«Adyrna» ūlttyq portalynyŋ hat qorjynyna memlekettık granttardyŋ bölınısı turaly şaǧym hat kelıp tüstı. Hatty joldaǧan zaŋger azamat elımızdegı qazaqtıldı qoǧamdyq ūiymdardyŋ memlekettık granttan qalai şettetılıp jatqanyn, granttardy böludegı zaŋsyzdyqtar turaly jan-jaqty taldap, baiandapty.
QR Aqparat jäne qoǧamdyq damu ministrlıgıne "Azamattyq bastamalardy qoldau ortalyǧy" kommersiialyq emes aksionerlık qoǧamnyŋ (Operator) 2021 jyly 18-aqpanda ötkızgen memlekettık granttar beruge arnalǧan konkurstyq komissiianyŋ şeşımın kelesı zaŋ būzuşylyqtarǧa säikes, küşın joiudy sūraimyz:
1.Konkursqa qatysuǧa tapsyrylǧan 221 ötınımnıŋ 42-sı qazaq tılınde. Būl komissiia qūramynda qazaq tılın erkın bılmeitın, iaǧni qajettı deŋgeide tüsıne almaityn (dep oilaimyn) müşeler boldy. Mysalǧa, QR Parlamentınıŋ deputaty İrina Smirnova, otbasylyq tärbie institutynyŋ direktory Nabitovskaia Liubov, Ekologiia, adam jäne tabiǧat qauıpsızdıgı halyqaralyq akademiiasynyŋ Almaty q. filialynyŋ müşesı Bensman Vladislav Abramovich synda azamattar. Būl tūlǧalar qazaq tılın qajettı deŋgeide bılmegendıkten, qazaq tılındegı ötınımder orys tılıne audaryldy. Atalǧan tūlǧalar özderıne ötınımderdıŋ tek orys tılınde berılgenın (äleumettık jelı arqyly, köşırme bar) jetkızdı, iaǧni audarma jasaldy.Osyǧan säikes, kelesı zaŋ būzuşylyqtar oryn aldy: a) Azamattyq Kodekstıŋ 125-babynyŋ ekınşı tarmaǧyna säikes, ötınımder avtorlyq qūqyq obektısı bolyp tabylady, iaǧni Operator ötınım beruşınıŋ rūqsatynsyz basqa tılge audaruǧa qūqyǧy joq; b) orys tılıne audarylǧan ötınımderdıŋ tüpnūsqasyna sapalyq jäne säikestıgıne arnaiy tekserıs jasaudy talap etemız. Ötınımderdıŋ tüpnūsqasy komissiia sekretarynyŋ (Mūhamedjanova Dana) jeke elektrondy poştasy arqyly komissiia müşelerıne 18-aqpanǧa deiıngı merzımde joldanǧan (odan keiıngı merzımde menıŋ talap etuıme bailanysty arnaiy audarmaşylar arqyly audaruy mümkın).
3.«Granttar beru jäne olardyŋ ıske asyryluyna monitoringtı jüzege asyru qaǧidalaryn bekıtu turaly» 2015 jylǧy 25 jeltoqsandaǧy № 413 būiryǧynyŋ (Qaǧida) 19-tarmaǧyna säikes, Operator saraptama komissiialarynyŋ qūramdary bekıtılgen künnen bastap 5 (bes) jūmys künı ışınde olardy özınıŋ internet-resursynda, sondai-aq uäkılettı organnyŋ nemese jergılıktı atqaruşy organnyŋ internet-resursynda ornalastyryluy kerek. Alaida būl aqparat jariialanǧan joq.
- Qaǧidanyŋ taqyryby jaŋa redaksiiada – QR Aqparat jäne qoǧamdyq damu ministrınıŋ m.a. 22.01.2021 № 21 būiryǧymen bekıtılıp, alǧaşqy resmi jariialanǧan künınen (27.01.2021 j.) keiın küntızbelık on kün ötken soŋ qoldanysqa engızıldı. Iаǧni 7.02.2021 j. tolyq küşıne endı.
