Rýhanı jańǵyrý – adam balasynyń onyń ishki áleminiń jańarýy, sana-sezimi, jańa ózgeristi qabyldaı bilýi. Rýhanı jańǵyrýda órkenıettiń órge júzýimen baılanystyramyz. Tarıh sahnasyna kóz júgirtsek, ósken ulttyń órbı túsýine osy «rýhanı jańǵyrý dálel». Kóne zamandaǵy kórikti qalalarymyz, sán saltanatty talasqan ozyq eskertkishterimiz, mádenı muralarymyz burtartpas aıǵaq bolyp tabylady.
Elbasymyz rýhanı jańǵyrýdyń birneshe prınıpterin usyndy: Básekelestik qabilet. Ǵalamdanýdyń jahandyq júıesine enip, HHI ǵasyrdyń talaptaryna daǵdylanýdyń qamyna kirisý sapaly tabystyń kilti ekenin atap aıtty.
Pragmatızm. Ulan ǵaıyr qazynalarymyzdy qalpynsha qoldanyp, qorǵaý, bir maqsatpen mejelegen mejege jetý arqyly túrli saıası radıkaldy ıdealogııalarǵa tosqaýyl bolýdyń baǵdaryn usyndy.
Ulttyq biregeılikti saqtaý. Elbasymyz úshinshi qaǵıdasynda ulttyq kod, ıaǵnı halqymyzǵa tán salt-sanamyz, asyl mádenıetimiz bulardyń barlyǵy boıymyzda jalyndap, úni shyrqalyp turýyn basa aıtty, sonda ǵana alǵa basýlar bolatynyń eskertti.
Bilimniń saltanat qurýy. Qazirgi tańda bilim baǵdarlamalarynyń elimizge utymdy úles qosyp kele jatqanyn aıta kelip, tabys tizgini – bilimdi bolashaq jastardyń qolynda ekenine basa nazar aýdardy.
Qazaqstannyń revolıýııalyq emes, evolıýııalyq damýy. HH ǵasyr qasiretterin qaperimizge saqtap, odan sabaq alý jáne de dúrbeleń týǵyzý ekonomıkalyq kúıreýge alyp keletinin qazirgi kezde bolyp jatqan álemdik tolqynystardy mysalǵa keltirdi. Revalıýııalyq ózgeris emes, evolıýııalyq jańarý alyp kelýimiz kerek ekenine oı qortty.
Sananyń ashyqtyǵy bul saıası ultty qalyptastyrý jolynda. Álemde aldyńǵy qatarda tabylý úshin bizdiń árqaısymyz jáne barshamyz birigip ózimizdiń oı-órisimizdi ózgertip eskirgen taptaýryndyqtardan arylýymyz kerek.
Bul elbasymyzdyń utymdy qaǵıdasy, halqyna degen úndeý ósıeti dep bilemin. Ishki rýhanııatymyz arqyly, syrtqy ózgeristerdi jaqsy jaǵynan qabyldap, jańǵyrýdyń dańǵyl jolyna túsýge kóshbasshymyz bolashaq myna bizge dara jol kórsetti. Ol soqpaqtardan qalaı ótý kerektigin aıtyp, baǵyt baǵdar berdi. Endeshe, kókjıekten aýytqymaı, ult kóshbasshysynyń óskeleń urpaqqa menzegen dara jolymen bıik shyńdardy baǵyndyraıyq.
Sózimniń sońyn Elbasymyzdyń sózimen aıaqtaǵym kelip tur.
«Jańa jaǵdaıda jańǵyrýǵa degen ishki umtylys – bizdiń damýymyzdyń eń basty qaǵıdasy. «Tarıhty tanyp, zerdeleý kerek, tarıhty tarazylaý kerek, sonda taǵdyryńdy, búgingi turpatyńdy tanısyń, keleshegińdi baǵdarlaısyń, aldaǵy júrer jolyńnyń silemin tabasyń».
Halyqpyz ejelden-aq ór minezdi,
Jańǵyrýdyń endi mine keldi kezi.
Shyn qoldap Elbasynyń saıasatyn,
Kún sanap jańǵyrýda eldiń ózi.
Jetpis jyl qyzyldarǵa sıynsaq ta,
Halqymyz san jol tapqan qıyn shaqta.
Endi búgin jańǵyrý kezeńinde,
Ultyńnyń dinin,dilin,tilin saqta.
Búginde aınalanyń nurly bári,
Tur estilip kóńildi Syrdyń áni.
Keshegi babalardyń ósıeti,
Rýhanı jańǵyrýdyń bir quramy.
Qazaq eli qurmetke máńgi laıyq,
Tez órkendep álemdi tań qylaıyq.
Rýhanı jańǵyrýdy shyn túsinip,
Bárimizde dál búgin jańǵyraıyq
Danııar SERIK
QazUÝ fılologııa jáne álem tilderi fakýltetiniń stýdenti.
F.AQYNBAIQYZY, ǵylymı jetekshisi
QazUÝ Qazaqstan tarıhy kafedrasynyń professory
