Özım ǧana bılıp qoimai, özgege de üiretemın

14.08.2020
7613
https://adyrna.kz/content/uploads/2020/08/1059374e-4773-4a61-b94b-37de57a053bf.jpeg
- Aqniet Rusylanqyzy, eŋ aldymen uaqyt bölıp sūhbat beruge kelıskenıŋız üşın airyqşa alǧys aitamyz. Äŋgımemızdıŋ basynda özıŋzdı tanystyra ketseŋız. Qaida tuyp östıŋız, qaida bılım aldyŋyz?
- Menıŋ esımım Aqniet. Sızderge de rahmet. Men Aqtöbe qalasynanmyn, Astana qalasynda bılım aldym. 3 jyldan berı adamdarǧa aǧylşyn tılın üiretıp kelemın. Qazırgı taŋda bızdıŋ @world_english_kz onlain kursty 2000-nan astam üirenuşı sättı aiaqtady. Mamandyǧym- filolog. Amerikada jürıp aǧylşyn tılıne qatty sıŋısıp kettım. Keiın osy tıldı üiretemın dep şeşım qabyldadym.
- Qadyr Myrza Älınıŋ maqal bolyp taraǧan “Özge tıldıŋ bärın bıl, öz tılıŋdı qūrmette” degen öleŋı bar. Aǧylşyn tılın üirenuge ne türtkı boldy? Jäne bügıngı deŋgeige jetu üşın qanşa uaqyt jūmsadyŋyz.
- Aǧylşyn tılıne 11-synyptan qyzyǧa bastadym. Bıraq alǧaşqy 1 jyl onşa üirene qoimadym. Sebebı naqty qajettılık bolmapty. Keiın, qalai Amerikaǧa baram dep şeşım qabyldadym, tıl üirenu prosesı tez ärı nätijelı jüre bastady. Sondyqtan, sızderge keŋesım, tıl üirenbes būryn naqty qajettılıgıŋızdı anyqtap alyŋyz. Mysaly, Men aǧylşyn tılın şetelde , Edinburgte oqu üşın üirenemın  ne audarmaşy bolamyn degen siiaqty naqty maqsat boluy kerek. Ol sızdı ünemı alǧa jetelep tūratyn küş bolady. Sol Amerikaǧa baram degenge şeiın 2 jyl oqyppyn. Baram degennen keiın 1 jyl oqydym. Negızı naqty josparmen, jüiemen jürseŋ 1 jylda öte jaqsy deŋgeide meŋgeruge bolady. Estıgen bolarsyz, oqyp jürgenıme 5 jyl boldy, älı söilemeimın deitınderdı, būl sol jüie joqtyǧynan bolady. Üirenıp kele jatady da, jartysynan tastap ketedı, al tıl ūmytylady, keiın basynan bastauǧa tura keledı. Mende alǧaşqy 2 jylda solai boldy. Al, 3-jyldy tolyqtai tıl üirenuge jūmsadym.
- “Aǧylşyn tılın üirenu kerek edı” degendı jastardyŋ bärı aitady. Bıraq, bärı jalǧastyrmaidy. Būl tabansyzdyq pa joq älde üirenu ädıstemesındegı qatelıktıŋ sebebı me?
- Ädısten emes, är adamnyŋ özıne, nietıne bailanysty. Üirenem, degen adam jauapkerşılık aluy tiıs, öz- özıne talap qoia aluy tiıs. Bızge keletın studentter jazady, motivasiia jetıspeidı dep. Bıraq men aitamyn, motivasiia uaqytşa närse. Būnda tek öz-özıŋe jauapkerşılık alyp, tärtıp boluy tiıs. Bız studentterge motivasiia da beremız, bıraq ol tez bıtıp qalady. Sondyqtan, talap qoiamyz. Eger 3 sabaqtan artyq üi tapsyrmasyn jıbermese, toptan şyǧaramyz deimız. Sebebı, bızge de, studentterge de nätije kerek qoi. Bızge studentter osy sebeppen de köp keledı.