5.Qaǧidanyŋ 22-babyna säikes, saraptama komissiiasynyŋ müşelerı öz baǧalaryn tüsınıktemelerımen beredı, sonymen qatar 2019 j. 11 şıldede № 19 «Azamattyq bastamalardy qoldau ortalyǧy» kommersiialyq emes aksionerlık qoǧamymen memlekettık granttardy beru üşın grant aluşylardy ırıkteu boiynşa konkurstyq komissiia turaly Erejenıŋ (Ereje) 61-tarmaǧyna säikes, sarapşylar är körsetkış boiynşa janjaqty negızdeme jäne tüsınıkteme beredı.Open society qoǧamdyq qorynyŋ aǧymdaǧy jyldyŋ 19-aqpan künı joldanǧan sūrau hatynyŋ tüsınıkteme beruge qatysty talabyna jauap tolyq berılmedı.
- Qaǧidanyŋ 35-babyna säikes ötınımderge bıregei kod beru qarastyrylǧan. Iаǧni, ötınım beruşı ūiym men onyŋ basşysynyŋ atauyn jasyru qarastyrylǧan. Alaida Operator kod qoiylǧan ötınımderde jobaǧa tartylatyn sarapşylar men toptyq qūramnyŋ attary jasyrylǧan. Zaŋda naqty rettelmegendıkten toptyq qūramdy jasyruǧa jol berılmegen. Al toptyq qūram ötınımnıŋ negızgı bölıgı bolyp tabylady jäne jobanyŋ maŋyzdylyǧy men äleuetın körsetedı.
- Qaǧidanyŋ 36-babyna säikes saraptama komissiiasynyŋ müşelerı öz baǧalaryn tüsınıktemelerımen beredı. Alaida ötınımderge baǧalau paraqtarynda sarapşylar tarapynan tüsınıktemeler bolmady. Operator sarapşylar tarapynan tüsınıktemenı almai komissiianyŋ şeşım qabyldauyna jol berdı.
- Erejenıŋ 20-babyna säikes qajettılık (tiıstı sala mamandary bolmauy) tuyndaǧan jaǧdaida sarapşylardy qaita ırıkteu otyrysy ötkızıledı. Köptegen taqyryptar boiynşa tiıstı salanyŋ mamandary bolmaǧandyqtan qosymşa tiıstı sarapşylardy tartu jūmysy jürgızılmedı.
- 2 taqyryp «Halyqtyŋ densaulyq jäne infeksiialyq emes aurulardyŋ (İEA) täuekel faktorlaryna qarsy küres mäselelerı boiynşa sauattylyq deŋgeiın arttyru» boiynşa medisinalyq mamandyǧy bar sarapşylar bolǧan joq; - 15 taqyryp «Jergılıktı özın-özı basqarudy damytuǧa baǧyttalǧan ıs-şaralar keşenın ūiymdastyru» boiynşa sarapşylar Esmahan Bauyrjan – teolog, Sadvakasova Aigul – etnososiolog.
- Erejenıŋ 38-tarmaǧynyŋ 1-tarmaqşasyna säikes Sarapşy konkurstyq komissiia otyrysyna özı qatysuǧa mındettı. Alaida Bensman Vladislav, Smirnova İrina otyrysqa (onlain jäne offlain) qatyspady.
- Erejenıŋ 38-tarmaǧynyŋ 6-7 tarmaqşalaryna säikes qajettılık tuyndaǧan jaǧdaida (bız talap ettık) sarapşylar qūzyretıne säikes būqaralyq aqparat qūraldary (äleumettık jelı arqyly sūraq qoiyldy) arqyly aqparat beruge mındettı jäne qabyldaǧan şeşımge derbes jauapkerşılık alady. Open society qoǧamdyq qorynyŋ 19-aqpandaǧy saual hatyna būl aqparattar berılgen joq.
- Erejenıŋ 39-tarmaǧyna säikes sarapşylar taqyryptar boiynşa qūzyrettılık jäne joǧarǧy käsıbilık qaǧidattarǧa säikes bolmady (mysalǧa jergılıktı özın özı basqaru taqyrybynda). Bırınşıden bırqatar sarapşylardyŋ käsıbi mamandanuy säikes kelmedı, ekınşıden özderı qoiǧan baǧalarǧa tüsınıkteme bergen joq.
- Erejenıŋ 52-tarmaǧyna säikes eger ötınım beruşı ekı jäne odan köp taqyryptar boiynşa jeŋımpaz bolǧan jaǧdaida konkurstyq komissiia otyrysynda ötınımderdı qosymşa talqylauǧa jol berıledı. Konkurstyq komissiia otyrysynyŋ şeşımı boiynşa Qazaqstannyŋ azamattyq aliansy (32196+32099 myŋ), Jas Ūlan Respublikalyq qoǧamdyq bırlestıgı (20000+20000 myŋ.), «Qazaqstannyŋ erıktıler ligasy» Qoǧamdyq qory (9153+7860 myŋ.), «İnstitut ravnyh prav i ravnyh vozmojnestei Kazahstana» (30000+15000 mln.) ekı taqyryp boiynşa jeŋımpaz atandy. Bıraq qosymşa talqylau bolǧan joq. Jalpy sommasy 550 221 myŋ teŋgenı qūraityn konkursqa 74 ūiym qatysyp, onyŋ 383 913 myŋ sommasy 21 ūiymǧa berılıp, al 166 308 myŋ sommasy tek 4 ūiymǧa tiesılı boldy.
Jobanyŋ tiımdılıgı men sapaly bolu üşın är ūiym bır baǧytta jūmys atqaru qajet. Alaida bırqatar ūiymdardyŋ jarǧylyq ūstanymdary (missiiasy) alǧan jobalaryna säikes kelmedı. Mysalǧa ekı lot boiynşa jeŋımpaz bolǧan «Qazaqstannyŋ erıktıler ligasy» Qoǧamdyq qorynyŋ negızgı baǧyttary erıktılermen jūmys bolsa, al ıske asyrylatyn taqyryptary är türlı baǧytta qūraidy. Mysalǧa bırınşı taqyryp «Halyqtyŋ densaulyq jäne infeksiialyq emes aurulardyŋ (İEA) täuekel faktorlaryna qarsy küres mäselelerı boiynşa sauattylyq deŋgeiın arttyru» jäne ekınşı taqyryp «Januarlarǧa jauapkerşılık pen qaraudy qalyptastyruǧa baǧyttalǧan «Birgemiz: Ayala» jobasy».
- 2015 jylǧy 16 qaraşadaǧy № 401-V «Aqparatqa qol jetkızu turaly» QR Zaŋynyŋ 9-babynyŋ 2-tarmaǧynyŋ 1-3-tarmaqşalaryna säikes Operator aqparatqa qol jetkızudı qamtamasyz etuge, aqparatqa qol jetkızudı qamtamasyz etuge qajettı ūiymdastyruşylyq-tehnikalyq jäne basqa da jaǧdailardy öz ökılettıkterı şegınde qamtamasyz etuge, anyq jäne tolyq aqparat beruge mındettı.
- Operator basşysy pıkırlesu jäne aqparat alu barysynda memlekettık tıldı qoldanbaidy. Eskere ketsem, Operatordyŋ grant beru tarihynda memlekettık tılde äzırlengen ötınımder jeŋımpaz bolǧan emes. Būǧan sebep Operator basşylyǧynyŋ memlekettık tıldı bılu deŋgeiımen jäne jalpy ūstanymmen bailanysty!.
Marǧūlan ERMAǦANBETŪLY,
«Open society» qoǧamdyq qorynyŋ töraǧasy.
Foto aşyq derekközden körnekılık üşın alyndy.Ūqsas jaŋalyqtar
