııalanym túrine ıe bolǵan Qazaqstan halqy Assambleıasynyń jumys formatyn ózgertti. Aqparattyq tehnologııalar men áleýmettik jelilerdi tanymal etý ǵasyrynda bul format odan da ózekti jáne aqparattandyryldy. Onlaın-formattyń arqasynda Qazaqstan halqy Assambleıasynyń qyzmetine qyzyǵýshylyq tanytatyn adamdar sany aıtarlyqtaı ósti.
2020 jyl qazaqstandyqtar úshin erekshe jyl. Ol egemen Qazaqstannyń qalyptasýy men damýynda úlken ról atqarǵan mańyzdy tarıhı oqıǵalar men tulǵalarǵa arnalǵan túrli mereıtoılyq datalarǵa toly.
2020 jyly Qazaqstan halqy Assambleıasy óziniń 25 jyldyq mereıtoıyn atap ótti. Uıym úshin 25 jyl - bul jetilý men dáıektiliktiń, negizgi maqsattar men mindetterdiń aıaqtalýynyń kórsetkishi. Biraq alda odan da aýqymdy jobalar, jumystyń biregeı baǵyttary kútilýde.
Búgingi tańda Qazaqstan halqy Assambleıasy jumystyń túrli baǵyttaryn qamtıtyn tutas júıe bolyp tabylady.
Qazaqstan aýmaǵynda tótenshe jaǵdaıdyń engizilýine baılanysty Soltústik Qazaqstan oblystyq Qazaqstan halqy Assambleıasynyń jumys formaty ózgerdi. Árıne, buǵan deıin de áleýmettik jelilerde, ınternet-platformalarda belsendi jumys júrgizildi. Biraq búginde bul ýaqyt pen jaǵdaıdyń talaby.
Koronavırýstyq pandemııanyń taralýy jaǵdaıynda júzege asyrylyp jatqan negizgi baǵyttardyń biri volonterlik qyzmet boldy.
2 sáýirde oblys ákiminiń ókimi boıynsha Petropavl qalasynyń Dostyq úıi bazasynda 65 jáne odan joǵary jastaǵy ózin-ózi oqshaýlaǵan azamattarǵa, sondaı-aq múgedekterge kómek kórsetýge baǵyttalǵan Assambleıanyń oblystyq volonterler shtaby uıymdastyryldy.
Shtab bazasynda «Qoǵamdyq kelisim» KMM jáne oblystyq Qazaqstan halqy Assambleıasy hatshylyǵynyń qyzmetkerlerinen kezekshilik uıymdastyryldy, olar dıspetcherler, psıhologtar, keńesshiler retinde jumys isteıdi.
Shtabta 52 volonter boldy, onyń ishinde: 2 – EQ alýǵa kómek kórsetý boıynsha mektepterde, 3 – reept boıynsha dári – dármekterdi jetkizýde, 4 – azyq-túlikti ólshep-oraýda, 23-qadamdyq qoljetimdilikte qyzmet kórsetýde, 20-azyq-túlikti jetkizýde. Paıdalanýda kezekpen jumys istegen 15-ke jýyq avtomobıl bar.
Shtab jumysynyń úsh aptasynda 500-den astam ótinish oryndaldy. Olarǵa turǵyndardyń ártúrli ótinishteri jatady: azyq-túlik, birinshi kezekte qajetti zattardy, dári-dármekterdi satyp alý jáne jetkizý; Kommýnaldyq qyzmetterge aqy tóleýge kómek kórsetý; aýyz sý jetkizý; qoqys shyǵarý; úıge kómek kórsetý jáne t.b. sonymen qatar, eriktiler psıhologııalyq kómek kórsetýge tyrysady, óıtkeni jalǵyz turatyn zeınetkerler bir-birine qıyn jaǵdaıǵa tap bolǵan kezde, olardy qoldaý óte mańyzdy. Kún saıyn 20-30 ótinim oryndalady. AÁK alý, zeınetaqy jáne basqa da járdemaqylardy tóleý jáne alý máseleleri boıynsha 2000-ǵa jýyq keńes berildi.
Budan basqa, shtab bazasynda az qamtylǵan, kóp balaly otbasylardy, ómirlik qıyn jaǵdaıǵa tap bolǵan adamdardy jazý júrgizildi. Qaıyrymdylyq jasaýshylar men demeýshilerdiń kómegimen olarǵa kómek kórsetiledi. Búgingi tańda mundaı adamdardyń sany is júzinde 100 adamǵa jetti, al kórsetilgen kómek somasy 1 mıllıon teńgege jaqyn. Etnomádenı birlestikterdiń tóraǵalary eriktilerdiń oblystyq shtabynyń jumysyna barynsha kómek kórsetýge tyrysady.
Demeýshilerdiń arqasynda avtomobılderde jumys isteıtin eriktiler úshin GZS toltyrý múmkindigi berildi.
Budan basqa, Qazaqstan Respýblıkasy aýmaǵynda tótenshe jaǵdaı engizilgennen bastap oblystyq Qazaqstan halqy Assambleıasy onlaın-formatta jumysqa kóshti. Áleýmettik jelilerde onlaın-akııalar men jobalar iske qosyldy, olarǵa Soltústik Qazaqstan oblysynyń jáne Qazaqstan Respýblıkasynyń basqa da óńirleriniń turǵyndary qatysady. Máselen, oblystyq Qazaqstan halqy Assambleıasy onlaın formatta uıymdastyrǵan jobalardyń qataryna mynalar kirdi:
- «Birgemiz» - tótenshe jaǵdaı kezinde qaıyrymdylyq jáne volonterlik qyzmetti iske asyrýǵa baǵyttalǵan is-sharalar kesheni.
