Aıbergenov 80 jasta

3884
Adyrna.kz Telegram

Qazaqstan Jazýshylar odaǵynda ulttyq ádebıetimizde ózindik iz qaldyrǵan Tólengen Aıbergenovtiń 80 jyldyǵyna arnalǵan «Tólegen Aıbergenov poezııasy jáne qazirgi zaman» ataýymen Halyqaralyq ǵylymı-tájirıbelik konferenııa ótti.

Konferenııada Mekemtas Myrzahmetuly «Aqyndyq súıgen bozbala», Oǵyz doǵan «Maǵjannan Tólegenge, Tólegennen bostandyqqa ulasqan «Saǵynysh»...», Svetqalı Nurjan «Jazǵytury toǵystyń áýirindeı», Muqan Amangeldi «Tólegen Aıbergenovtyń dramaǵa áseri», Saltanat Aıbergenova «Aqyndyq álemge alǵashqy qadam», Álimbaı Amanbaıuly «Konferenııa maqalalaryna sholý» taqyryptaryna baıandama jasady.

 8-shi naýryz kúni dúnıe esigin ashqan aqyn «Adamdar» óleńinde:

-O, adamdar, birgemin men sendermen,

Yqylasyńa eshnárseni teńgermen.

Sender meniń baqytymnyń bulaǵy,

Sender meniń darynyma jel bergen – dep tolǵanyp edi. Aıbergenovty ardaqtaǵan qalyń oqyrmandary ózi boljap ketkendeı, kósile sóılegen janashyrlarynyń baıandamalaryn uıyp tyńdady.

img_3598-11-03-17-01-14

 QR Halyq jazýshysy, túrki jurtynyń shoqtyǵy bıik aqyndarynyń  biri Muhtar Shahanovtyń sóılegen sózinen úzindi.  

- Aqyn bop ómir keshirý ońaı deımisiń, qaraǵym,

Aýzynda bolý bul ózi syzdaǵan barlyq jaranyń – degen sózdi aıtqan Tólegen Aıbergenov. Úıtken sebebi, qazirgi kezeńde aqyn bolý azap... Aqyn bolý degenimiz – óz ultynyń búkil jetistigi menen kemshiligin, paıymy men parasatyn,  tarıhyn,  onyń búkil rýhanı qundylyǵyn óz júregińniń eleginen ótkizý degen sóz.  Bul sanaýly adamdardyń ǵana qolynan keledi.

Kezindegi Álibı Jangeldın degen atamyzdy bilesizder. Ol: «qazaq tiliniń ne keregi bar, bizge "orys" tili de jetedi» - dep uran tastaǵan. Sodan keıin óziniń famılıasyn Stepnov dep ózgertip alǵan. Ol ol ma, orys aǵaıyndarǵa jaǵympazdanyp musylman dininen bezinip, hrıstııan dinine aýysqan. Sóıte tura Álibı Jangeldınniń atyn aspanǵa shyǵardyq. Ol kezdiń saıasaty sondaı edi. Odan beri zaman ózgerdi. Áli kúnge deıin sol Jangeldınniń aty shyrqaý bıiginde tur.  Atynda tolyp jatqan kósheleri bar, tolyp jatqan mektepteri bar, tolyp jatqan t.b. nysandary bar. Tipti, Qostanaı jaqtaǵy bir úlken aýdan áli kúnge deıin Álibı Jangeldınniń esimimen atalady. Al endi, Á.Jangeldınnen bastap ultqa qarsy shyqqan adamdardyń bárin biz tekserdik. Tilge qarsy shyqqan, ultqa qarsy shyqqan olardy qudaıdyń ózi tiri kezinde-aq jazalaıdy eken.

Kezinde ortalyq komıtette jumys istep ultqa, tilge qarsy shyqqan bir aǵamyz boldy. Qazirgi kúni sonyń jalǵyz balasyn belgisiz bireý óltirip ketti. Sonan keıin áıeli de ólip qaldy. Bir úıde bir ózi qalypty jáne eki kózi kórmeı qalypty. Mine, osyndaı qasiretter bolǵan eken árbir adamda.

Mine, sondyqtan da eldik, ulttyq múdde tóńireginde kóringen T.Aıbergenovke senimmen, mahabbatpen qaraýymyz kerek. Tólegen Muqaǵalı Maqataevtan kem aqyn emes. Muqaǵalıdyń toılary qalaı toılanyp jatyr, salystyryp kórińizder. Árbir aqynǵa azamattyqpen, ádildikpen qaraý kerek.

Báısheshektiń ǵumyryndaı taǵdyr keshken márt batyr,
Óleńinde eshbir ǵasyr óshire almas órt jatyr,
Namysyńdy dáýirińe etkizbediń qaqpaqyl.
Mine sodan, ultymyzdy rýhsyzdan kúzetip,
Seniń,jyryń shekarada áli kúnge sapta tur.
Paıymdaımyn, moıyndaımyn,sen danasyń, men -bala,
Ultyńa kim jaqyn, alys, aıqyndaıtyn el ǵana.
On tom óleń jazǵandardy ketti umytyp keń dala.
Biraq shaǵyn on óleńmen on mıllıon qazaqty
Tolǵandyrǵan, tań qaldyrǵan Mahambet pen Sen ǵana.
Adamdyqsyz aqyndyq joq, tyrmyssań da jan sala,
Jomarttyqsyz taǵy alysqa shabamyn dep sharshama,
Batyrlyǵyń qansha bolsa aqyndyǵyń sonshama.
Tipti ózińdi syıdyrmaǵan danqtyń tar tórine
Meni birge ap shyqqyń kep arpalystyń qanshama.
Zamanynyń yńǵaıyna júrmeı ketken, ińkárim,
Sah ónerde qyzǵanyshty bilmeı etken, ińkárim,
Iyǵyna bútin beshpet ilmeı ketken, ińkárim!
Jer astynan sálem joldap jatyrsyń sen kún saıyn,
Qazaǵymnyń mańdaıyna syımaı ketken, suńqarym.

***
Ne jaqsylyq bolsa aldymen elge bolsyn degensiń,
Sondyqtan da seniń dańqyn, seniń saltyń kógersin.
Saıyn dalań jyryńdy eske ap kúlkisin sál shegersin.
Ár júrekte bultqa oranǵan qasıetti bir shyn bar,
Ol — aqyndyq márttik shyńy, Aıbergenov degen shyn...
Ult rýhy qaı kezde de qanattyǵa astana,
Aıbergenov shynyn kórseń, atyńnan tús, jas bala!

Sharany uıymdastyrýshy top Tólegen Aıbergenovtiń esimin áıgileý maqsatynda, atyna kóshe men mektep ataýlaryn berý jáne oǵan eskertkish ornatý sekildi birneshe usynysty tıisti oryndarǵa joldaıtynyn aıtty.


Jasulan NAÝRYZÁLI

"Adyrna" kz

Pikirler