BBC aqparat agenttiginiń habarlaýynsha, 72 saǵattyq merzim ishinde Amerıkanyń elshileri Qytaıdyń Chendý qalasyndaǵy konsýldyǵyn tastap ketti. Ótken aptadaǵy Tehas shtatynyń Hıýston qalasyndaǵy Qytaı elshiliginiń jabylýyna jaýap retinde Qytaı osy elshilikti jabýdy buıyrdy.
Dúısenbi kúnge deıin elshiler ǵımaratty bosatyp ketip jatty, artynsha elshilik taqtaıshasy alyndy jáne AQSh jalaýy tómen túsirildi. Qytaı SIM aıtýynsha, qytaı qyzmetkerleri ǵımaratqa 72 saǵattyq aralyǵynda keıin kirip aldy.
AQSh memlekettik departamentiniń ókili elshilik týraly bylaı deıdi: «35 jyl boıyna elshilik Batys Qytaıdaǵy adamdarmen, onyń ishinde Tıbetpen qarym-qatynasymyzdyń ózegi boldy. Bizdiń Qytaı Kommýnıstik partııasynyń sheshimine kóńilimiz qaldy jáne osy mańyzdy óńir adamdarymen jumysty jalǵastyrýdy Qytaıdaǵy basqa posttarymyz arqyly tyrysamyz».
AQSh elshiligi jabylǵanda, jergilikti turǵyndar syrtta jınalyp, qoldaryna Qytaı jalaýyn kóterip, selfı jasap jatty.
LinkedIn saıtyn baqylaǵan qytaılyq tyńshy
Ótken sársenbide AQSh Hıýstondaǵy Qytaı konsýldyǵyn «tyńshylyq pen múlik urlaý ortalyǵy bolǵan» dep jabýdy buıyrdy. Eki el arasyndaǵy shıelenis keıbir máselelerge baılanysty bylaısha órbidi: AQSh prezıdenti Donald Tramptyń ákimshiligi saýda jáne koronavırýstyq pandemııaǵa baılanysty Beıjińmen birneshe ret teketiresip qaldy. Vashıngton, sonymen qatar, Qytaıdyń Gonkongtaǵy qaýipsizdik týraly daýly jańa zańyn qabyldaýyn aıyptady. Ótken aptada AQSh sotynda sıngapýrlyq er adam Qytaıdyń agenti retinde jumys istegen dep te aıyptaldy.
Sondaı-aq, ótken aptada Qytaıdyń tórt azamatyna AQSh-tyń vızasyn buzý faktisi boıynsha jáne Qytaıdyń áskerı bóliminde qyzmet etemin dep jalǵan aıtýǵa qatysty dep aıyp taǵyldy. Qytaıda jumysshylar jeksenbiden bastap AQSh konsýldyǵynyń dıplomatııalyq taqtaıshasyn alyp tastaı bastaǵan bolatyn.
Chendýda ne boldy?
Qytaıdyń memlekettik BAQ-tary konsýldyq pen qyzmetkerlerdi, dıplomatııalyq belgilerdi ǵımarattan shyǵaryp jibergen júk kóliginiń sýretterin kórsetti. Dúısenbi kúni tańerteń CCTV memlekettik teleradıokompanııasy AQSh týynyń túsirilip jatqandyǵy týraly vıdeo jarııalady. Ondaǵan qytaı polıııasy ǵımarattyń syrtyna ornalastyrylyp, kórermenderdi ary qaraı júrýge shaqyrdy. Alaıda, jeksenbide terezeleri búrkemelengen avtobýs ǵımarattan shyǵyp bara jatqanda shýlaǵan daýys estildi, dep habarlaıdy AFP agenttigi. Ótken aptada Hıýstondaǵy qytaı dıplomattary mıssııasyn aıaqtap, ǵımaratty tastap shyqqan kezde olardy narazylyq bildirýshiler mazaq etti.
Nege Qytaı Chendýdaǵy AQSh elshiligin japty?
Ótken aptada syrtqy ister mınıstrligi AQSh-tyńelshiligin jabý áreketin «zańdy jáne qajetti jaýap» dep málimdedi.
