Düisenbı künge deiın elşıler ǧimaratty bosatyp ketıp jatty, artynşa elşılık taqtaişasy alyndy jäne AQŞ jalauy tömen tüsırıldı. Qytai SIM aituynşa, qytai qyzmetkerlerı ǧimaratqa 72 saǧattyq aralyǧynda keiın kırıp aldy.
AQŞ memlekettık departamentınıŋ ökılı elşılık turaly bylai deidı: «35 jyl boiyna elşılık Batys Qytaidaǧy adamdarmen, onyŋ ışınde Tibetpen qarym-qatynasymyzdyŋ özegı boldy. Bızdıŋ Qytai Kommunistık partiiasynyŋ şeşımıne köŋılımız qaldy jäne osy maŋyzdy öŋır adamdarymen jūmysty jalǧastyrudy Qytaidaǧy basqa posttarymyz arqyly tyrysamyz».
AQŞ elşılıgı jabylǧanda, jergılıktı tūrǧyndar syrtta jinalyp, qoldaryna Qytai jalauyn köterıp, selfi jasap jatty.
LinkedIn saityn baqylaǧan qytailyq tyŋşy
Ötken särsenbıde AQŞ Hiustondaǧy Qytai konsuldyǧyn «tyŋşylyq pen mülık ūrlau ortalyǧy bolǧan» dep jabudy būiyrdy. Ekı el arasyndaǧy şielenıs keibır mäselelerge bailanysty bylaişa örbıdı: AQŞ prezidentı Donald Tramptyŋ äkımşılıgı sauda jäne koronavirustyq pandemiiaǧa bailanysty Beijıŋmen bırneşe ret teketıresıp qaldy. Vaşington, sonymen qatar, Qytaidyŋ Gonkongtaǧy qauıpsızdık turaly dauly jaŋa zaŋyn qabyldauyn aiyptady. Ötken aptada AQŞ sotynda singapurlyq er adam Qytaidyŋ agentı retınde jūmys ıstegen dep te aiyptaldy.
Sondai-aq, ötken aptada Qytaidyŋ tört azamatyna AQŞ-tyŋ vizasyn būzu faktısı boiynşa jäne Qytaidyŋ äskeri bölımınde qyzmet etemın dep jalǧan aituǧa qatysty dep aiyp taǧyldy. Qytaida jūmysşylar jeksenbıden bastap AQŞ konsuldyǧynyŋ diplomatiialyq taqtaişasyn alyp tastai bastaǧan bolatyn.
Chenduda ne boldy?
Qytaidyŋ memlekettık BAQ-tary konsuldyq pen qyzmetkerlerdı, diplomatiialyq belgılerdı ǧimarattan şyǧaryp jıbergen jük kölıgınıŋ suretterın körsettı. Düisenbı künı taŋerteŋ CCTV memlekettık teleradiokompaniiasy AQŞ tuynyŋ tüsırılıp jatqandyǧy turaly video jariialady. Ondaǧan qytai polisiiasy ǧimarattyŋ syrtyna ornalastyrylyp, körermenderdı ary qarai jüruge şaqyrdy. Alaida, jeksenbıde terezelerı bürkemelengen avtobus ǧimarattan şyǧyp bara jatqanda şulaǧan dauys estıldı, dep habarlaidy AFP agenttıgı. Ötken aptada Hiustondaǧy qytai diplomattary missiiasyn aiaqtap, ǧimaratty tastap şyqqan kezde olardy narazylyq bıldıruşıler mazaq ettı.
Nege Qytai Chendudaǧy AQŞ elşılıgın japty?
Ötken aptada syrtqy ıster ministrlıgı AQŞ-tyŋelşılıgın jabu äreketın «zaŋdy jäne qajettı jauap» dep mälımdedı.
«Konsuldyqtyŋ qyzmetkerlerı «özderınıŋ mümkındık şegınen tys jūmystarmen ainalysyp, Qytaidyŋ ışkı ısterıne aralasyp, Qytaidyŋ qauıpsızdıgı men müddelerıne qauıp töndırdı» degen mälımdeme jasaldy.
