Keshe Almaty oblysy Deneshynyqtyrý jáne Sport basqarmasynyń bastyǵy, olımpıada oıyndarynyń kúmis júldegeri Nurbaqyt Teńizbaev issaparmen Ile aýdanyna qarasty Almaty mańyndaǵy Ótegen kentinde ornalasqan gandboldan mamandandyrylǵan Balalar men jasóspirimder sport mektebine kelip, aıtýly sport mektebiniń ujymymen kezdesti. Kezdesý barysynda qoldoby sportynyń aımaqtarda damýyna qatysty ózekti máselelerdi tilge tıek etip, mamandardyń pikirin tyńdady. Sonymen qatar, oblys sportynyń basshysy aldaǵy ýaqytta qoldoby sportynyń aýyl-aımaqtarda ashylýyna úlken jaǵdaı jasalatyndyǵynan habardar etti.
Sondaı-aq, Almaty oblysynyń ákimi Amandyq Batalovtyń sportqa jan-jaqty jasap jatqan úlken kómegin aıta kelgen dańqty balýan Nurbaqyt Teńizbaev, Jetisý jastaryn qoldoby sportyna baýlyp, bolashaqta el namysyn álemdik,olımpıadalyq jarystarda abyroımen qorǵaıtyn talantty ul-qyzdardy tárbıelep shyǵarý máselesiniń mańyzdylyǵyna toqtaldy. Sonymen qatar, osy baǵytta sporttyq ınfroqurylymdardy jaqsartý baǵytynda aldaǵy ýaqytta aıtarlyqtaı aýqymdy jumystar jasalatynyn da sóz ete ketti. Óz kezeginde sóz alǵan, Ile aýdany Ótegen kentindegi mamandandyrylǵan balalar men jasóspirimder sport mektebiniń dırektory Darhan Ashırov, qoldobynan uldar men qyzdar quramalaryna búgingi kúni tájirbıesi tolyqqan bapkerlerdi tarta otyryp, daryndy jastardyń qataryn kóbeıtý jumystary óz jemisin berip jatqanynyn sóz etip, aldaǵy ótetin el birinshiligine tas-túıin daıyn ekendikterin jetkizdi.
Rasymen de Darhan Ashırovtyń belsendi jumysynyń nátıjesinde aıtýly mekteptiń ul-qyzdary el birinshiligi men qosa halyqaralyq týrnırlerde baqtaryn synap, jaqsy kórsetkishterge qol jetkizýde. Bilikti basshy, tanymal sportshy Darhan ózge saladan emes, sporttyń qazanynda qaınap, tájirıbesi tolyqqan jas maman. Gandbol sport túrine bar yntasymen berilgendigi sonshalaqty komandany árbir jarysqa ózi bastap aparyp, qyzdarynyń oıynǵa jan-jaqty daıyndyqpen shyńdalýyn qadaǵalap, zor úlesin qosyp júr. Kezinde bokstan álem chempıonatynda el qorjynyna olja salǵan daryndy bylǵary qolǵap sheberi, óz jıǵan tájirbıesin Jetisý óńirindegi qol dobynyń damýyna salǵan eken. Iıa, sport dese ishken asyn jerge qoıatyn jannyń óz isine adaldyǵy, sheberligi, jasap jatqan jumystarynan kóringendeı.
Osy rette sport mektebinde kóp jyldardan beri tabandy eńbeginiń jemisin kópten kórip kele jatqan eki bapkerdi bóle jara aıtyp ótkendi jón sanadyq. Olardyń biri Janat Baıarystanova bolsa, ekinshisi – Evgenıı Shıshkınder. Aıtalyq, Janat apaı daıarlaǵan qyzdar quramasy Qazaqstan chempıonattaryndaǵy jeńip alǵan júldelerdi bylaı qoıǵanda, Ózbekstannyń Namangan qalasynda gandboldan «Táýelsizdik kýbogi» úshin ótken halyqaralyq synda jeńimpaz atanyp, Qazaqstannyń abyroıyn bir kóterip tastaǵan eken. Al, Evgenıı Shıshkın uldar komandasyn jattyqtyra júrip, bıyl el chempıonatynda kúmis júldeni jeńip alýyna zor úlesin qosqan bapker. Sonymen birge, QR sport sheberi, gandbol sportynyń jilik maıyn shaǵatyn tisqaqqan mamandary: Aleksandr Krasılnıkov, Baıǵabylova Zarına men halyqaralyq dárejedegi sport sheberleri Irına Aleksandrova, Nurjaýbaeva Anastasııa jáne Qazaqstanǵa eńbegi sińgen sport sheberi Kefer Natalıa sııaqty óz isine uqypty, bilgir mamandardyń ujymǵa kelip qosylýy óz nátıjesin bere bastapty. Óıtkeni, árbir salada bilikti óz mamany bolmaı belgili bir nátıje jetý múmkin emes ekeni jaqsy bilemiz. Sondyqtan da, osyndaı ıglikti qadamdar kópke úlgi bolsa jarar edi.
