Bedeýlik pen belsizdik — dúnıejúzin alańdatyp otyrǵan máseleniń biri. Onyń sebep-saldary men emdeý tásilderi qandaı? Osy jáne ózge de suraqtarǵa jaýap alý úshin «Adyrna» tilshisi 9 jyld yq tájirıbesi bar belgili reprodýktolog-gınekolog dáriger Aıaýlym Berikbolqyzy men áńgimeles ti .
– Aıaýlym hanym, erli -zaıyptylarǵa otbasy qurǵandaryna qansha ýaqyt ótken soń bedeýlik dıagnozy qoıylady?
– Eger erli-zaıyptylar 1 jyl boıy retti jynystyq qatynasta kontraeptıvtik is-shara qoldanbaǵan jaǵdaıda júktilik paıda bolmasa , bedeýlik dıagnozy qoıylady.
— Jyl saıyn bedeýlik dıagnozy qoıylǵan, tabıǵı jolmen júkti bola almaıtyn juptardyń sany ósip jatyr dep estip otyrmyz. Rasynda solaı ma?
– Ras. Jyldan jylǵa bedeýlik kóbeımese, azaıyp jatqan joq. Sebebi Qazaqstanda statıstıka boıynsha ár altynshy januıa sábı súıe almaǵandyqtan , ajyrasýǵa deıin barady eken. 2021 jyly Prezıdentimiz Q.J.Toqaev "Ańsaǵan sábı" atty baǵdarlamany memleket tarapynan júzege asyrý úshin Qazaqstan azamattaryna tegin EKO-ǵa 7000 kvota usynyp otyr. Bul sábı súıe almaı júrgen erli-zaıyptylarǵa úlken kómek. Qazirgi tańda elimizde sábıli otbasylar kóbeısin, ajyrasýlar azaısyn jáne jalpy qazaq halqynyń sany artsyn degen maqsatpen EKO ortalyqtarymyzdaǵy barlyq maman (reprodýktolog-gınekologtar, androlog-ýrologtar, embrıologtar) "Ańsaǵan sábı" atty baǵdarlamany júzege asyrýda úlken jumys atqaryp jatyr.
– Vakınaııa bedeýlikke ákelýi múmkin be? Maman retinde ne aıta alasyz?
– Dúnıejúzi boıynsha vakınaııa bedeýlikke alyp keledi degen dáleldengen qorytyndy joq. Sol sebepten júktilikti josparlaýdyń aldynda vakınaııa alǵan durys dep oılaımyn. Covid-19 vırýsyn juqtyryp, aýyr asqynýlarǵa shaldyqqansha, ol derttiń aldyn alý sharalaryn júrgizgen tıimdirek.
– Bedeýlikti psıhologııalyq problema dep esepteıtinder de bar eken. Áıel tym qatty bala súıgisi kelgendikten, kúızeliske túsip, aýrýǵa shaldyǵady deıdi-mys. Bul pikirmen kelisesiz be?
– Iá, kelisemin. Sondyqtan kúızeliske ushyraǵan qyz-kelinshekterimizge reprodýktologtardan basqa arnaıy kómek kórsetetin psıholog mamandarymyz bizdiń ortaly qta ( «IRM» klınıkasynda — red. )jumys isteıdi. Psıhologtarymyz psıhologııalyq problemadan, kúızelisten, ıaǵnı depressııadan arylýǵa kómektesý barysynda kóptegen qyz-kelinshekterimiz tek EKO arqyly ǵana emes, tabıǵı jolmen de júkti bolyp jatady.
– Áıel adamdardy bedeýlikke alyp keletin eń jıi kezdesetin sebepter ge toqtalyp ótińizshi.
– Jalpy bedeýlik áıelder jáne erler bedeýligi bolyp ekige bólinedi. Áıelder bedeýligine toqtalsaq, eń jıi kez desetin sebebi mynalar:
1) Bedeýliktiń tútiktik jáne tútiktik-perıtonealdyq faktory . Bul jatyr tútiksheleriniń qabyný proes ine baılanysty ótkizgishtiginiń bolmaýy nemese belgili bir sebepterge baılanysty , ıaǵnı jatyrdan tys júktilik nemese gıdrosalpınkske jáne jabyspaly proeske ushyraǵan jatyr tútikshesin operaııa barysynda alyp tastaǵan kezde, spermatozoıd pen analyq jasýsha qosyla almaı júktilik paıda bolmaıdy.