«Konsýldyqtyń qyzmetkerleri «ózderiniń múmkindik sheginen tys jumystarmen aınalysyp, Qytaıdyń ishki isterine aralasyp, Qytaıdyń qaýipsizdigi men múddelerine qaýip tóndirdi» degen málimdeme jasaldy.
1985 jyly qurylǵan Chendýdaǵy AQSh-tyńelshiligi Qytaıdyń ońtústik-batys bóligindegi úlken aımaqta AQSh-tyń múddesin bildiretin edi. Elshilik strategııalyq turǵydan mańyzdy dep esepteletin, óıtkeni bul AQSh-qa táýelsizdik úshin uzaq ýaqyt qysymda bolǵan Tıbet týraly aqparat jınaýǵa múmkindik berdi. Quqyq qorǵaý toptary Qytaıdy Tıbettegi dinı qýǵyn-súrgin jáne Tıbettegi adam quqyǵyn buzýda dep aıyptady, biraq ony Pekın moıyndamady.
Ónerkásiptik jáne ósip kele jatqan qyzmet kórsetý sektorymen qatar, Chendý AQSh-qa aýylsharýashylyq ónimderin, avtomobılder men tehnıkalardy eksporttaýǵa múmkindik beredi.
Dıplomatııalyq mıssııanyń 200-den astam qyzmetkeri - jergilikti turǵyndar. AQSh-tyń Qytaıdaǵy tórt elshiligi jáne Pekındegi elshiligi ǵana jabylmady. AQSh-tyń Gonkongtaǵy elshiligi taǵy bar.
Ótken aptada Hıýstonda ne boldy?
Ótken aptada Qytaı Hıýston mıssııasynan aıryldy, biraq AQSh-ta taǵy tórt konsýldyǵy jáne Vashıngtondaǵy elshiligi bar.
Juma kúni qytaı dıplomattarynyń Hıýstondaǵy konsýldyǵynan ketýiniń 72 saǵattyq merzimi aıaqtalǵannan keıin jýrnalıster AQSh sheneýnikteri bolyp kóringen er adamdar ǵımaratqa kirý úshin esik ashýǵa tyrysyp jatqanyn kórgen.
AQSh Memlekettik hatshysy Maık Pompeo Vashıngtonnyń Pekın zııatkerlik menshikti «urlap jatqandyǵyna» baılanysty áreket jasady dep málimdedi.
Qytaı SIM-niń ókili Van Venbın AQSh-tyń bul áreketi «Qytaıǵa qarsy jalǵan shym-shytyryqótirikke» negizdelgen dep jaýap berdi.
Nelikten Qytaı men AQSh arasynda shıelenis bar?
Bul kóriniste kóptegen nárse bar. AQSh sheneýnikteri Kovıd-19-nyń ǵalamdyq taralýyna Qytaıdy aıyptady. Naqtyraq aıtsaq, prezıdent Tramp dálelsiz derekter arqyly, vırýsty Ýhandaǵy qytaılyq zerthanadan shyqqan dep málimdedi. Naýryz aıynda Qytaı syrtqy ister mınıstrliginiń ókili dálelsiz eskertpelermen AQSh áskerı kúshteri Ýhanǵa vırýs ákelýi múmkin dep aıtqan.
AQSh pen Qytaı 2018 jyldan bastap tarıftik soǵys qursaýynda qaldy.
Tramp myrza uzaq ýaqyt boıy Qytaıdy ádiletsiz saýda tájirıbesi men zııatkerlik menshik urlyǵy úshin aıyptady, biraq Pekınde AQSh-tyń jahandyq ekonomıkalyq derjava retinde Qytaıdyń ósýin tejeýge tyrysady degen pikir bar.
AQSh Shyńjańdaǵy musylman az tobyna qarsy adam quqyǵyn buzǵany úshin jaýap beretin qytaı saıasatkerlerine de sankııalar engizdi. AQSh Qytaıdy jappaı tutqyndaýǵa, dinı qýdalaýǵa jáne uıǵyrlardy májbúrlep sterıldeýde dep aıyptaıdy. Pekın bul aıyptaýlardy joqqa shyǵaryp, AQSh-ty ishki isterine «óreskel aralasyp otyr» dep kinálady.
Aýdarǵan: Naǵıma BAZARQYZY,
«Adyrna» ulttyq portaly