Bıraq, ädısten de qate boluy mümkın. Al, ol qatenı tauyp, tıl üirenudıŋ özıne tiımdı jolyn tabu- būl üirenuşınıŋ jauapkerşılıgı. Qazır, aǧylşyn tılın üirenudıŋ ädısterı öte köp. Barlyǧyna jügıre beruge bolmaidy. Üirenuşı özıme ūnaidy degen 1-2 ädıspen jürıp otyruy tiıs. Tıl üirenu jeŋıl türde, süiıktı ıs türınde boluy kerek. Mysaly, maǧan kıtappen üirengen ūnamaidy. Maǧan, kino jäne änmen üirengen ūnaidy. Tiısınşe, özıme ūnaityn närsemen ainalysqandyqtan aqparatty jeŋıl qabyldaimyn.
- Keibır qoǧamdyq ortada jastar aǧylşyn tılı magistraturaǧa tüsu üşın ǧana kerek sekıldı sezınedı. Aǧylşyn tılın bılu arqyly sız ben bızdıŋ zamandastarymyz naqty ne ūtady?
-  Üirenuşıler köbıne bärı üirenıp jatyr sosyn üirenemın nemese maqtan üşın oqidy. Aǧylşyn tılı naqty ne üşın qajet ekenın bılmeidı. Rasynda, aǧylşyn tılınıŋ beretın mümkındıkterı köp. Şetelde bılım alu qazır öte qoljetımdı. Tegın grant ūsynatyn oqu oryndary köp. Tıptı, Europanyŋ keibır elderınde bılım alu tegın. Eŋ basty şarty- aǧylşyn tılın bılu. Sol siiaqty, statistika boiynşa aǧylşynşa bıletın mamandar ekı ese joǧary jalaqy alady eken.Şetelde jūmys jasauǧa mümkındık beredı. Menıŋ bır tanysym, Vetnamǧa mūǧalım bolyp qaitty. Sol siiaqty oqu bıtırgende jūmys ızdep qonaq üige barǧanmyn. Menı qabyldaǧan şeteldık maman auysymmen kelgen eken. Öz- özıŋdı körsetseŋ, aǧylşynşa jaqsy söilei alsaŋ, sen de bara alasyŋ dedı. Saiahattaudyŋ özınde aǧylşyn tılı ülken plius. Men üşın, menıŋ saiahatymnan qyzyqty estelıkterdıŋ barlyǧy adamdarmen bailanysty. Al adamdarmen aǧylşynşa söilesesıŋ. Är eldıŋ adamdarymen tanysqan- dünietanymyŋdy özgertedı. Mümkındıkter tolyp jatyr, tek aqparat ızdenu kerek
- Aǧylşyn tılın üirenude nemese AQŞ-qa barǧanda qandai bır qiyndyqtar, esten ketpes qyzyqty oqiǧalar boldy ma?
-   Asa qiyndyq bolmady. Kışkene tıldık barer boldy. Amerikaǧa bararly üide özıme senımdı bolyp şyqqanymmen, tıldık ortaǧa bırden sıŋısıp kete almadym. Ūialu, qorqu boldy. Sondyqtan, tıl üirenu üşın eŋ bırınşı tıldık barerdı jeŋu kerek. Ony bılmeseŋ, qanşa jerden 10000 söz bıl, grammatikadan myqty bolyp tūrsaŋ da, söilei almaisyŋ. Özımnıŋ basymnan ötkendıkten 2 ailyq kursty praktikalyq aǧylşyn tılıne negızdedım.