Almaty oblysy Deneshynyqtyrý jáne sport basqaramasynyń qoldaýymen gandbol federaııasy 2017 jyly qurylǵan bolatyn. Sodan bergi bul sport túrinen gandboldan ,,Ile’’ jastar men jasóspirimder komandalarynyń shyqqan belesteri kóńil qýantady. Mysaly, 2018 j Ile aýdany Ótegen kentinde 2003 jylǵy qyzdar arasynda ótken respbýlıka birinshiliginde topjaryp birinshi oryndy jeńip alsa, 2019 jyly Qostanaı qalasynda, 2002 jyly qyzdar arasynda ótken Qazaqstan chempıonatynda júldeli 2 oryndy ıelenegen eken. Sonymen birge, uldar da qyzdardyń tamasha jetistiginen artta qalýda namys kórip, Rıdder qalasynda ótken el birinshiliginde qola júldeni jeńip alady. "Ile" gandbol komandasy joǵary da aıtyp ótkendeı halyqaralyq deńgeıde de jeńistiń bas tuǵyrynan kórine bilgen.
Bul kúnderi Almaty oblysynyń Alakól, Panfılov, Raıymbek, Qarasaı, Eńbekshi qazaq, Talǵar jáne Qarasaı aýdandarynda gandboldan bólimsheler ashylǵan. Gandbol fılıaldary jalpy bilim beretin mektepterdiń bazasynda jumys istep keledi. Qazirgi kezde Almaty oblysynyń erler men qyzdar quramalarynyń talantty oıynshylary tamasha oıyn órnekterimen el chempıonatynda úzdik oryndarǵa talas týǵyzýda. Negizi, qandaı sport túri bolmasyn, shyn berilip, jaǵdaı jasalǵanda ǵana nátıje bolatynyny belgili. Qazirgi tańda, Ótegen kentindegi oryn tepken gandboldan mamandandyrylǵan balalar men jasóspirimder sport mektebinde talantty arýlardyń qatary tolyǵa túsken eken. Tájirbıesi joǵary mamandardy jan-jaqtan komandaǵa tartý bas qatyratyn sharý ekeni anyq. Bapkerge bar jaǵdaı jasalǵanda ǵana jumysyna tyńǵylyqty kirisetini belgili. Aılyǵy shaılyǵyna jetpeı júrgen bapkerden úlken jetistikter kútý múmkin emes. Óıtkeni, jáı-kúıi kelmegen jannyń óz jumysyna qulyqsyz qaraıtyny beseneden belgili. Osyndaı kúrmeýli máselelerdi bilikti basshylyq túıinin tarqatyp sheshimin taýyp bergen eken. Búgingi kúni jasópirimderdiń gandbol sportyna kelýi, qyzyǵýshylyǵy arta túsýde. Óıtkeni, qoldoby sporty naǵyz ter tógip, sheberlikti pash etetin olımpıadalyq sport oıyny. Almaty oblysynyń gandbol komandasy qazirge kezde ulttyq quramaǵa óz talanttaryn daıarlap berip otyrǵan berekeli ustahanǵa aınalýda. Aıtýly sport mektebiniń 3 birdeı burymdylary Qazaqstan Ulttyq qurama komandasynyń sapynda óner kórsetedi. Almaty oblysy Deneshynqtyrý jáne sport basqarmasynyń qoldaýymen talantty qyzdar jastar arasynda Azııa chempıonatyna qatysyp, 4 orynǵa qol jetkizgen eken. Munyń ózin úlken jetistik dep baǵalaýǵa bolady. Óıtkeni, ótken ǵasyrdyń aıaǵynan bastap bastaý alǵan aıtýly sport túri, bizdiń elde táýelsizdigimizdi alǵaly beri eńsesin tik kóterip endi ǵana qarqyndy damý ústinde. Aldymen aýyl-aımaqtaǵy osyndaı olımpadalyq sport túrin keńinen nasıhattaý búgingi kúni erekshe qoldaý alýda. Aýyl – qazaqtyń kúre tamyry, altyn besigi-desek, aýyl talanttaryn arshyp shyǵaryp, uly dodaǵy daıarlap qosý, el sportynyń bolashaǵy úshin mańyzy zor.
Iıa, gandbol sporty komandalyq tartysqa toly olımpıadalyq teńdesiz sport túri. Sondyqtan da bul sportty aýyl-aımaqtarda damtytý máselesin kesh qaldyrmaı qolǵa alyp otyrǵan oblys sportynyń basshylyǵynyń belsendi jumystary jemisti bolsa dep tileımiz. Endi gandboldyń elimizdegi damýy men jetken jetistikteri týraly az-kem tarıh betterin aýdara ketsek.