- «Mámile – onlaın» - áleýmettik jelilerde memlekettik tildi úırenýge baǵyttalǵan joba. Ol kelesi túrde júzege asyrylady: áleýmettik jelilerde (Instagram, Facebook) ár jumada ártúrli taqyryptarǵa arnalǵan sabaqtar jarııalanady. Qazirgi ýaqytta «Amandasý» («sálemdesý»), «Kóktem keldi» («Prıshla vesna»), «Otbasy. Týystar» («Otbasy. Týystar»), «Úndestik zańy» («Zakon sıngarmonızma»). Kelesi sabaq Qazaqstan halqynyń birligi kúnin merekeleýge arnalady. Sonymen qatar, mamyr aıynda Otan qorǵaýshylar kúnine, Uly Otan soǵysyndaǵy Jeńis kúnine arnalǵan sabaqtar ótkizý josparlanýda.
Ár sabaqqa bir habarlama sáıkes keledi, onyń karýselinde sabaqtyń taqyryby, jańa taqyrypty túsindirý, ilespe tapsyrmalar jarııalanady. Onlaın-kýrs tyńdaýshylary tapsyrmalardy óz betinshe oryndaıdy. Sonymen qatar, ár sabaqtyń sońynda úı tapsyrmasy beriledi, oǵan jaýaptar tyńdaýshylar túsiniktemelerde jarııalanady.
Qazirgi ýaqytta mundaı sabaqtar tek tanymal bola bastady, biraq tapsyrmalarǵa qýana jaýap beretin turaqty jazylýshylar bar.
- Etnosaıası sózdik-maqsaty halyqty etnosaralyq saladaǵy negizgi termınder men uǵymdarmen tanystyrý bolyp tabylatyn onlaın-joba. Etnosaralyq sala kóp qyrly jáne qyzyqty. Bul jobamen Assambleıa qyzmetkerleri jazylýshylarǵa belgili bir termınderdi kúndelikti ómirde qoldaný erekshelikterin túsindirgisi keledi. Aıdar turaqty bolyp tabylady jáne karantındik sharalardy alyp tastaǵannan keıin de jumys isteıtin bolady.
- «Etnokýhnıa» -onlaın jobasy, onyń barysynda jazylýshylar Qazaqstan aýmaǵynda turatyn túrli etnostardyń ulttyq taǵamdarymen tanysa alady.
Túrli etnomádenı birlestikterdiń ókilderi halyqty ózderiniń ulttyq taǵamdaryn daıyndaý erekshelikterimen tanystyrady.
Soltústik Qazaqstan oblystyq Qazaqstan halqy Assambleıasynyń áleýmettik jelilerinde, SQO QHA ınternet-portalynda, sondaı-aq Qazaqstan halqy Assambleıasynyń respýblıkalyq platvormasynda Qazaqstan halqy Assambleıasynyń 25 jyldyǵyna arnalǵan maqalalar men beınerolıkter jarııalanady. Sondaı-aq, SQO QHA etnomádenı birlestikter tóraǵalarymen suhbat formatynda ótetin «etnostar eline saıahat» jobasyn iske qosty. Bul jarııalanymdar Qazaqstan halqy Assambleıasynyń respýblıkalyq saıtynda jarııalanady.
Sonymen qatar, 2019-2020 oqý jyldary Soltústik Qazaqstan memlekettik ýnıversıtetiniń «Qazaqstan halqy Assambleıasy» kafedrasynyń meńgerýshisi M.Qozybaeva «etnostardyń mádenıet kúnderi» jobasyn júzege asyrdy. Tótenshe jaǵdaı engizilgenge deıin etnomádenı birlestikterdiń ókilderi oblystyq QHA, «Qoǵamdyq kelisim» KMM, QHA kafedrasynyń qoldaýymen SQMÝ bazasynda sándik-qoldanbaly óner, ulttyq taǵamdar kórmesin, sondaı-aq túrli etnostardyń halyq shyǵarmashylyǵynyń demonstraııasyn uıymdastyrdy.M. Qozybaeva. Sonymen qatar, EKO músheleri dáris oqydy. Onda el men oblys aýmaǵynda óz etnostarynyń paıda bolý tarıhy, etnomádenı ortalyqtardyń qyzmeti týraly aıtyldy. Qazirgi ýaqytta bul joba «onlaın-formatqa» ıe boldy. Osyndaı formatta «Kopernık» Soltústik Qazaqstan oblystyq polıak mádenı ortalyǵy qoǵamdyq birlestiginiń ókilderi qatysty.
Qazaqstan halqynyń birligi kúnin merekeleý aıasynda SQO QHA ókilderi chellendjge qatysty, onda etnomádenı birlestikterdiń músheleri barlyq azamattardy merekemen quttyqtaıdy.
- Áńgimeńizge rahmet!
Suhbattasqan: Aqmaral BEREKET,
«Adyrna» ulttyq portaly
