Studenttık jas (18-25) adam ömırınıŋ erekşe bır kezeŋı. Onyŋ erekşelıgınıŋ özı tūlǧa damuynyŋ jalpy mänıne jäne negızgı zaŋdylyqtaryna sai 18-den 25-ke deiıngı jas aralyǧy adamnyŋ kemeldenu kezeŋınde.
Studentter-joǧarǧy oqu oryndarynda ūiymdasqan, bırıktırılgen özındık erekşelıgı bar jastar qauymdastyǧy, erekşe äleumettık top. Äleumettık psihologiialyq tūrǧydan studentter halyqtyŋ özge toptarymen salystyrǧanda bılım deŋgeiınıŋ, mädeniet mūralaryn paidalanudaǧy belsendılıgımen jäne tanymdyq deŋgeiınıŋ joǧarlylyǧymen erekşelenedı. Jeke ıstestık barysynda student belsendı, özdıgınen öz ısın ūiymdastyra alatyn, pedagogikalyq qarym-qatynas subektısı retınde qarastyrylady. Oǧan tanymdyq jäne belgılı bır käsıbi baǧyttalǧan mındetterdı şeşuı, qarym-qatynastyq belsendılık erekşelıkterı tän. Studentter üşın negızgı oqu formasy taŋbaly kontekstık bolyp tabylady.
Äleumettık psihologiialyq tūrǧydan studentter halyqtyŋ özge toptarymen salystyrǧanda bılım deŋgeiınıŋ, mädeniet mūralaryn paidalanudaǧy belsendılıgımen jäne tanymdyq deŋgeiınıŋ joǧarlylyǧymen erekşelenedı. Sonymen qatar studentter intellektualdy jäne äleumettı tolysuy üilesken, äleumettık belsendılıgı öte joǧary top bolyp sipattalady. Studentterdıŋ osy erekşelıkterınıŋ negızı mūǧalımnıŋ är studentke serıktesı tärızdı, tartymdy tūlǧa retınde qarap, onda pedagogikalyq qarym-qatynasty ornata bıluınde.Jeke ıstestık barysynda student belsendı, özdıgınen öz ısın ūiymdastyra alatyn, pedagogikalyq qarym-qatynas subektısı retınde qarastyrylady. Oǧan tanymdyq jäne belgılı bır käsıbi baǧyttalǧan mındetterdı şeşuı, qarym-qatynastyq belsendılık erekşelıkterı tän. Studentter üşın negızgı oqu formasy taŋbaly kontekstık bolyp tabylady.
Adam ömırınıŋ osy kezeŋdegı damuy, belgılı bır ekonomikalyq täuelsızdıktıŋ qalyptasuymen ata-ana üiınen bölınıp jeke otbasyn qūruymen sipattalatyn student üşın, äleumettık-psihologiialyq zor maŋyzy bar.
Studenttık kezeŋ adamnyŋ jan-jaqty jetılıp tūlǧa retınde qalyptasuynyŋ negızgı kezeŋı. Būl sporttyq rekordtar, mädeni tehnikalyq jäne ǧylymi jetıstıkterge qol jetkızetın aituly şaq, adamnyŋ bolaşaq maman retınde äleumettık belsendılıgı artatyn iaǧni joǧary mektep mūǧalımderınıŋ studenttermen qarym-qatynasy erekşelenetın kezeŋ.
Sonymen student tūlǧasynyŋ qalyptasuynda oqytuşymen özara dūrys qarym – qatynas ülken röl atqarady. Bıraq keide osy kürdelı qarym – qatynasta qarama – qaişylyqtar, kedergıler nätijesındegı konfliktıler, tūlǧaaralyq tüsınıspeuşılıkter jiı tuyndaidy. Osy mäselenı anyqtau barysynda arnaiy jürgızılgen psihologiialyq zertteuler studentter men oqytuşylar özara qatynasynda emosionaldy jäne tūlǧaaralyq tüsınıspeuşılık tūrǧysynda ärqily kedergılerdıŋ bolatyndyǧyn anyqtady. ärine, mūndai mäselenıŋ tüpkı sebepterın psihologiialyq jaǧynan tereŋırek zertteu tälım – tärbie ısındegı maŋyzdy mäsele bolyp sanalady.
Jastyq äleumettık qajettılıkpen erekşelenedı. Būl jas kezınde qarym – qatynasta ülken belsendılık tanytady. Student kezeŋınde tūlǧa sanasyz türde top arasynda dostyq qarym – qatynas basqa tūlǧamen ornatuǧa tyrysady. On segız – jiyrma üş jas aralyǧynda tūlǧalyq jetıludıŋ eŋ şyŋy bolyp tabylady.Sondyqtan osy kezeŋde tärbilenuşı jasqa psihologiialyq küş jäne ülkender tarapynan qoldau qajet.
Arujan Abdırahman
