Myqty áıeldiń janyndaǵy jubyna qyzǵanyshpen qaraýǵa ábden bolady. Myqty áıelder turmysqa shyǵýǵa birden kelise salmaıdy. Olar azamattyń boıynan jeńimpazdyń qasıetterin eksheıdi. Mundaı áıelzaty tek jeńimpazdarǵa laıyq. Ózinen osal erkektiń qasynda jany júdeıdi. Maqsaty joq jigitter týraly tipti aıtpaı-aq qoısa bolady. Ondaı áıelder erkekti jaýlap alý úshin jasandy qylyq jasap, ózin álsiz etip kórsetýge peıildi bolmaıdy. Olardyń jany jalǵandyqqa qas. Kúsh-qýaty tasyp turǵan áıeldi jasyryp, jasqaı almaısyń. Olar aqylyna qurmet ete otyryp, ózine laıyq teńin izdeıdi.
Másele, áıelde emes. Tarıhı shyndyqta. Dúnıe ózgergen saıyn áıel erkekten rýhanı myqty bolyp keledi. Al, eger ekonomıkasy damyǵan eldermen salystyrar bolsańyz, onda Shveıarııa, Germanııa, Amerıkada otbasyny tek 40 jastan keıin qurý qalypqa engenin baıqaısyz. Bálkim, myqty adamdar úshin onyń da bir paıdasy bar shyǵar. Al Ispanııada 30 jasty – bala jas dep ataıdy. 30 jasta mektep bitirýge, ózin izdeýge, ómirdi tanýǵa ruqsat etilgen. Bul eldiń jastary eresek álemniń qıyndyqtaryna kóp aralasa bermeıdi.
Bizdiń elde otyzǵa deıin dym istemeı otyrý degen múlde joq. Biz birdeńe isteýge mindettimiz. Eger áıel 35, kóbine tipti 25 jastan keıin turmysqa shyqpasa, odan ashyq suraı bastaıdy: «Bizden jasyrǵan qandaı qupııań bar?» dep. Bizdiń qoǵam jalǵyzilikti áıelderdi qabyldaı almaıdy. Biraq sol jalǵyzdyqqa qoǵam ózi ıtermeleıtinin baıqamasa kerek. Jalǵyzdyqtan áıel óte myqty bolyp jetiledi. Aınalasynda olarǵa shaq keletin erler tym az.
Mundaı áıel kim kóringenniń aldynda basyn ıe almaıdy. Qarapaıym jigitti tańdaı salmaıdy. Onyń tabıǵı suranysy tek jeńimpazdy qabyldaıdy. Tek jeńimpaz onyń jeńilý, berile salý, maquldaý, qabyldaý, sońynan erý qasıetterin oıata alady. Myqty jigittiń qasynda ǵana myqty áıel ózin názik sezine alady. Boıyndaǵy áıeldigin ashady. Áıeldiń júrek túkpirindegi jabaıy bolmysy tabıǵatynan stıhııaly, yryqsyz. Myqty áıel myń túrli betperde kıip, rólderge enbeıdi. Mundaı áıel tek shynaıy, zor daýysty erkektiń shaqyrýyna ǵana eredi. Áıeldiń bári ózinen zor kúshke baǵynady, ıiledi, moıyndaıdy. Tabıǵaty solaı.
Munyń barlyǵyn nege aıtyp otyrmyz? Áıelder jalǵyz qala bermesin dep dabyralatý beker. Sosyn ózińniń myqtylyǵyńdy ótirik múláıimsip jaýyp, jasqamaı-aq qoı. Ol báribir múmkin emes. Myqty áıeldiń kúshi kerek jerinde báribir shyǵady. Eger janynda osal, álsiz, rýhsyz erkek júrse, onda myqty áıel onyń kúl-parshasyn shyǵarady. Myqty áıel – qozǵalmaıtyn taý sekildi. Onyń tabıǵatyn ózgertý múmkin emes. Bul áıel – patshaıym. Rýhy ıadrolyq qýattan da artyq patshalarǵa arnalǵan. Patshanyń kúshine kóný myqty áıeldiń ǵana táleıine jazylady. Myqty áıel erin óz qolymen bezendirgen taqqa otyrǵyzady. Myqty áıel qasyndaǵy patshany erlikke qulshyndyrady. Ol azamatyn uly qolbasshylardyń, ańyz adamdardyń jolymen bastap júredi. Sebebi, ol basqa joldy bilmeıdi. Eger azamaty tıtan, alyp bola almasa, jarty jolǵa da shydaı almas.
