Qūrmettı dostarym! Eŋbek demalysymdy paidalanyp, «Floberdıŋ sertı men dertı» atty ülken eŋbegımnıŋ ekınşı bölımın tämämdauǧa taiap qaldym. Qūdai qalasa, nauryz meiramyna deiın bıtıretın şyǧarmyn. Bır jazǧanymdy jüz ret öŋdep, taŋǧy saǧat altydan tūryp, tünnıŋ bır uaǧyna deiın şyǧarmaşylyqtyŋ qyzyǧyna batyp jatqan jaǧdaiym bar.
Myna qytaidan şyqqan jaman auru eldı alaŋdatyp jıberdı ǧoi. Uaiymdamaŋyzdar, bärı jaqsy bolady. Jaman närsenı oilai bergenşe, jaqsy dünie oqi otyryŋyzdar degen nietpen, jazyp jatqan kölemdı essemnıŋ bır kışkentai üzıgın äleumettık jelıdegı dostarymnyŋ nazaryna ūsynǧandy jön sanadym.
FLOBERDIŊ MAHABBATY
Floberdıŋ ömırınde taǧdyr jolyqtyrǧan arular az bolǧan joq. Bıraq, ol bır-aq äieldı - Eliza Şlezenjerdı ǧana şyn köŋılımen berılıp süiıp, onymen bırge boludy közı jūmylǧanşa armandady. Ädemı bikeştıŋ beinesın ol jüregınde mäŋgı saqtap, şyǧarmalarynda surettelgen arulardyŋ keskın-kelbetıne ǧaşyǧynyŋ jaratylysyna tän sūlulyqtyŋ belgılerın syilady. Emma Bovari, Salambo, Mari Arnu t.s.s. keiıpkerlerınıŋ qaitalanbas obrazyn somdaǧanda ünemı saǧym būlttarynyŋ arasynan mūnarlaǧan süiıktısınıŋ sūlbasy suretkerlık qiialynyŋ besıgın terbep, sezımıne qanat bıtırıp, köz aldynan ketpei tūryp aldy. Ärine, ol keiıpkerlerdıŋ bärınen Elizanyŋ tüpbeinesın qazymyrlanyp ızdeuden aulaqpyz. Äitkenmen, jüz jerden obektivtı boluǧa tyryssa da erkıne könbei qoiyp, tasjürek sūludyŋ tättı lebızıne zar bolǧan bozbalanyŋ ümıtsız azaby, nazasy men ünsız tolǧaǧan zary suretker şyǧarmalarynda ızın qaldyrmai tūra alǧan joq. «Ol erekşe jaratylǧan sūlu äiel boldy, - dep esıne alady Elizany ūly qalamgerdıŋ dosy Maksim diu Kan. – Sopaqtau kelgen betı ädemı müsınıne jarasyp, tegıstelıp taralǧan qara şäşı jelbırep, ezuıne külkı üiırılıp tūratyn. Bıraq közınde erekşe mūŋ bar edı. Badanadai qara közderı külımsırep, aq tısterı marjandai jarqyraityn. Ol ünemı Nero atty däu töbetın ertıp jüretın». Şyn mahabbat asyqpai kelıp, adamnyŋ aqyl-oiy men jüregın bırte-bırte jaulap, özıne baǧyndyrady. Al, ǧaşyqtyq dertı şyrpydai tez tūtanyp, pende balasynyŋ esın alyp, erkın bilep sezımın közdı aşyp-jūmǧanşa örtke orandyrady. Flober älı būǧanasy bekıp, qabyrǧasy qata qoimaǧan on bes jasynda Eliza Şlezenjerdı kezdeisoq jolyqtyryp, ǧaşyq bolyp qalǧanda, jüzı jyly kerbez kelınşektıŋ ömır boiy süiıp ötetın baqytsyz mahabbatyna ainalaryn bılgen joq. Ūly mahabbat körıngen gülge qona beretın köbelek emes. Bal arasy güldıŋ eŋ ädemısıne, eŋ tättısıne qonatynyndai, ūly mahabbat ta öz ūiasyn jany sūlu, ruhy biık adamdardyŋ jüregıne salady. Jazdyŋ küngı sol bır oqiǧany ol keiın Elizany jüregı ezıle jazdap, eljırep saǧynǧanda qaita-qaita esıne aldy. Bır körudı armandaǧanda, keşegı künnıŋ äinegın sürtıp, ötken uaqyttyŋ terezesınen syǧalap, ıştei egıldı. Bärı de, jaŋa ǧana aiaqtalǧan toidaǧy şattyqqa toly köŋıl-küidıŋ äserındei esınde saqtalyp qalypty. Jer aiaǧy keŋıp, Tabiǧat-Ana jazǧy köilegın kie salysymen Floberlerdıŋ üi-ışı jalǧyz ǧana qonaq üiı bar Truvil qalaşyǧyna qonaqtap kelgen edı. Kezdeisoqtyq pa, älde taǧdyr ma, kım bılsın, olardyŋ janūiasy sol jyly