Şyny kerek, maǧan ortaǧa sıŋısıp, söilep ketuge ortanyŋ özı kömektestı. Amerikandyqtar öte aşyq, köşede bır- bırın tanymaityn adamdar söilesıp, dos bolyp kete beredı. Jüzderı jarqyn, ünemı külıp jüredı. Adamdary aşyq bolǧasyn, men de aşyla bastadym. Köşedegı adamdarmen adamdasyp, kezdesken jandarmen tanysyp bastadym. Olar senı dūrys söilemedıŋ dep eşqaşan da synamaidy. Öitkenı, Amerika är jaqtan jinalǧan adamdar. Iаǧni, aǧylşyn tılı köbısınıŋ ana tılı emes. Sondyqtan, aksentpen söileu, qate jıberu - qalypty närse.
Keiın özım praktika jasaityn adam ızdep bastadym. Künde kofe aluǧa baratyn Starbakstyŋ kassirın dos qylyp aldym. Jūmystaǧylarmen barynşa aşyq boluǧa tyrystym, barlyǧymen jaqyn dos bolyp kettım. Kezdesulerge bardym, kinodaǧydai vechirinkaǧa bardym
Qalyp barady... üisızdermen (bomj) söilesken maǧan jaqsy praktika boldy. Jūmystan qaitatyn jolda ünemı tolyp üisızder otyratyn. Basynda qorqatynmyn, öitkenı üige şeiın artymnan jüretın. Söitsem, “sen qoryqpa bızden, mynau qauıptı köşe bolǧandyqtan şyǧaryp salyp jatyrmyz” deidı. Sosyn bosqa qaitpai osylarmen praktika jasaiynşy dedım. Bomj degenge artyq närse oilamaŋyzdar, onda bomj bolu- ömır salty jäne qalypty närse. Men äŋgımelesken bomjdarda öz hikaialary bar, qyzyqty jandar bolatyn.
- Aqniet, jalpy aǧylşyn tılın üirenude orta maŋyzdy ma? Ortasyz üirenuge bola ma?
- Orta maŋyzdy. Bıraq ortasyz üirenuge de bolady. Sebebı, barlyǧymyzda bırden şetelde tūruǧa mümkındık bola bermeidı ǧoi. Sondyqtan, ol ortany özıŋ qalyptastyru kereksıŋ. Aitpaqşy, ainalaŋdy aǧylşyn tılıne qorşau tez nätije beredı. Tek ony kündelıktı ädetke ainaldyru kerek. Qalai orta qalyptastyruǧa bolady: şeteldık dostar tabyŋyz. Mysaly, Speaky qosymşasy arqyly älemnıŋ är jerınen praktika jasaityn dos tabuǧa bolady.  Aǧylşynşa kino köru arqyly sol ortaǧa enuge bolady. Aǧylşynşa än tyŋdau, kündelık jazu, öz-özıŋdı videoǧa tüsırıp aǧylşynşa söileu, telefonyŋdy aǧylşynşaǧa auystyru syndy ädısterdı qoldansaŋyzdar bolady.Men üirenıp jürgende aǧylşynşa praktika jasauǧa bar mümkındıktı ızdedım. Astanaǧa kelgen Amerikandyqtardy tauyp alyp, sol kısılermen aralastyp, qosymşa arqyly şeteldık dostar taptym, iaǧni, üirenıp jürıp ömırde bırden qoldanǧan tez nätije beredı.
- AQŞ-ta bılım aldyŋyz, ömır sürdıŋız. Ekı el jastarynyŋ bılımge, ömırge degen közqarasynda ūqsastyqtar bar ma?
- Amerikandyqtardyŋ ömırge közqarastary tym erkın. Maǧan osynysy ūnaidy. Senıŋ ne kigenıŋde, qalai ömır süretınınde eşkımnıŋ şaruasy joq. Jäne ol stıdenttık ömırde de baiqalady. Öz közqarasyŋdy qorǧai alasyŋ, qai jaǧynan alsaq ta taŋdau jasai alasyŋ. Mūǧalımdermen de erkın söilese alasyŋ. Tıptı mūǧalımder senımen bırge lanch ışuge qarsy bolmaidy. 
- Äleumettık jelıde öte belsendısız, videolar, qysqa posttar salyp, tıptı, supermarkette jürıp te oquşylarǧa sabaq tüsındırıp jüredı ekensız. Būl ülken jauapkerşılıktıŋ körnısı dep esepteimın. Kurs turaly aita ötseŋız.
- İä, oquşylardyŋ barynşa jan- jaqty bolǧanyn qalaimyn. Aǧylşyn tılınıŋ beretın mümkındıkterın paidalansa eken deimın. Kursqa keletın bolsaq, 2000-nan asa studentterımız bar. 80% nätije körsetedı. Ol, sol arnaiy jüienıŋ, dūrys jospar jäne qoiylǧan talaptyŋ nätijesı. Bız arnaiy kıtaptar arqyly oqytpaimyz. Kursty özım jinaǧan täjärbiege süiene otyryp, eŋ qajettı aqparattarǧa negızdedım. Sonymen qatar, kerı bailanystyŋ boluyn, üirenuşılerdıŋ praktika jasauyn basty orynǧa qoiamyz. Iаǧni, är üirenuşı kuratormen jeke jūmys jasaidy.
- AQŞ universitetterıne qalai oquǧa tüsuge bolady? Oqu aqysy, grant sany qanşa, emtihan türı qandai formada ötedı?
- AQŞ- qa oquǧa tüsu oŋai närse emes. Bıraq, mümkın. Tek aqşasy barlar, tym aqyldylar tüse alady dep oilaudyŋ qajetı joq. Aqparat ızdenıp, maqsat qoiyp jūmys jasasa, barlyǧynyŋ qolynan keledı. Tüsudıŋ qandai joldary bar? Şetelde oqyǧyŋyz kelse 1-2 jyl būryn erterek qimyldaǧanyŋyz jön.Bırınşıden AQŞ universitetterıne qatysty aqparat ızdenıp, qyzyqtyrǧan oqu oryndarynyŋ jeke saityna kıru, jeke saittarynda stipendiiaǧa qatysty mälımet bolady. Sonda etap- etap boiynşa barlyq aqparat körsetıledı. AQŞ oqu oryndary tegın bılım ūsynbaidy. Bıraq, stipendiia barynşa köp bölınedı. Jäne ol stipendiia özınıŋ laiyqty ekenın körsetkenderge berıledı. Al, öz- özıŋdı körsetudıŋ joly- erekşe ärı naqty jazylǧan motivasiialyq hat.  Motivasiialyq hatty şeteldık kez kelgen oqu orny sūraidy. Tolyǧyraq, ızdenıp körıŋızder. Būdan bölek “Fulbright” baǧdarlamasy bar. Tegın bılım, äue biletı, tūratyn üi, 2000$ kölemınde stipendiia ūsynylady. Jalpy şetelge tüsudıŋ negızgı şarttary: aǧylşyn tılın bılu (IELTS, TOEFL), motivasiialyq hat, rekomendasiialyq hat jäne jaqsy ülgerım. Eŋ bastysy, är närsege ikemdı bolyp, aqparat ızdep , uaqytyly qimyldau.
- Aǧylşyn tılın üirensem dep jürgen zamandastaryŋyzǧa ne aitasyz?
- Tek sättılık tıleimın! Eŋ bastysy - tabandy bolsaŋyz, naqty qajettıgıŋızdı anyqtap maqsat qoisaŋyz, öz- özıŋızge talap qoia bılseŋız, qalǧany özdıgınen jüredı. 
- Äŋgımeŋızge köp rahmet, sızge tolaǧai tabys tıleimız. Eŋbegıŋız jemıstı bolsyn. 
- Sızge de raqmet. Barlyǧyŋyzǧa sättılık tıleimın.
Nūrbol Mūratbekūly,
“Adyrna” ūlttyq portaly