Joq, myqty áıel qatygez emes: árbir burylysta, taǵdyr tálkegi kezinde ol eriniń janynan tabylady. Azamaty qulaǵan saıyn ıyǵyn tosady, qolyn sozady. Kerek dese, janyn beredi. Biraq tek laıyqty jigitke ǵana ózin arnaıdy. Ol myqty áıeldiń kúsh-qýatyn sezine alatyn, sodan lázzat alatyn, ony alaqanyna salyp aıalaı biletin júrekti jigitti ǵana tańdaıdy. Tabıǵatynan patsha bolýǵa laıyq azamatty izdep júrip tabady. Patshaǵa laıyq ulylyqty tartyp alyp, ózin tasada qaldyrmaıdy. Ol óziniń moıynsunýymen óz ulylyǵyna jańasha jol ashady.
Azamaty mundaı áıeldi jolyqtyrýdy baqyt dep sanaıdy. Jaratqan alaqanyna qabileti zor, erine ábden laıyq, súıgenin qanattandyra biletin ǵajap syı bergenin baǵalaýǵa tyrysady. Janynda myqty áıeli bar da ondaı erkek alynbas qamal ekenin sezedi. Maqtan tutady.
Mundaı talǵampazdyq pen kúsh-qýatty árbir erkekke ólsheı berýge bolmas. Olardyń bolmys-bitimi bólek. Ózin tekke aldandyryp, taǵdyryn oıynshyqqa aınaldyryp jiberýi yqtımal. Sol sııaqty myqty áıelge de jasandy ómirge qadam basý beker. Ózinen osal erkektiń janynda gúldeı jaınaý múmkin emes. Bárine tózip, kónip júrmin ǵoı dep ózin aldarqatý ushpaqqa shyǵarmaıdy. Osal erkekterge jeńis kerek emes. Olar jeńiske umtylmaıdy. Olar tańnyń atyp, kúnniń batýyna da rıza. Olar shamasy jetkennen artyq qımyl jasasa, moıny úzilip qalady. Aqyrynda bir jupta eki eresek adam – óz-ózin tolyq asha almaǵan ǵaripter qalady. Bólek júrgende baqytyn tabýy ábden múmkin edi. Sebebi, osal erkektiń de óz damý joly bolady. Bálkim, kelesi ómirinde ol myqtyraq bola túser. Sonda myqty áıelge jolyǵar. Odan naǵyz jeńimpazdy jasap shyǵaratyn rýhy myqty janǵa jolyǵar. Ol da rýhanı daıyn bolǵan kezde baryp jeńimpaz bolady.
Ázirge áıeldiń myqtylyǵy tek ózin baıqaıtyn, baǵyndyratyn kúshti ańsaıdy. Ol óziniń jeńimpazyn tabýdy kózdeıdi. Júreginiń padıshasyn izdeıdi.
Myqty áıeldiń maqtanarlyq bir qasıeti bar. Onyń júreginen bastalǵan qaınar kúsh ózin ózgemen tabystyra almaǵan jeńimpazdy tabady. Erkek te myqty bolǵan saıyn mahabbat pen senimdi eki ese qajet etedi. Sondyqtan janyndaǵy áıel neǵurlym myqty bolǵanyn jan júregimen qalaıdy.
Eger bul maqalanyń keıipkeri siz bolsańyz, boıyńyzdaǵy bar qasıetti jaýyp-jasqamańyz, júregińizdegi jaqut – azaımaıtyn, joıylmaıtyn kúsh-qýat, rýh myqtylyǵyn eshkimnen jasyrmańyz. Bosqa shashpańyz. Onyń qadirine jetpeıtin qolǵa usynbańyz. Nury tasyp turǵan kózińizdi ózgeden tyǵa almassyz. Jarqyrasyn! Ol sizdiń myqtylyǵyńyzdyń belgisi! Ol belgini tek júrek padıshasy ǵana tanıdy. Sizdi ózi izdep tabady. Óıtkeni, myqty jigitterge oıyn, fars kerek emes. Olar shynaıy ómir súrýdi, shynaıy súıýdi ǵana kózdeıdi. Janynda myqtylyǵyn moıyndaıtyn asyl jary bar da ol ómirden lázzat alady. Razylyǵy artady.
Myqty bolsańyz, azǵa qanaǵat etpeńiz. Patshaıymǵa tek patsha laıyq. Sondyqtan neǵurlym kóp patshalyq qurylsyn dep tileıik. Deni saý, atmosferasy taza otbasylar qurylsyn. Máńgilikke birge bolatyn juptar kóp bolsyn. Ómir salty men ózara ortaq damý joly sáıkesetin jandar juptassyn.
Inna Makarenko
Aýdarǵan Shynar Ábildá