2) Bedeýliktiń endokrındik faktory. Analyq bezinde ovýlıaııanyń bolmaýy. Eń jıi kezdesetin sebepteriniń biri – analyq beziniń polıkıstoz sındromy.
3) Jatyrlyq faktory . Jatyr endometrıiniń qabynýy, endometrıdiń polıpi, jatyr mıomasy (shyryshasty mıomasy), jatyr qýysynyń sınehııalary, adenomıoz, jatyrdyń anomalııasy jáne t.b. sebepterge baılanysty júktiliktiń bolmaýy múmkin .
4) Belgisiz genezdi n emese ıdıopatııalyq bedeýlik . Bul kezde jalpy erli-zaıyptylarda bári jaqsy, ıaǵnı, eriniń spermogramma kórsetkishi jáne karıotıpi qalypty, áıeliniń ovýlıaııasy bar, gormonaldy statýsy qalypty, jatyr tútiksheleri ótimdi jáne karıotıpi qalypty bolady , biraq júktilik joq.
5) Endometrıoz týyndaıtyn bedeýlik . Endometrıoz – endometrıdiń jasýshalary (kletkalary) jatyrdan tys jerlerde (analyq bezderde, qursaq qýysynda jáne t.b. aǵzalarda) ornalasatyn patologııa bolyp tabylady. Qazirgi tańda bedeýlikke jıi ákeletin sebepte rdiń biri osy. Ol shamamen 35% kezdesedi.
6) Jatyr moıny faktory . Jatyr moınynyń shyryshynyń jetkiliksiz bólinýi nemese múldem bolmaýy. Sol sebepten spermatozoıdtardyń jatyr qýysyna ótýine jol bermeıdi.
Sońǵy jyldary erler bedeýligi de óte jıi kezdesip jatyr. Erler bedeýligine alyp keletin sebepter : genetıkalyq aýrýlar (Klaınfelter, mýkovısıdoz jáne t.b.), jynys organdarynyń qabyný aýrýlary, epıdemııalyq parotıt, krıptorhızm, varıkoele, onkologııalyq aýrýlardan keıingi hımııalyq nemese sáýleli terapııa, jynys organdaryna jáne ish qýysynyń tómengi bólimine hırýrgııalyq aralasýlar, erekııalyq dısfýnkııa jáne t.b. Spermogrammanyń ózgerýine baılanysty birneshe túrleri bolady: azoospermııa, olıgozoospermııa, astenozoospermııa, teratozoospermııa jáne t.b.
– Qazirgi medıına bedeýliktiń emi n tapty ma?
– Iá, árıne. Búginde bedeýliktiń emi bar. Erli-zaıyptylar eshqashan úmit úzbeý leri kerek. Sebebi, qazirgi tańda bedeýliktiń eń tıimdi emderiniń biri – EK O damyp keledi. 25 jyl ishinde ózim jumys isteıtin « IRM » klınıka synda Tamara Mýftah qyzy Djýsýbalıeva hanymnyń, reprodýktologtardyń, gınekologtardyń, óte sheber ári myqty hırýrgtarymyzdyń biri Djakýpov Danııar Va lıhanulynyń , ýrolog-andrologtardyń, embrıologtardyń, genetıkterdiń kómegimen 16000 sábı dúnıege keldi. EKO ádisimen dúnıege kelgen balalar ózderi medıınalyq aralasýsyz, ıaǵnı EKO-syz ata-ana bola alady.
– Osy oraıda óz tájirıbeńizdegi kúrdeli ári oń nátıjelermen bólise ketseńiz.