Qazaqstanǵa gandbol 1992 jyly keldi dese bolady. QR Federaııasy qurylyp, 2009-2011 jyldary tuǵńyshy ret jastar men eresek qyzdar arasynda 3 kezeńdik aımaqtyq, kontınentaldyq fınaldyq týrnıri – halyqaralyq gandbol federaııasynyń «Aýyspaly trofeı HGF» bolyp ótti. Qazaqstan quramasynyń gandboldan jetken úlken jetistigi – 2010 jyly Azııa chempıonatynda aıtýly aýyspaly torofeı júldesiniń kúmis medalin jeńip alǵan kez. Qazaqstanda bul sport túriniń qarqyndy damýyna gandbol federaııasynyń ár jyldardaǵy basshylary E.A. Ámirjanov, B.M.Saparbaevtar men gandboldan QR gandbol federaııasynyń qurmetti prezıdentti Turlyhanova Gúlnár Ysmaǵulqyzy ólsheýsiz úles qosty deýge bolady. Gúlnár Ysmaǵulqyzynyń jetekshiligimen ótkizgen sońǵy on jyl ishinde Qazaqstannyń qyzdar qurama komandasy kóptegen halyqarylyq jáne qurlyqtyq jarystarda jeńimpaz atanyp júldeli oryndardan túsken emes. Sonymen birge, úsh ret álem chempıonatyna tikeleı joldamany jeńip aldy. Al, 2008 jyly Beıjiń olımpıdasyna qatysqan álemdegi 12 úzdik komandanyń qatarynan kórine bildi. Mine, qazaqstanda gandboldyń ósý, damý qarqyny osy jyldar ishinde bir sátte te baıaýlaǵan emes. Onyń basty sebebi, óńirlerde bul sport túrine qyzyǵýshylyq birtindep bilikti mamandardyń belsendi jumystarynyń arqasynda sátti jalǵasyn taýyp keledi.
«Qazanǵa ne salsań - shómishińe sol iliner» demekshi, gandboldyń damýyna bar jaǵdaı týǵyzǵanda ǵana jemisin kóretiniń lázim. Búgingi kúini "Ile" gandbol komandasynyń alǵa qoıǵan basty maqsaty, el birinshiliginde topjaryp, ulttyq quramaǵa óz talanttarynyń qataryn kóptep qosý arqyly, el chempıonatynda qara úzip alǵa shyǵý ekeni anyq bilinedi. Iıa, aıtýly gandbol sport mektebiniń qabyrǵasynan ushyp shyǵyp, ulttyq quramanyń jeıdesin kıgen daryndy jastardyń armany – Azııa, Eýropa, jáne álemdik jarystarda tabysty óner kórsetip, Qazaqstannyń namysyn qorǵaý. Barlyq jol Parıjge aparady demekshi, Olımpıada asýyn baǵyndyratyn kúndi nege armandamasqa!? «Armansyz adam - qanatsyz quspen teń» Endeshe, ulttyq quramanyń deńgeıi nyǵaısa, elimizdiń de abyroıy asqaqtaı túsetini málim. Sondyqtan da Qazaqstannyń ár óńirinde joǵaryda aıtqan Jetisý óńiriniń qoldoby sekildi jumyla jumys jasalsa ıgi edi. Aýyl-aımaqtardaǵy ózge sport túrleri men qatar qoldoby sportyn damytý jolynda óńirlerge jıi saparlatyp, el aralap shyǵyp júrgen Almaty oblysy sportynyń basshysy, sport janashyry, dańqty balýan Nurbaqyt Teńizbaevtyń da armany oryndalyp, olımpıada asýyna baǵyndyratyn daryndy jastardyń qatary kórinse eken degen tileýdi biz de aıtar edik. Jasta bolsa bas bolyp óńir sportynyń damýyna, jańa serpin ákelip zor úlesin qosyp jatqan Nurbaqyt Teńizbaev úshin buqaralyq sportpen qosa gandbol sekildi olımpıadalyq sport túrlerin eldi mekenderde kóterý ýaqyt kúttirmeıtin jotaly másele bolyp otyr. «Bulaq kórseń kózin ash» demekshi, el ishinde talantty jastar jeterlik. Tek sol kózinde oty bar, súıikti sportyna degen súıspenshiligi joǵary, talantty ul-qyzdardy tanı bilý bapkerge úlken syn. Ol úshin, aýdanaralyq, oblystyq jarystardy jıi ótkizý arqyly úzdikterdi anyqtaýǵa bolady. Qazirgi kezde oblystaǵy árbir sport salasyna boıynda jalyna bar, óz isiniń jas mamandaryn tartý máselesin qolǵa alǵan Nurbaqyt Teńizbaevtyń irgeli isteri óz jemisin berip keledi. Ásirese jastardyń sportqa degen qumarlyqtary ósip, talantty jastardyń tasada qalmaýyna bar jaǵdaı jasalynýda. Sondaı-aq, olımpıadalyq sport túrindegi alar orny erekshe qoldoby sporty da aıyryqsha damyp, qarqyn alyp keledi. Bul sport túrine oblys tarapynan úlken qarjy bólinip, bilikti bapkerler shaqylýda. Iıa, qoldaý, kómek bolǵan jerde tabys ta jáılap kele beritini anyq.
El ishindegi talanttarǵa jol ashyp, tabysty oıyn kórsetýge oqtalǵan Almaty oblysynyń qoldoby sportynyń arshyndy qadamy, el sportynyń bolashaǵy úshin mańyzy zor dep bilemiz.
Aqyn ORDABAIULY,
Almaty oblysy
