Jaqynda áıgili franýz oıshyly Jan-Jak Rýssonyń shyǵarmashylyǵynan onyń aýyl sharýashylyǵyna qatysty ǵajap sózine tap bolǵanym bar. «Memleketti bireýden táýelsiz etip ustaıtyn birden bir qural – bul aýyl sharýashylyǵy.
Kúlli álemniń baılyǵy qolyńyzǵa ilikse de ishetin tamaǵyńyz bolmasa – Siz basqalarǵa táýeldisiz. Saýda baılyqqa bastaıdy, aýyl sharýashylyǵy azattyqqa jeteleıdi» deıdi ol. Má-á, shynymdy aıtsam, tań-tamasha qaldym. Sumdyq! Qandaı dál aıtylǵan!
Sodan táýelsizdigimizdiń deńgeıi qanshalyqty eken dep aýyl sharýashylyǵy salasyna kóz júgirtkenim bar. Sóıtsem, aýyl sharýashylyq sektory ekonomıkamyzdyń negizi bolyp tabylatyndyǵyna qaramastan Qazaqstannyń JIÓ onyń úlesi nebary 4,2 paıyzdy ǵana quraıdy eken. 1990 jyly bul kórsetkish 9 paıyzǵa jýyq bolypty. Iaǵnı bılik qanshama maqtansa da strategııalyq salada keri ketippiz.
Aýyl sharýashylyǵynda 1 mıllıon 227 myń adam jumys isteıdi. Bul barlyq jumys isteıtin adamdardyń 14 paıyzy. Aýyldyq jerlerde búginde halyqtyń 42 paıyzy ómir súredi. Egistik kólemi 21 mln ga. Al eńbek ónimdiligi múlde tómen. Sebebi, tehnıkalyq jaraqtanýy artta qalǵan. Tıimdi agrotehnıkalyq tehnologııa joqtyń qasy. Qazaqstanda 1 ga jerge bir traktordan (keı aýyldarda 100 gektarǵa bir traktor) kelse, AQSh-ta bir gektar jerge 27 traktor, Úndistanda 16, Brazılııada 11 traktordan keledi. Qazaqstanda qazirgi bir traktordyń ortasha jasy 17 jyl. Ábden kónergen, bólshekteri skotchpen, symtemirmen ildalanǵan. Jaılaǵan korrýpııa saldarynan sýbsıdııa jaı dıqandardyń qolyna jete bermeıdi.
Eńbek ónimdiligi AQSh-ta ár fermerge shaqqanda jylyna 90-100 myń dollar bolsa, Qazaqstanda aýyl sharýashylyǵynda jumys isteıtin ár adamnyń eńbek ónimdiligi jylyna 5 myń dollar kóleminde ǵana. Kedeıshilik tórkini sonda jatyr.
Azyq-túlik qaýipsizdigi týraly qanshama ret aıtylǵanymen baıaǵy jartas bir jartas. Aýyl sharýashylyǵynyń kenjeleýi basqa salalardyń damýyna kedergi keltirip otyr. Salada eńbek ónimdiligi ǵana emes memlekettik qoldaý tetikteriniń tıimdiligi óte tómen. Sondaı-aq óndirilgen ónimdi ótkizý men saqtaý júıesi damymaı qalypty. Depýtattardyń keltirgen derekterine qaraǵanda Qazaqstanǵa qajetti azyq-túliktiń 80 paıyzy búginde syrttan tasylady. Sonda Qazaqstan táýelsizdiginiń deńgeıi azyq-túlik qaýipsizdigimen ólshegende nebary 20 paıyz ǵana eken! Mine, bizdiń bıliktiń «jetistigi!»
Osy jerde áıgili Avraam Lınkolnniń «Halyqtyń bir bóligin únemi aqymaq etýge bolady, búkil halyqty da az ýaqyt aqymaq qylarsyń, al búkil halyqty únemi aqymaq qylý múmkin emes!» degen sózi eske túsedi.
Marat BÁIDILDÁULY,
"Adyrna" ulttyq portaly
