Biz koronovırýstyq epıdemııa qansha ýaqytqa sozylatynyn áli bilmeımiz. Al koronavırýsqa deıingi epıdemııalar qansha ýaqytqa sozylǵan jáne olarmen qalaı kúresken?
Eýropa men Qytaıdyń 100-130mln turǵynynyń ómirin alǵan býbondyq obaǵa toqtalsaq. Bul oba úsh kezeńge sozyldy. Birinshisi, oba Egıpet pen Eýropada 150 jylǵa sozylǵan eken. Ekinshi kezeńi "Qara ólim"degen ataýmen jeti jylǵa sozylǵan. Úshinshi kezeńde oba Qytaıdyń 12 mln turǵynynyń ómirin aldy. Epıdemııa tek antıbıotık streptomıın shyqqannan soń basyldy.
Orta ǵasyrlardaǵy eki júz jyldan astam ýaqyt boıyna órbigen sheshek epıdemııasyna da toqtalsaq. Bul vırýspen 15 ǵasyrda amerıkandyqtar aýyryp shyqty. Al 1870 jyldary aýrý Eýropaǵa da tarady. 4 mlrdtan asa adamnyń ómirin qıǵan vırýsty tek jappaı vakınaııalaý ǵana toqtatqan .
Taǵy da bir álemniń túkpir-túkpirinde taraǵan ishek ınfekııasy-holeraǵa da toqtalsaq. Bul aýrýdyń eń qysqa kezeńi 8 jylǵa sozylyp, eń uzaǵy 24 jylǵa sozylǵan. Aýrýdyń qozdyrǵysh kúshi bakterııalar bolǵan. Organızmge lastanǵan sýmen enip, ishekke áser etken. Aýrýdan 19 ǵasyrda 40 mıllıonnan astam adam qaza boldy.
Sondaı-aq 20 ǵasyrdyń basyndaǵy adamzat tarıhyndaǵy eń aýqymdy tumaý - ıspan tumaýy. Birinshi, Dúnıejúzilik soǵyspen tuspa - tus kelgen aýrý antısanıtarlyq jaǵdaılardyń áserinen elder arasynda tez taraldy. Aýrýdy álem halqynyń 30%-dan astamy juqtyryp, 100 mıllıonǵa deıin adamdar qaza tapty. Aýrýdyń negizgi belgileri - joǵary temperatýra, qurǵaq jótel, al asqynyp ketken jaǵdaıda ókpege qan ketýge deıin baıqalǵan.
Mine, adamzat tarıhyndaǵy qanshama adamnyń ómirin alǵan aty jaman dertter osy. Des bermeı, álemdi jaýlaǵan koronavırýsty da tarıh betterine qaldyryp, burynǵy ómir súrý qalpyna qaıta oralar degen senimdemiz. Biraq endi basqasha kózqaraspen...
Uljan Turlybek
