Chicago Style týraly ne bilemiz?

3244
Adyrna.kz Telegram

Shet eldik ǵylymı basylymdarǵa zertteý maqalańyzdy jarııalaý úshin basylym talaptaryna qaraı ǵylymı stılderdiń birin tańdaý qajet bolady. Ótkende biz ARA, AMA týraly sholý jasadyq. Búgin Chicago Style týraly pikirimizdi ortaǵa salamyz.

Chicago Style-niń tarıhyn keńinen taratyp jazǵannan góri basqa stılderden ereksheligi men osy stılde jazý barysynda neni eskerý kerektigi Sizdi kóbirek qyzyqtyrady dep oılaımyn. 1906 jyldan Chicago University Press baspasynan usynylyp, qoldanysqa engen akademııalyq stıl túri negizinen aǵylshyn tiliniń grammatıkasy men pýnktýaııa erejelerin negizge alady.

Atalǵan stıl negizinen eki túrde qoldanylady:

1. Úsynylǵan derekti jazbalar men bıblıografııalyq kórsetkishteri;

2. Author-date, ıaǵnı avtordyń usynýy.

Bul ekeýiniń qaısysyn tańdasa da, avtorlar maqala taqyryby men keltirilgen derekkózderiniń sıpatyna mán berýi qajet. Stıldiń bul eki túri de akademııalyq ortada keńinen qoldanylady.
Mysaly, birinshi túrin, ıaǵnı jazbalar men bıblıografııalyq stılin gýmanıtarlyq ǵylym salasyndaǵy ǵalymdary, ásirese, ádebıet, tarıh, óner salalary mamandary arasynda keń qoldanysqa ıe. Bul bıblıografııalyq aqparattardy usynýda óte tıimdi. Biz ótken joly shet eldik salmaqty zertteý bazasynda Abaı týraly tushymdy, egjeı-tegjeıli ǵylymı-zertteý maqalasy áli jarııalanbaǵanyn, jarııalansa da, bizdiń kózimizge túse qoımaǵanyn salyp edik.

20-30 bettik maqalany óz betińizshe izdenip, ózindik tujyrymdaryńyzdy tolyqtyryp jazý úshin ár ǵalym túrli ýaqyt jumsaýy múmkin. Jalpy, Abaı taqyryby qazaq úshin, qazaq gýmanıtarlyq ǵylymynyń bolashaǵy úshin ózekti taqyryp. Abaı týraly ǵylymı maqalany Chicago Style-nde qaıta jazyp, aqparat derekterin tolyq taldap engizip shyǵý úshin (eger materıal aǵylshyn tilinde ázirlenip, daıyn tursa) bir-bir jarym aıdaı ýaqyt ketedi eken. Demek, burynǵylar aıtatyn, ǵylym joly aýyr jol ekendigine taǵy da kózimiz jetedi.

Al Author-date stılin jaratylystaný, áleýmettik ǵylymdarmen aınalysatyn mamandar qoldanady. Bul stılde mátindegi derekkózder ádette jaqshada kórsetilip, avtordyń tegi men jarııalanǵan kúnine qysqasha derek beriledi. Qysqasha derekkózder bıblıografııalyq aqparat berilgen ádebıetter tizimimen tolyqtyrylýy kerek.

Jalpy halyqaralyq stıl talaptary men maqala saraptamasynyń ereksheligine qaraı otyryp, otandyq ǵylymdaǵy talaı taldaýlardyń ózimizdiń zertteý ortamyzda qalyp bara jatqandyǵyna kóńil qynjylady. Biz ózimizdiń akademıkterimizdiń, doktorlarymyzdyń irgeli zertteý maqalalary atalǵan bazalarda jaryq kórgenin qalaımyz. Keıbir jaǵdaıda akademııalyq ortada salmaqty orny bar ǵalymdarymyzdyń óz doktoranttarymen birlese jarııalaǵan maqalalary búgingi ýaqytta ǵylymı kórsetkish ekeni de ras. Áıtse de, baıqaǵanymyz: sol belgili ǵalymdarymyzdyń esim-soıy halyqaralyq bazalarda óziniń zertteý taqyrybynan bólek, ár deńgeıdegi ǵylymı-zertteý maqalalar arqyly qalyptasyp kele jatqany oılandyrarlyq jaǵdaı. Sebebi, halyqaralyq bazalarda jarııalanǵan maqalalar arqyly elimizdiń akademııalyq ortasyna degen shet eldik ǵalymdardyń baǵasy beriletinin, kózqarasy qalyptasatynyn umytpaýymyz qajet bolar...

Chicago Style-in talap etetin jýrnalǵa maqala ázirleseńiz, Chicago Manual of Style -diń onlaın túrin paıdalanyp, qosymsha derek kózi retinde paıdalanýyńyzǵa bolady.

 

Araı JÚNDIBAEVA,
fılosofııa (PhD) doktory,
lıngvıst, ádebıet zertteýshisi
Pikirler