– Jańaózennen 32 jastaǵy emdelýshi arnaıy bizdiń ortalyǵymyzǵa, meniń qabyldaýyma "sábı súısem eken" degen úlken senimmen jáne úmitpen kelgen bolatyn. Bedeýliktiń uzaqtyǵy 10 jyl, ovarıaldy qory óte tómen, AMG kórsetkishi 0,17 edi. Birneshe ret sátsiz EKO bolyp, reprodýktolog dárigerler donorlyq analyq jasýsha alýǵa usynǵa n. Sol sebepten biraz jyldar boıy úmitin úzgen eken. Biraq bir kúni týǵan aǵasy taǵy EKO jasap kórseńshi, qarajatyn ózim tólep bereıin, Almatyǵa baryp kel dep qol qa salǵan. Sodan ınstagram jelisinen meni tańdap, qabyldaýyma jazylyp , donorlyq analyq jasýshany ala almaıtynyn aıtty. Sóıtip óziniń 2 follıkýlymen modıfıırlengen EKO jasa dy q . Pýnkııa jasaý barysynda 2 analyq jasýsha shyǵyp, eriniń atalyq uryǵymen uryqtandyryp, 5 táýlikte 2 embrıonymyz ósti. Sol eki embrıondy qondyryp edik, Alla buıyryp, búgingi tańda paıentim úshem in kútip júr. Sonda eki embrıonnyń bireý i ekige bólinip ketip, 3 uryq bol ǵan . Emdelýshimizdiń qýanyshy qoınyna syımaı júr, sebebi bul 10 jyl kútken alǵashqy júktiligi. Bundaı ǵajaıyp nátıjeler sırek bolady. Endi 3 sábıdiń aman-esen dúnıege kelýin asyǵa kútetin bolamyz. Biz reprodýktolog dáriger bolǵandyqtan, bedeýlikti tek qana EKO jasaý arqyly ǵana jeńbeımiz . EKO-dan bólek QRT- nyń (qosalqy reprodýktıvti tehnologııalardyń) taǵy bir túri bar. Ol – jatyrishilik ınsemınaııa. Bul ádis qarapaıym ári arzan jáne tabıǵı uryqtanýǵa sáıkes bolady. Osydan 9 aı buryn 26 jastaǵy emdelýshim 5 jyl boıy múldem sábı súıe almaı, meniń qabyldaýyma keldi. Erli- zaıyptylardy tolyq tekserý barysynda, beleýliktiń sebebin anyqtap, birinshilik bedeýliktiń endokrındik faktory, analyq bezderiniń polıkıstoz sındromy degen dıagnozy qoıylyp, JII ádisi usynyldy. Analyq bezderin az ǵana yntalandyryp, JII ádisiniń alǵashqy múmkindiginen birden júkti bolyp, 4 shildede aman-esen ózi bosanyp, eki hanshaıym dy dúnıege alyp keldi. Bundaı nátıjege jetkenimizge, sábıli ári baqytty otbasylarymyzdyń kóbeıýine jáne kishkentaı ul-qyzdarymyzdyń dúnıege kel genine shyn júrekten qýanamyz. Budan basqa da kóptegen oń nátıjelerimiz bar. Mysaly, bedeýliktiń tútik faktory kezinde laparoskopııalyq operaııa jasap, jatyr tútiksheleriniń ótkizgishtigin qalpyna keltir gennen keıin 1-6 aıdan keıin júkti bolyp, sábı súıgen paıentterimiz az emes. Odan bólek memleket tarapynan beriletin kvota arqyly tegin EKO jasaý arqyly, biraz paıent imiz sábılerin qushaǵyna alyp otyr. 48 jastaǵy paıentimizdiń 8 jyl kútken sábıi EKO-nyń alǵashqy múmkindiginen paıda boldy. Árıne, bundaı jasta óziniń emes, donorlyq analyq jasýsha men kúıeýiniń atalyq uryǵymen uryqtandyryp, ul bala dúnıege keldi. Bul da úlken jetistik. Bizdiń ortalyqqa kelgen árbir emdelýshiniń bedeýlikti jeńgen tarıhy úlken eńbekpen keledi jáne úmitterin úzgen erli-zaıyptylarmen kóbirek bóliskimiz keledi. Sondyqtan, úmitterińizdi úzbeńizder, der kezinde bilikti dárigerge qaralyp, sábı súıý armandaryńyz oryndala bersin degim keledi.
– Suqbatyńyzǵa raqmet! Jumysyńyzǵa tolaǵaı tabystar tileımiz!
Áńgimelesken Dıana ASAN,
«Adyrna» ulttyq portaly
Басқалармен бөлісе отырыңыз
