Ǧaryş kompaniiasynyŋ negızın qalauşy amerikandyq käsıpker İlon Mask “adamzat balasy aidy tūraqty bazaǧa ainaldyruy kerek , al Mars planetasynda qalaşyq qūruy kerek” dep esepteidı.
Adamzat balasy ǧaryş älemıne sapar şegıp, jerdıŋ serıgı - aidyŋ betıne qonǧanyna jarty ǧasyrǧa juyq uaqyt ötken eken. Ai betınde kosmostyq baza qūru jönınde aityp, mars planetasyn qalaşyqqa qaşan ainalatyny turaly Mask öz boljamyn jasady. Kün jüiesınıŋ 4-ǧalamşary. Jer tobyndaǧy planetalar qataryna jatatyn qyzyl jūldyzdyŋ ortaşa diametrı 6800 km, massasy 6,423.1023kg, ortaşa tyǧyzdyǧy 3,97 g/sm3, betındegı auyrlyq küşınıŋ üdeuı 3,76 m/s2. Mars planetasynyŋ betınen şyqqan jylu aǧynynyŋ (tolqyn ūzyndyǧynyŋ 1 mm – 21 sm) radiodiapazonyndaǧy ortaşa temperaturasy 220±10 K. Ol perigeliiınde 10% joǧary, al afeliiınde sonşa tömen bolady.
Mars betınıŋ ärbır nüktesındegı infraqyzyl radiometriia ädısımen ölşengen temperaturalar: ekvatordaǧy taltüsten ıle-şala keiın ölşegen temperatura 300 K, ol Kün batarda 220 K-ge deiın tömendeidı. Tünı boiy ol taǧy da 50 K-ge tömendep, taŋ atarda 174 K (–100°S) bolady. Qazaqstandyq astrofizik Gavriil Tihov Mars planetasyna jan-jaqty zertteuler jürgızdı. Ol Mars betınde qarapaiym tırşılık közderı boluy mümkın degen boljam aitady. Onda jandy zattar tūruy mümkın degen boljamdar, temperaturalyq jäne spektroskopiialyq nätijelermen däleldengen joq. Mars atmosferasynda ottektıŋ belgısı bolmaǧandyqtan, tırşılıktıŋ joǧarǧy formasynyŋ boluy turaly pıkırdıŋ şyndyqqa sai kelmeitındıgı aitylady.
Planetada salynatyn bolaşaq qala ejelgı Qytai qūdaiyna arnalyp “Nuva” dep ataldy. Qalanyŋ qūrylysy boiynşa mamandar aldymen qalany jartasqa ornalastyru kerek dep tūjyrymdady. Onda 250 myŋǧa deiın adam ömır süre alatyndyǧy belgılı boldy. Tūrǧyndardy radiasiiadan jäne atmosferalyq qysymnan qorǧau üşın ǧimarattardy kümbezdermen jabu kerek. Qala tūrǧyndary ösırıletın ösımdıkter böletın ottegımen qamtamasyz etıledı. Işkı jüielerdıŋ jūmys ısteuı üşın energiia kün panelderınıŋ kömegımen alynady. Qalanyŋ qūrylysy 2054 jyly bastalady dep kütılude. İlon Masktyŋ aituynşa, būl adamzat tarihyndaǧy eŋ qymbat qūrylys jobasy boluy mümkın. Onyŋ qūny bükıl älemdık ekonomika kölemınıŋ segızden bırıne jetuı mümkın - 100 milliardtan 10 trillion dollarǧa deiıngı esepte körsetıledı .
Naǧima Sahan