äielımen jäne balasymen osy jaqta demalyp jatqan, muzykalyq baspager Moris Şlezenjerdı jolyqtyryp, jazǧy demalystaryn bırge ötkızdı. Küieuı men emşektegı säbiı bar äielge ǧaşyq bolu Giustavtyŋ öŋı tügıl, üş ūiyqtasa da tüsıne kırmegen – ūiatty ıs. Bıraq aqyldyŋ ämırıne könbei ketetın sezımdı auyzdyqtauǧa keide parasat qūdıretınıŋ de küşı jetpei qalatyn kezderı bolady eken-au! Tübıt mūrty endı tebındei bastaǧan bozbala bır körgennen Elizaǧa qūlai ǧaşyq bolyp qalyp, ūiqysy qaşyp, taŋ atqanşa kırpıkterı jelımdenbei qoidy. Qolyn qanşa sozsa da alystaǧy aiǧa jetkıze almasyn bılgenımen, lapyldap janyp bara jatqan ottai sezımı basqa eşteŋenı oilatpai, tünde tösekte jatyp söz qūdıretınıŋ siqyrymen süigen janynyŋ sügıretın saldy. «Ūzyn boily, symbatty, qyr mūryndy, körkıne aqyly sai – sūlu kelınşek. Ädemı, sändı taralǧan şäştary iyǧyna tögılıp tüsıp tūr. Qiǧaş qastarynyŋ astyndaǧy közderı jūldyzdardai jymyŋdaidy». Zamandastary jas kezınde Giustavtyŋ öte körıktı, boiy ūzyn, qasy kömırdei qara, ädemı jıgıt bolǧanyn aitady. Jazuşynyŋ közın körgen bikeşterdıŋ bırı «Ol grekterdıŋ Qūdaiyndai sūlu edı» dep Floberdıŋ jıgıttıŋ sūltany bolǧanyn esıne alady. Ärı däulettı, ärı talantty, ärı körıktı azamatqa talai qyzdar syrtynan ǧaşyq ta bolyp jatty. Alaida, kämıletke tolmaǧan bozbalanyŋ jüregıne özınen bes jas ülken, emşektegı balasy bar Eliza Şlezenjer bırjola ūialap aldy. Jatsa da, tūrsa da ol tek Elizany qiialdap, aŋsap, armandap, bır köruge asyq bolyp, süigen jüregı tozaqtyŋ otynda janyp, kündız külkısınen, tünde ūiqysynan aiyryldy. Ǧaşyqtyq dertı ruhyn qausyratyp, jıgerın qūm qylǧanymen ūialşaq, ärı kısıkiık jıgıttıŋ erteŋ-aq jıbek matadai qolynan susyp ketuı mümkın qymbattysynyŋ qasyna baryp tıldesuge täuekelı jetpedı. Jūldyzdary süiıktısınıŋ janaryndai jymyŋdaǧan tünderde oilap tapqan sūlu sözderdı aituǧa qaita-qaita oqtalyp, batyly jetpei orta joldan talai märte toqtady. Amaly tausylyp, Elizaǧa qalai jaqyndaryn bılmei jürgen künderdıŋ bırınde ondai mümkındık aiaq astynan tua kettı. Elizanyŋ küieuı tyşqannyŋ mūrnyn qanata almaityn adal, auzyn aşsa jüregı körınetın Giustavty jaqsy köretın. Keide ekeuı keşke atpen seruendep, köŋıl köteretın. Bır künı ol äielımen teŋızdı tamaşalap qaitudy ūiǧaryp, Giustavty da özderımen bırge demaluǧa şaqyrdy. Jany jai taba almai jürgen beibaq sol künı tūŋǧyş ret ǧaşyǧymen tıldesıp, aq jelkennıŋ astynda iyqtary tüiısıp, bır-bırıne jaqyn otyrdy. Mahabbattyŋ alasapyran dauyly ışınde alasūryp jatqan bozbalanyŋ qoly rabaida Elizanyŋ köilegıne tiıp ketıp, qasırettıŋ tättı sezımı jüregınıŋ näzık talşyqtaryn tolqytyp jıberdı. Sūlu bikeştıŋ syŋǧyrlaǧan külkısınen läzzat alyp, tal şybyqtai būralǧan mınsız müsınıne ol sol künı közı toimai qaita-qaita qarady. Köŋılı şattanǧan Eliza maqpal dauysymen oǧan talai syr şertkenımen, aidai sūlu arudyŋ aitqan sözderınıŋ eşqaisysy da baqyttan basy ainalyp, abdyrap qalǧan Giustavtyŋ esınde qalmapty. Erlı-zaiypty Şlezenjerler jaz aiaqtala salysymen Truvilden ketıp qaldy, Floberlerdıŋ otbasy da Ruanǧa oralyp, oqu jyly bastalyp Giustav qaitadan mektep partasyna otyrdy. