Okulist därıger Ovsiannikova otadan keiın: «Dinara, közıŋdı tüzedık. Alaida, köz tübınde kışkentai lampa siiaqty bırdeŋe tūr. Ne ekenın bılmegen soŋ, tiıspedık», – dep, oŋ közınen şyraqtai janǧan äldebır jaryq säulenı körgenın aitypty.
Täŋırdıŋ adam balasy şeşe almai kele jatqan qūpiialary tausylǧan ba, sırä?! Osy uaqytqa deiın, tıptı, ǧylymnyŋ özı tüiının tappaǧan ǧajaiyptar qanşama?!. Sol ǧajaiyptardyŋ bırı retınde nauqastardy rentgen közımen emdep kele jatqan Dinara Oryntaiqyzyn atasaq ta bolar.
Eşqandai medisinalyq arnaiy tekserusız emdeluşınıŋ diagnozyn tap basyp aityp, eşqandai arnaiy qūrylǧysyz, dästürlı jäne halyqtyq medisinany ūştastyra otyryp, Qūdaidyŋ bergen arnaiy qūdıretımen, közındegı ǧajaiyp säule arqyly talai dertıne daua ızdegen jandardyŋ sauabyna ie bolyp otyrǧan Dinara emşını būl künde Taraz jūrtşylyǧy ǧana emes, respublika bıledı desek, qatelespespız.
Ol emdeu barysynda adamnyŋ ış qūrylysyn anyq köredı jäne em jasaǧanda jaranyŋ auzyn köz janarymen küidıre alatyn küşke de ie eken. Al aiaǧy auyr kelınşekterge qūrsaǧyndaǧy säbiınıŋ qyz nemese ūl bolatynyn anyq aityp bere alady.
Qazaqstan Respublikasynyŋ Halyq jäne ruhani emşılerı mekemesınıŋ tolyq müşesı Dinara Oryntaiqyzy būdan alty-jetı ǧasyr būryn ömır cürgen, aty aŋyzǧa ainalǧan körıpkel, nazary men nazy qalt ketpeitın Oqşy babanyŋ ūrpaǧy eken. Qasiet ūrpaqtan-ūrpaqqa auysyp, özıne qonypty. 30-jyldary ǧūmyr keşken äjesı de baqsy bolyp, nauqastardy otpen emdep, talai adamdy ajaldan araşalapty. Iаǧni, nauqas jandarǧa, dertıne daua ızdegen dımkästerdı emdeu emşınıŋ ata tegınen bar eken.
1984 jyly Dinara äldebır dertke duşar bolyp, talma auruyna ūşyraidy. 14 jasar jasöspırım qyzǧa därıgerler «elırme» (epilepsiia) degen diagnoz qoiady. Auruhanada em qonbaǧan soŋ, Dinarany anasy Talas audany, Maitöbe auylyndaǧy ataqty emşı, körıpkel Qojaǧapparǧa aparmaqşy bolady. Qojaǧappar qariia em-domyn jasap, jas qyzǧa ışırtkı jazyp beredı.
«Sen keiın emşı bolasyŋ. 18-ge tolǧanda men tırı bolsam kelıp ketersıŋ. Tırı bolmasam, körersıŋ», - dep şyǧaryp salady.
Qojaǧappar ataǧa qaralǧannan keiın Dinara talma auruynan qūlan-taza aiyǧady. Mektep bıtırıp, Jambyl qalasyndaǧy medisinalyq uchilişege oquǧa tüsedı. Tuǧannan oŋ közınıŋ qaraşyǧy qisyq bıtken boijetken qatty qysyla bastaidy. Aqyry köz därıgerı Ovsiannikova ota jasap beruge kelısedı.
Ovsiannikova oŋ közge jasalatyn otany qolǧa alyp, kırıskende, nege ekenı belgısız, qyzdyŋ aiaǧy jan şydatpai auyrǧany sonşalyq, äldekım oŋ aiaǧyn kesıp jatqandai küi keşedı. Oŋ közge jasalǧan ota sättı aiaqtalǧanymen, Dinara sol künı oŋ aiaqtan qalǧan edı…
Al okulist därıger Ovsiannikova otadan keiın: «Dinara, közıŋdı tüzedık. Alaida, köz tübınde kışkentai lampa siiaqty bırdeŋe tūr. Ne ekenın bılmegen soŋ, tiıspedık», – dep, oŋ közınen şyraqtai janǧan äldebır jaryq säulenı körgenın aitypty.
Kün ötken saiyn jaǧdaiy naşarlap, ol endı jüre almaityn halge jetedı. Belınen tömen qarai buyny ūstamai, belı men denesı ekı jaqqa ainalyp ketetın. Därıgerler qyzdyŋ bolaşaǧynan ümıt üzedı. Ata-anasy sal bolyp qalǧan qyzyn jer-köktıŋ därıgerıne körsetedı.
Bıraq, bırde-bır därıger qyzdy aiyqtyra almaidy. Ekı jylǧa juyq uaqyt tösek tartyp jatqan Dinarany ata-anasy Jambyl qalasynyŋ tūrǧyny Bektūr Myŋbaev esımdı emşıge alyp keledı.
«Toǧyz kün emdeimın. Qyzda äruaq bar. Qūdai jazsa, ülken emşı bolady. Därıgerler köp qinaǧan eken», - deptı Bektūr ata. Üş künnen soŋ qabyrǧa jaǧalap jüre bastap, toǧyzynşy künı aiaǧyna tūrǧan Dinara emşılıktegı jolyn eŋ alǧaş 14 jasar Mädina esımdı qyzdan bastaidy. Därıgerler em qonbaǧan soŋ ümıt üzgen qyzdyŋ betın berı qaratyp, jaŋa ömır syilaǧan. Mädina bügınde ülken qyzmetker eken.
1993 jyly Taraz qalasyndaǧy Äbdıqadyr medresesınıŋ ekı jyldyq kursyn bıtıredı. Odan ärı Būqara men Samarqandta därıs alyp, Taraz qalasyna qaita oralady. Sodan berı dūǧamen de emdeudı qolǧa alypty. Qasiettı Qūran kıtabynyŋ aiat-cürelerın qoldanyp, syrqattarǧa dem de salady.
«Tek qana közımdegı säulenıŋ küşımen dertınen aiyǧatyndar bar. Men adamdardyŋ jazylyp kele jatqanyn da köremın. Eger em qonbai, nätije bolmai jatsa, ony da jasyrmai aitamyn. Barlyǧy da Allanyŋ qalauymen. Tek adamdar dertın asqyndyryp kelmese eken dep otyramyn. Asqynǧan aurudy jazu özıme de öte auyr», - deidı Dinara.
Emşı äieldıŋ qazırgı közı jas künındegı suretterımen salystyruǧa mülde kelmeidı. Jyl ūzarǧan saiyn közderınıŋ şarasy da ülkeigenı taŋdandyrdy. Al emdeu barysynda közıne qara közıldırık kiıp ala qoiady. Onyŋ sebebı, oŋ közınıŋ qaraşyǧy rentgen säulesın şyǧararda aunaqşyp tūrady eken. Būl qūbylystan emdeluşı şoşynyp qaluy mümkın.
Dinarany qaraǧan arnaiy bılımı bar mamandar közınde rentgen säulesınıŋ ūşqyndaryndai küş bar dep tapqan. Osy salanyŋ bılgırı, professor V.M. İniuşinnıŋ labaratoriiasynda da arnaiy tekseruden ötken.
«Nauqasy meŋdep, jüdep-jadap, ümıt säulesı öşkelı tūrǧan jandardyŋ auruynan aiyǧyp, jüzın quanyş kernegenın körgende, janym jadyrap sala beredı», - deidı emşınıŋ özı.
Dinaranyŋ emdeu täsılı dästürlı medisinadan alşaq emes. Tamyrdy ūstap, nauqastyŋ diagnozyn dälme-däl, sol sätte qoiady. Aurudyŋ betın Qūranmen qaitarady, şöp qoldanady. Qaterlı ısık auruynan bastap, ışkı müşelerdıŋ barlyq aurularyn, jüike jüielerı, buyn syrqattaryn, äielder aurulary men bedeulıktı, basqa da aurudyŋ talai türın emdei beretın onyŋ pıkırınşe, emşınıŋ boiynda üş qasiet bolǧany jön. Atap aitqanda, dındı de, medisinany da, halyqtyq dästürdı de ūştastyru kerek. Dınnen habary joq emşı – emşı emes.
Qazaqstannyŋ är qiyrynan şybyn janyn şüberekke tüiıp kelıp, qūlan-taza aiyǧyp ketken adamdardyŋ alǧysy emşınıŋ tılek kıtabynda jetıp artylady.
Bügıngı taŋda Dinara emşınıŋ esıgın toryǧandar men jolyna qaraǧandar da köp eken. Ol ärbır emdeluşıge jeke-jeke uaqyt bölıp, ärqaisysyna özınıŋ dertıne qarai tiısınşe bölek-bölek em qoldanady.
Dinara emşınıŋ endıgı bır maqsaty özınıŋ tylsym közı turaly özı de tolyq bılgısı keledı. Ǧylymi türde arnaiy mamandar syryn bılıp berse degen ol, būl ǧajaiyptyŋ qūpiia bolyp qalǧanyn qalamaidy.
Emdeluge yqlas tanytuşylar üşın emşınıŋ bailanys nömerı mynandai: 8 775 695 06 40, 8 771 856 93 15.
Nauryzbek SARŞA
Ūqsas jaŋalyqtar