1985 jyly qūrylǧan Chendudaǧy AQŞ-tyŋelşılıgı Qytaidyŋ oŋtüstık-batys bölıgındegı ülken aimaqta AQŞ-tyŋ müddesın bıldıretın edı. Elşılık strategiialyq tūrǧydan maŋyzdy dep esepteletın, öitkenı būl AQŞ-qa täuelsızdık üşın ūzaq uaqyt qysymda bolǧan Tibet turaly aqparat jinauǧa mümkındık berdı. Qūqyq qorǧau toptary Qytaidy Tibettegı dıni quǧyn-sürgın jäne Tibettegı adam qūqyǧyn būzuda dep aiyptady, bıraq ony Pekin moiyndamady.
Önerkäsıptık jäne ösıp kele jatqan qyzmet körsetu sektorymen qatar, Chendu AQŞ-qa auylşaruaşylyq önımderın, avtomobilder men tehnikalardy eksporttauǧa mümkındık beredı.
Diplomatiialyq missiianyŋ 200-den astam qyzmetkerı - jergılıktı tūrǧyndar. AQŞ-tyŋ Qytaidaǧy tört elşılıgı jäne Pekindegı elşılıgı ǧana jabylmady. AQŞ-tyŋ Gonkongtaǧy elşılıgı taǧy bar.
Ötken aptada Hiustonda ne boldy?
Ötken aptada Qytai Hiuston missiiasynan airyldy, bıraq AQŞ-ta taǧy tört konsuldyǧy jäne Vaşingtondaǧy elşılıgı bar.
Jūma künı qytai diplomattarynyŋ Hiustondaǧy konsuldyǧynan ketuınıŋ 72 saǧattyq merzımı aiaqtalǧannan keiın jurnalister AQŞ şeneunıkterı bolyp körıngen er adamdar ǧimaratqa kıru üşın esık aşuǧa tyrysyp jatqanyn körgen.
AQŞ Memlekettık hatşysy Maik Pompeo Vaşingtonnyŋ Pekin ziiatkerlık menşıktı «ūrlap jatqandyǧyna» bailanysty äreket jasady dep mälımdedı.
Qytai SIM-nıŋ ökılı Van Venbin AQŞ-tyŋ būl äreketı «Qytaiǧa qarsy jalǧan şym-şytyryqötırıkke» negızdelgen dep jauap berdı.
Nelıkten Qytai men AQŞ arasynda şielenıs bar?
Būl körınıste köptegen närse bar. AQŞ şeneunıkterı Kovid-19-nyŋ ǧalamdyq taraluyna Qytaidy aiyptady. Naqtyraq aitsaq, prezident Tramp dälelsız derekter arqyly, virusty Uhandaǧy qytailyq zerthanadan şyqqan dep mälımdedı. Nauryz aiynda Qytai syrtqy ıster ministrlıgınıŋ ökılı dälelsız eskertpelermen AQŞ äskeri küşterı Uhanǧa virus äkeluı mümkın dep aitqan.
AQŞ pen Qytai 2018 jyldan bastap tariftık soǧys qūrsauynda qaldy.
Tramp myrza ūzaq uaqyt boiy Qytaidy ädıletsız sauda täjıribesı men ziiatkerlık menşık ūrlyǧy üşın aiyptady, bıraq Pekinde AQŞ-tyŋ jahandyq ekonomikalyq derjava retınde Qytaidyŋ ösuın tejeuge tyrysady degen pıkır bar.
AQŞ Şyŋjaŋdaǧy mūsylman az tobyna qarsy adam qūqyǧyn būzǧany üşın jauap beretın qytai saiasatkerlerıne de sanksiialar engızdı. AQŞ Qytaidy jappai tūtqyndauǧa, dıni qudalauǧa jäne ūiǧyrlardy mäjbürlep sterildeude dep aiyptaidy. Pekin būl aiyptaulardy joqqa şyǧaryp, AQŞ-ty ışkı ısterıne «öreskel aralasyp otyr» dep kınälady.
Audarǧan: Naǧima BAZARQYZY,
«Adyrna» ūlttyq portaly
