1. Kelimutu janartauyndaǧy kölder, İndoneziia
Kelimutu – İndoneziianyŋ Flores aralynyŋ ortalyǧynda ornalasqan ūlttyq park aumaǧyndaǧy äigılı janartau. Kelimutu janartauy 1968 jyly soŋǧy ret oianǧan. Biıktıgı 1639 metr bolatyn janartaudyŋ joǧarǧy jaǧynda naǧyz tabiǧi ǧajaiyp – türlı tüstı üş krater kölı bar. Kelimutudyŋ soŋǧy atqylauy kezınde ūsaq oipattar paida bolǧan. Uaqyt öte kele atmosferalyq jauyn-şaşynnyŋ äserınen osyndai taŋǧajaiyp körınıstı baiqap otyrmyz. Bır-bırıne jaqyn ornalasqan erekşe toǧandar mezgıl saiyn kögıldır tüsten jasyl, qyzyl, qoŋyr nemese qaraǧa deiın özgerıp otyrady.
2. Taŋerteŋgılık Daŋq kölı
Taŋerteŋgılık Daŋq kölı – AQŞ-taǧy Iellouston saiabaǧyndaǧy geotermaldy būlaq. Būl atau özınıŋ pışınıne bailanysty 1883 jyly qoiylǧan. Mūndai ataudy saiabaqtyŋ bas küzetşısınıŋ kömekşısı Charlz Makgouennıŋ äielı qoiǧan. Onyŋ äielı köldıŋ AQŞ-taǧy "taŋerteŋgılık daŋq" nemese "taŋerteŋgı jaryq" dep atalatyn viunk gülıne ūqsastyǧyn atap ötken. 1889 jyldan bastap būl ataudy saiabaqtyŋ qyzmetşılerı men keluşılerı kündelıktı ömırde qoldana bastady. Tabiǧi tüsterdıŋ mūndai üilesımdılıgı jiı kezdese bermeidı. Bır kezderı būlaqtaǧy su aşyq tüstı bolǧan. Bıraq uaqyt öte kele köptegen turister ony monetalarmen jäne basqa da qoqystarmen jauyp tastady. Būlai etu olarǧa baqyt äkeledı dep oilaidy. Alaida mūndai senımnıŋ nätijesı sudyŋ bırkelkı jylynbauyna äkeldı. Sonymen qatar geizerdıŋ şetıne sary tüs beretın mikroorganizmder de paida bolǧan.
3. Plitvis kölderı
Horvatiiada ornalasqan Plitvis kölderı – bır-bırımen sarqyramalar arqyly bailanysqan kök-jasyl tüstı 16 köl. Olardyŋ barlyǧy bır-bırımen tabiǧattyŋ özı jasaǧan bögettermen bölıngen. Olardyŋ ışındegı eŋ biıgı – 70 metr. Būl jerlerdıŋ qonaqtary üşın üş jaily qonaq üi salynǧan jäne arnaiy ekskursiialar ötkızıledı. Bıraz uaqyt demalatyn keluşıler būl jerlerde şatyrda tūra alady. Plitvis kölderınıŋ keremet sūlulyǧyn tamaşalap, turistık marşruttar men jaiau joldarmen bırneşe saǧat jüre de alasyz.
4. Hiller Kölı, Avstraliia
Köl evkalipt aǧaştary ornalasqan ormanmen qorşalǧan, al mūhittan ony jerdıŋ tar jolaǧy bölıp jatyr. Bıraq, köldıŋ basty erekşelıgı – qyzǧylttyǧynda. Sudyŋ mūndai erekşe tüsınıŋ paida bolu sebebı älı de anyqtalmaǧan. Mūnyŋ sebebı baldyrlarmen bailanysty dep boljanǧanymen, alaida ol däleldengen joq. Esesıne būl jönınde mynadai ädemı aŋyz bar. Jaralanǧan, bıraq apattan tırı qalǧan teŋızşı elsız aralǧa tap bolady. Jaraqattanyp ärı aştyqtan zardap şekken ol aspanǧa qarap jalbarynyp, myna azaptan qūtqaruyn sūrady. Qūmyraǧa süt pen qan qūiyp äkele jatqan adam ormannan şyqqanşa ol jalynuyn doǧarmady. Ormannan şyqqan beitanys adam olardy kölge qūiyp, qyzǧylt tüske boiaidy. Teŋızşı qyzǧylt suǧa batyp, auyrsynu men aştyqtan qūtyldy. Mäŋgı...
5. Loh Ness Kölı, Ūlybritaniia
Loh Ness – Şotlandiianyŋ tauly jerlerındegı tereŋ köl, aŋyz boiynşa mūnda siqyrşy tūrǧan. Tarihi derekter boiynşa ol kesırtkege ūqsaityn bolǧan. Kuägerlerdıŋ bırı ony bylai sipattady: ūzyndyǧy 40 fut, 4 fin, denesı kışkentai tüinektermen sozylǧan. Loh Ness qūbyjyǧyn körgen adamdar öte köp. Osymen bailanysty üş myŋdai oqiǧa tırkelgen. Tıptı, suret jäne beinebaiandar da bar. Alaida negızı mäselenıŋ bırı, kölde qazırgı uaqytta būl qūbyjyq meken ete me, joq pa degen sūraqtyŋ tuyndauy bolyp tūr.
"Älem ǧajaiyptary" tobynan jinaqtap, audarǧan Jansaia Sman,
"Adyrna" ūlttyq portaly
