"Elbasy-el üşın baq" dep jyrlap jürgen tanymal aqyn Baltabek Nūrǧaliev qalyŋ köpşılıktıŋ aşuyn tuǧyzyp, keibıreuın külkıge batyryp jürgenı jasyryn emes. Degenmen bükıl qazaqtyŋ kökeiınde "būl kısınıŋ denı sau ma?" degen saualdyŋ da jürgenı ras. "Adyrna" ūlttyq portaly sızdermen bırge kökeidı tesken köp sūraqqa jauap ızdedı. Endeşe sübelı sūhbatymyzdy nazarlaryŋyzǧa ūsynamyz.- Sızdı jūrt Elbasyna jyr arnaityn aqyn retınde ǧana tanidy. Baǧyndyrǧan belesterıŋızden habarsyz. Osy künge deiın qandai jetıstıkterge jettıŋız? - Jetıstıkterımdı tızsem, jeterlık. Men kino salasynda, ädebiet salasynda, kompozitorlyq öner salasynda ızdenu üstındemın. Aldymen teatr önerı salasyndaǧy jetken jetıstıkterımnen bastaiyn. Almatydaǧy Temırbek Jürgenov atyndaǧy Qazaq ūlttyq öner akademiiasynyŋ «Teatr önerı» fakultetı «Drama teatrynyŋ rejisserı» mamandyǧyn qyzyl diplomǧa bıtırdım. Akademiiada oqyp jürgenımde, üzdık ülgerımderım üşın Qazaqstan Respublikasynyŋ Tūŋǧyş Prezidentı – Elbasy Qorynyŋ stipendiaty atandym. Köptegen Respublikalyq jäne Halyqaralyq därejedegı rejisserler baiqauynyŋ bırneşe dürkın jeŋımpazymyn. Oqu ornynyŋ 3-şı kursynda oqyp jürıp-aq, käsıbi teatr sahnasynda qoiuşy-rejisser retınde auqymdy spektakl sahnalaǧan qazaqtan şyqqan tūŋǧyş teatr rejisserı men edım. Būl jetıstıgım ūlttyq teatr rejissurasy tarihynda altyn ärıppen jazylyp qalady dep ümıttenemın. Akademiiadaǧy oquymdy bıtırgen boida Mäskeuge attandym. Ol jaqtaǧy Resei teatr önerı universitetınıŋ (RUTİ-GİTİS) «Teatr rejissurasy» mamandyǧy boiynşa magistraturasyna emtihandardy sättı tapsyryp, grantqa oquǧa tüstım. Būl joly da men Resei teatr universitetı magistraturasyna «teatr rejissurasy» mamandyǧy boiynşa oquǧa qabyldanǧan qazaqtan şyqqyn tūŋǧyş teatr rejisserı retınde jarqyradym. Alaida būl jarqyrauym ūzaqqa sozylmady. Men būl oquǧa qabyldanǧanyma qatty quandym. Alaida quanyşymdy su sepkendei basqan jaŋalyq boldy. Ondaǧy stipendiia mölşerı öte az bolyp şyqty. 1600 rubldei ǧana. Būl oqu ornyna 23 jasta magistraturaǧa oquǧa qabyldanǧan tıptı älem teatry önerı tarihyndaǧy alǧaşqy maman men ekenmın, söitsem. Onyŋ üstıne būndaǧy magistraturaǧa oquǧa tapsyrudyŋ mädenietı mülde bölek ekendıgıne kuä boldym. Sebebı GİTİS magistraturasyna sala boiynşa jūmys täjıribesı mol, bıraz memlekettık deŋgeide jetıstıkterge jetken, «eŋbek sıŋırgen qairatker» degen ataǧy bar mamandar tapsyrady eken. Menımen qatar oquǧa qabyldanǧan 5 magistranttyŋ barlyǧynyŋ derlık jastary 40-50-ler şamasynda bolatyn. Olardyŋ teatrdaǧy jūmys ötılderınıŋ özı 15-20 jyldy qūraityn. Akademiia qabyrǧasyn endı bıtırgen jap-jas menıŋ Reseidegı mūndai joǧary oqu ornyna magistraturaǧa qabyldanuym olar üşın de taŋdanarlyq jaǧdai boldy. Sodan bır quanyş, bır mūŋmen elge oraldym. Qazaqstanǧa kelıp, Halyqaralyq «Bolaşaq» bılım stipendiiasyna qūjattar ötkızıp, barlyq emtihandardy üzdık tapsyryp şyǧyp, Elbasy jarlyǧymen laureat atandym. Alaida menıŋ stipendiia aluyma bır ǧana mäsele mümkındık bermedı. «Bolaşaq» baǧdarlamasynyŋ erejesındegı «jyljymaityn mülık kepılın jasau kerek» degen syŋaily qaǧida aldymnan synaq bolyp şyqty. Menıŋ atymda eşqandai jyljymaityn mülık bolmady sol kezeŋde. Sol jyljymaityn mülkımnıŋ joqtyǧy qolymdy bailap, men Reseidegı oquyma bara almadym. Sebebı Mäskeude jürıp-tūru üşın qarjylai mümkındıgıŋ bolu kerek. Ol jaqta jūmys jasap, tabys tabudyŋ mümkındıgı joq ekendıgı taǧy bar. Sebebı ondaǧy bılım alamyn dep kelgen ızdenuşınıŋ bos uaqyty bolmaidy. Qysqasyn aitqanda, menımen bırge oquǧa qabyldanǧan basqa da magistrant ärıptesterımmen salystyrǧanda, menıŋ materialdyq jaǧdaiym müşkıl bolǧandyǧyn jasyrmaimyn. Bılım deŋgeiım, jūmys täjıribem joǧary bolsa da sondai şarasyz küige tüstım. Maǧan eşkım kömektespedı. Söitıp, men būl oqudan öz qalauymmen bas tartuǧa mäjbür boldym. Resei teatr öner universitetındegı (GİTİS) basşylyq, pedagog-ǧalymdar menı qatty uaiymdap, jūbatuǧa tyrysty. Olar menımen qimastyqpen qoştasty. «Kelesı jyly kel, oquǧa qaitadan tapsyr, senı taǧy grant iegerı tızımınen körgımız keledı» dep ümıt otyn jaqty. Kelesı jyly däl solai boldy da. Men kelesı jyly Resei teatr önerı universitetı magistraturasyna ekınşı märte ötınış bıldırıp, barlyq emtihandardan joǧary ūpai jinap, taǧy da grantqa qabyldandym. Būl älemdık öner tarihyndaǧy fenomendık körsetkış boldy. Resei teatr önerı universitetınıŋ magistraturasynyŋ grantyn ekı jyl qatarynan jeŋu tarihta būryn-soŋdy bolmaǧan. Bıraq būl joly da men oquǧa bara almadym. Sebebı, elge kelıp, ekınşı märte Halyqaralyq «Bolaşaq» bılım stipendiiasyna qūjat tapsyruǧa niettengenımde, ondaǧylar maǧan: «bır märte laureat bolǧan ızdenuşı ekınşı ret ieger bola almaidy» dep jauap berdı. Sol joly da qanatym qaiyrylyp, qaiǧyǧa battym. Alaida men sol jyly elımızdegı Qazaq ūlttyq öner universitetınıŋ magistraturasyna qatarynan qūjat tapsyryp qoiǧan edım, ol jaqtan da grantqa qol jetkızdım. Bır jyl ışınde ekı universitet magistraturasyna grantqa oquǧa qabyldanyp, aqyrynda elde qalamyn dep şeştım. Qazaqstan Respublikasynyŋ ädebiet salasy boiynşa Memlekettık syilyǧynyŋ iegerı, jazuşy-dramaturg Äkım Taraziden därıs aldym. Äkım Tarazi aǧama barlyq jaqsylyqtary üşın alǧysym şeksız. Ol kısı maǧan qiyndyqta qalǧan kezeŋde qamqor bola bıldı. Qazırgı taŋda men Kinoteledramaturgiia boiynşa önertanu ǧylymdarynyŋ magistrımın. Taǧy bır erekşe jetıstıgım – «Qazaq äuenderı» AQ (QR Mädeniet jäne sport ministrlıgı) «Memlekettık jäne kommersiialyq tapsyrys» departamentınde jobalar menedjerı retınde qyzmet atqarǧandyǧym. Onda Respublikalyq jäne Halyqaralyq därejedegı mädeni jobalar konsepsiia-erejelerın, tehnikalyq mınezdemelerın jazyp-daiyndadym. Aqyndyq şyǧarmaşylyqtaǧy jarqyn jetıstıgım dep 15-şı Halyqaralyq «Şabyt-2012» şyǧarmaşyl jastar festivalınıŋ «Eŋ üzdık ädebi şyǧarma. Poeziia» nominasiiasy boiynşa Gran-Pri iegerı atanǧandyǧymdy aita alamyn. «Jaryq künnıŋ jüregı» öleŋder jinaǧym Aqtöbe oblysy äkımdıgınıŋ qoldauymen 500 ekzempliarda jaryq kördı. Abai Qūnanbaiūly, Mūqaǧali Maqataev, Tūmanbai Moldaǧaliev, Saǧi Jienbaev, Sattar Erubaev, Bauyrjan Momyşūly, Mūŋal baba esımderıne arnalǧan jazba aqyndar müşäiralarynyŋ laureaty ekendıgım de – mereilı jetıstıkterım. - Sızdıŋ jetıstıkterıŋızdı aita bersek taŋ atatyn sekıldı. Äŋgıme arnasyn sızdıŋ öleŋderıŋızdıŋ taqyrybyna qarai būraiyq. Negızgı taqyrybyŋyz retınde Nazarbaevty nege taŋdadyŋyz? - Sebebı men öz elımnıŋ patriotymyn. Men Qazaqstanymdy süiemın. Men Türkiia halqynyŋ Erdoǧan esımdı öz prezidentın qalai qūrmetteitının körıp, solardai bolsaq qoi dep armandap kettım. Bız de Tūŋǧyş Prezidentımızdı qadırleude, erlık ısterın därıpteude eşkımnen kem tüspeuımız kerek dep oiladym. Men Elbasymyzǧa satqyndyq jasaǧan jandarǧa renjıgendıkten, Tūŋǧyş Prezidenttı biık baǧalap, asqaqtata jyrlauym kerek dep öz-özımdı qamşyladym. Elbasymyzǧa arnaǧan öleŋderım de bır tom kıtap bop tūr. - Osy künge deiın Elbasymen jüzbe-jüz körısıp iaki telefonnyŋ arǧy jaǧynan tıldesıp körıp pe edıŋız? - Joq. Betpe-bet mülde kezdesıp körmedım. Bıraq kezdesudı armandaimyn. - Elbasyǧa öleŋderdı qanşa jasyŋyzdan bastap şyǧara bastadyŋyz? - 13 jastan bastap! - Bır sözıŋızde magistraturadan jeke menşık mülkımnıŋ joqtyǧynan bastarttym dep qaldyŋyz. Qazır basyŋyzda baspana, kölık bar ma? - Jeke baspanam da, kölıgım de joq. - Sızdıŋ Elbasyna şyǧarǧan öleŋderıŋızdı facebook äleumettık jelısındegı qoldanuşylardyŋ bırşamasy sarkazm dep qabyldauda. Rasymen, solai ma? - Joq, sarkazm emes. - Elbasyna öleŋ arnaǧanyŋyz belgılı bır deŋgeide oryndy şyǧar. Dese de ol kısınıŋ tuys-tuǧandaryna nege jyr arnaisyz? Būl jaǧympazdyq pa? - Elbasymyzdyŋ ızgıjürektı ınısı, qazaqtyŋ qaisar ūly, Almaty oblysynyŋ qūrmettı azamaty Bolat Äbışūlyna «Bolat aǧam – Bäiteregım» atty kıtap arnaǧanym ras. «Saliqaly ūrpaq» atty qor qūryp, halqyna järdem qolyn sozyp jürgen janǧa jyr jazuymnyŋ eşqandai būrystyǧy joq. Bolat Äbışūly da öz eŋbegınıŋ arqasynda, öz bılım-bılıgınıŋ arqasynda, aqylymen, alǧyrlyǧymen, tabandylyǧymen, bır sözben aitqanda, maŋdai terımen öz biıgıne özı jetken tūlǧa. Är qazaq azamaty Bolat Äbışūlyndai bolsa, elımızdıŋ abyroiy biık bolmaq. Ol kısı qoǧam aldynda qadırlı jan. Men ǧana emes, közı aşyq, kökıregı oiau kez-kelgen jan būl azamatty qūrmetteitındıgıne senımım kämıl. Qanşama ızgı ısterge sebepker boluda. - Äleumettık jelıde sızge jazǧan negativ pıkırlerdı qalai qabyldaisyz? - Sabyrmen, säulelı aqylmen, jyly jürekpen qabyldaimyn. Olarǧa bır ǧana närse aitqym keledı... Barlyǧy Abai Qūnanbaiūlyn men sekıldı tereŋ tüsınıp oqysynşy. Jalpy älemdık jäne ūlttyq ädebiettıŋ üzdık ülgılerın oqyp, joǧary mädenietke ūmtylsa eken degen tılegım bar. Äleumettık jelıdegılerge önerdıŋ barlyq salasynan men sekıldı jan-jaqty habardar boluǧa talpynyŋyzdar deimın! Qazaqstandyq qoǧamdy kemeldenuge, ızdenıske, bılımderın jetıldıruge şaqyramyn. «Jaqsy söz jarym yrys» ekenın ūmytpauymyz kerek. «Bırıŋdı, qazaq, bırıŋ dos, körmeseŋ, ıstıŋ bärı bos» degen Abaidyŋ sözın esten şyǧarmaiyq. Jänıbek Kärmenovtıŋ «Oilamaŋdar, jıgıtter» termesın tolyq zeiın qoiyp, tüisınsek, adaspaimyz. - 17 tamyz künı doktoranturaǧa test tapsyrǧan edıŋız. Test nätijesı qalai boldy? Tüse aldyŋyz ba? - Nätijesı älı naqty şyqpady. Degenmen tüse almaityn sekıldımın. Sebebı baqylauşylardyŋ basym bölıgı orys tıldılerdı qoldap, quattap otyrdy. - Memleketımızde osyndai dünielerdıŋ bar ekenın körıp aşynbaisyz ba? - Aşynamyn. Osyndai būrmalauşylyqtar aiaqtan şalady. - Bırde sızden teatr önerı turaly sūhbat alǧan edım. Bärın jık-jıgımen bölıp, sauatty türde taldap berdıŋız. Sız üşın qai spektakl №1? - Teatr önerın tüsınu ömırdı, adamdardyŋ taǧdyrlaryn tüsınuge üirettı. Teatr önerı – gumanizmge tärbieleitın öner. Abai aitqandai «Adamzattyŋ bärın süi bauyrym dep» ūstanymy – teatr önerınıŋ ūstanymy boluǧa tiıs. Men üşın №1 spektakl – ūly teatr rejisserı Rimas Tuminastyŋ Alekstandr Puşkin romany boiynşa Mäskeudegı Evgenii Vahtangov atyndaǧy Memlekettık akademiialyq teatry sahnasynda qoiǧan «Evgenii Onegin» spektaklı. - «Jetem saǧan alyp-ūşyp, asyǧyp, Päk külkıŋnıŋ qūdıretıne bas ūryp..» depsız bır jyryŋyzda. Nege osy uaqytqa deiın üilenbei jürsız? - Sebebı ömırlık serık bolatyn, janymdy tüsınetın jandy älı jolyqtyrmadym. Sony Täŋırden tılep jürmın. - Şäkırt tärbielegenıŋızden habardarmyz. Arasynda jetıstıkke jetkenderı bar ma? - Qazırgı taŋda şäkırt tärbielep jürgen joqpyn. Būǧan deiın T.Jürgenov atyndaǧy Qazaq ūlttyq öner akademiiasy kollejdınde «akterlık öner» mamandyǧy boiynşa därıs bergenmın. Menıŋ şäkırtterımnıŋ arasynda respublikaǧa, älemge tanymal bolǧandary, jetıstıkke jetkenderı barşylyq. Mysaly, Azat Jūmadıl, Aqniet Belasarova, Äsemai Tūrarhan, Erkemai Toibek. Azat Jūmadıl esımdı şäkırtım «Qazaqfilm» kinostudiiasy tüsırgen rejisser Berık Jahanovtyŋ «Asan» filmınde basty keiıpkerdı somdady. Būl film 71-şı Halyqaralyq Kann kinofestivalınıŋ Short Film Corner aiasynda körsetıldı jäne III Baikonyr Short Film Festival baiqauyna qatysyp, sol baiqauda Asan rölın beinelegen şäkırtım Azat Jūmadıl «Üzdık akter» ataǧyna ie boldy. Osy filmdegı eŋbegı üşın şäkırtım Rumyniiada ötken halyqaralyq Short to the Point kinofestivalınde de «Üzdık er adam rolı» jüldesımen marapattaldy. Sonymen qatar, ol «Kökjal», «Saǧan senemın», «Özgege jūmbaq älemım», «Süie bılseŋ», «Şlagbaum» sekıldı bırneşe jobalarǧa qatysyp, respublika jūrtşylyǧyna keŋ tanyldy. Aqniet Belasarova esımdı şäkırtım respublika körermenderı jyly qabyldaǧan «Közaiym», «Mädeniet üiı» sekıldı teleserialdarda basty rölderdı oinaǧan. Qazırgı taŋda da köptegen serialdarǧa tüsıp, jemıstı eŋbek etıp jür. Jäne bır şäkırtım Äsemai Tūrarhan Taldyqorǧan qalasyndaǧy Biken Rimova atyndaǧy drama teatrynyŋ aktrisasy. Köptegen spektaklderde basty rölderdı somdap ülgerdı. Menıŋ jolymdy jalǧap, teatr rejissurasyna talaptanyp jürgen şäkırtterımnıŋ bırı Erkemai Toibektı erekşe maqtan tūtamyn. Bügıngı taŋda T.Jürgenov atyndaǧy Qazaq ūlttyq öner akademiiasynda student. Men är şäkırtımnıŋ jetıstıgıne şyn quanamyn. Olar köp. Barlyǧyna «önerde joldaryŋ bolyp, jūldyzdaryŋ jarqyrasyn» deimın. El önerınıŋ eŋsesın köteruge ülken ülesterın qosuda zor küş-quat, şalqar şabyt tıleimın. - Bolaşaǧyŋyzdy qalai elestetesız? - Ülgılı otbasy qūryp, balalaryma jaqsy äke, jaryma qamqor azamat bolǧym keledı.
Äŋgımelesken Aqgül AIDARBEKOVA,
«Adyrna» ūlttyq portaly
