Bızde batys qoǧamyn "azǧan - tozǧan", "olar kerı ketken" dep sanaityn adamdar öte köp eken. Bıraq aqyryndap bajailap otyryp, batys qoǧamynda bala asyrap aludyŋ köp eken baiqadym. Olar tıptı şetelden kelıp, bızdıŋ auru - syrqau balalarymyzdy alyp ketedı. Mäpelep ösırıp, adam qataryna qosyp jatyr.
Al olardyŋ ana Anjelina Djoli siiaqty tanymal jūldyzdary är näsılden bala alyp, olardy asyrap, baǧyp-qaǧyp öz halqyna küştı önege körsetıp otyr. Endı osy batystyŋ, adamzattyŋ damuyna üles qosyp keremet jetıstıkke jetken daryndy tūlǧalary, ataqty bailary, kino-muzyka jūldyzdary, sportşylary mındettı türde bır-bır qaiyrymdylyq qorlaryna müşe bolyp, özderınıŋ tapqan tabystaryn qaiyrymdylyq şaralaryna milliondap şaşady eken. Bill Geits, Stiv Djobs, İlon Mask....
Bill Geits tıptı özınıŋ bar tapqan-taianǧanyn qaiyrymdylyq qoryna audarmaq bolyp bekıngen adam. Menıŋşe, būlar būl fäni jalǧannyŋ şyn män maǧynasyn tüsıngen jandar. "Afrika mügedek balalaryn qoldau ūiymy", "Mūqtaj jandardy qorǧau ūiymy",
"SPİD auruyna qarsy qor".... Taǧysyn taǧy...
Būndai närse olarda qalypty jaǧdai.
Eger sız batysta qandai da bır jetıstıkke jetken tanymal adam bolsaŋyz, sondai jūldyz, bai-quatty adam bola tūra, qaiyrymdylyq qorlaryna müşe bolmasaŋyz, ol o jaqta ūiatty jaǧdai. Al endı bızdıŋ adamdar balalar üiınen bala almaq tügel, onyŋ maŋyna jolamaityn bolu kerek. Bızdegı şetelge bala beruge qarsy bolyp, "bız balasyn jylatpaǧan, syrtqa qaŋǧyrtpaǧan halyqpyz" dep sūŋqūldap jürgen kısılerden özderınıŋ jetımder üiınen neşe bala asyrap alǧanyn sūrasaŋyz, olar oǧan jauap bere almaidy.
Men tıptı bylai aitaiyn. Bızdıŋ qoǧamda qazır ne köp, alǧaşqy nekeden joly bolmai balasymen ajyrasyp, balalarymen ekınşı qaita baǧyn synap jürgen qyz-kelınşekterımız öte köp. Olar da būl jalǧanda baqytty boluǧa qūqyly. Olar da bıreudıŋ mäpelep ösırgen qyzy, ana, jar. Ökınışke qarai, bızdıŋ adamdar jetımder üiınen bala asyramaq tügelı, sol özderı ūnatqan, būryn tūrmystan şyqqan kelınşekterdıŋ soŋynan ergen qaradomalaq qaraközderdı de "prisep" retınde qarastyryp, olardy qoş körmeidı. Ol jasyryn närse emes. "Özıŋnen tumai ūl bolmas" dep şäniedı.
"Esık körgendı emes, besık körgendı al" dep taǧy taqyldaidy. Al endı ana bızdıŋ ūrlyqpen baiyp alǧan bai-şonjarlarymyz öz tapqan-taianǧanyna älemnıŋ villa, iahtalaryn satyp aludan basqa bılerı joq. Tairaŋdap iahtalarynda bilep jür. Toqaldan toqal alyp, şetelge asyryp jatyr. Bū kezde, öz qandastary, iaǧni şyn mūqtaj jandar, balalaryn şūbyrtyp äkımşılık ǧimarattaryn şabuyldap jaǧdai sūrap jür. Olarǧa ana bızdıŋ şynjyrbalaq şūbar tös bai - şonjarlardyŋ, körşı memlekettıŋ tılınde "zachem rojat stolko" dep nemese "sami rabotat ne hotiat, lentiai, haliavu liubiat" dep būl ömırde qysqa jıbı kürmeuge kelmei öz ömırınde sätsızdıkke ūşyrap, şaqşa basy şaradai bolǧan öz halqyna jiırkene qarap otyrǧanyna men jüz paiyz senımdımın.
Men tıptı mynany aitaiyn: bızde qūrban ait bolǧanda arnaiy jerler aşylyp qoi atauly qyrylyp soiylady eken. Sonda ol soiylǧan qoilardyŋ etın ärkım öz üiıne alyp ketedı-mıs. Eşkım eşkımge tük ūstatpaidy eken. Sol maŋda möliıp tūratyn mūqtaj jandarmen et bölısetın adamdar bızde ılude bıreu eken. Bıletınder solai deidı. Osyndai naqty mysaldarmen bızdıŋ batys qoǧamynan sonşalyqty kenjelep artta qalyp, sonşalyqty jetılmegendıgımızdı däleldep şyǧuǧa bolady.
Men qaita būnyŋ ber jaǧyn ǧana qozǧap otyrmyn. Sondyqtan, bar jaǧynan sol batystyŋ şaŋyna da ılese almai jürıp "batys andai, batys myndai" degen bızdıŋ söz - ottaǧan söz.
Ūqsas jaŋalyqtar
