Álıhan Bókeıhanuly: Jersiz halyq ult bolyp jasaı almaıdy

2237
Adyrna.kz Telegram

Jer – dese dirildemeı bolmaıdy. Sonda da jer máselesi negizgi ǵumyr máselesiniń eń zory. Jer isin: «ala qashty, tartyp aldy, tıip ketti» qylmaı, aqylmen, sabyrmen atqarǵan oń.

***

Qazaqtyń baıyrǵy jerin qashan qazaq ǵylym men tehnıkaǵa úırenip, ıgermeıinshe, jer jeke menshikke de, qonystanýshylarǵa da berilmesin.

***

Kadet partısy: jer adamǵa menshikti bolyp berilse de, jón – deıdi. Bizdiń qazaq jerdi menshikti qylyp alsa, bashqurtsha kórshi mujyqqa satyp, biraz jylda sypyrylyp, jalańash shyǵa keledi.

***

Qansha qurbandyq bersek te, qashan alsaq ta, jerli avtonomııadan bergige eshkimmen bitise qoımaspyz! «Halyq sózindeı» biz dúnıeden úmitimizdi birjola kesip kete almaımyz. Aqyrynda bolsa, aýyr da bolsa, jerli avtnonomııaǵa qaraı jol sala beremiz. Joldyń paıdasyn qazirgi býyn kórmese de keleshektegi býyn kórer. Bizge jerli avtnomoııa ıdeıasy qymbat.

***

Jersiz halyqtyń óz aldyna ult bolyp jasaı almaıtyny belgili. Jerin joǵaltyp, birikkende qazaq ne opa tabady? Ne qazaq bolmaı, ne túrik bolmaı «jer men kóktiń ortasynda asýly qalatyn paryqsyz oraza» sııaqty bolady.

***

Qazaq jerin mujyqqa alǵanda qazaqqa kóp kemshilik keltiredi, buryn jerdi qazaqtan jeri joq mujyqqa beremiz dep alýshy edi. Endi qazaqtan alǵan jerdi Eýropada óz jeri kóp dvorıan-pomeıkterge berip jatyr.

***

Júzden astam jyl bul jerge qazaqtyń kiri, qyzmeti sińgen. Bul jerde Astrahan qazaqtary 114 jyl kir jýyp, kindik kesken. Ol alynatyn jerde neshe myń salýly úı, qora-qopsysy bar. Jurt qadirlegen beıit bar. Qansha myń adam sharýasyn istep kún kórgen, pishendik, egin jaı, mal órisi osy jerde.

***

Ertis qazaqtary paıdalanyp otyrǵan «On shaqyrym» deıtin jer Sibir kazagyna ketti. Astrahan jeri men «On shaqyrym» jeriniń arasy alys jatyr. «On shaqyrymdaǵy» qazaqtar Sibir kazagyna arenda tóleıtin. Astrahan jeri – qazaq jeri.

***

Qazaq bolyp avtonomııa bolamyz desek, aldymyzda sheshýi qıyn bir jumbaq bar. Oral, Torǵaı, Aqmola, Semeıde kóp mujyq bizben qonystas. Mujyqpen aralas qazaqty tastap, alǵy qazaq bolyp shyǵamyz desek, qazaq orysta qalady, qazaqty bul jerden kóshirip alamyz desek, bul qazaq ata qonysynan kóshpes, kóshse aqylsyzdyq bolady. Túbinde qazaq ulty bir avtonomııa bola qalsa, ishtegi orysty ala ketemiz be degen úmit. Bizdiń qazaq ultynyń avtonomııasy endi turmys halda týysqan avtonomııasy bolar emes, jerge baılaýly avtonomııa bolmaq.

***

Bizdiń bıshara qazaq «jer», «jer» degende mujyq alǵan jerdi qolǵa ala jylaıdy. Mujyq qazaq jerine kelmeı turyp, jerdi ádildikpen paıdalanyp júrgendeı!

***

Qazaq jurt bolatyn bolsa, óz ishindegi eki qazaq jer daýyn qurtý kerek!

***

«Qazaq nadan, qazaq kóshpeli, qazaq mádenıetsiz, qazaq joǵalyp ketedi, buǵan jer ne kerek» - dep ottaǵan dushpan da bar.

***

Bizdiń qazaq jaqsy jerin alty bólip, tórteýine egin salyp, ekisine pishen shaýyp, mal baqsa, osyny kóterer. Jylda basqa, kózge tópelep, jańa kelgen hoholsha jyrtsa, jyldan jylǵa astyqtyń shyǵymy kem bolyp, jer ıesi qazaq, jerin tozdyryp, qańǵyp qalar.


«Alash aıtqan asyl sóz» kitabynan

Joba avtory: Berik Ýálı

Qurastyrýshylar:

Serik Joldasbaı

Erkin Erlanuly

Pikirler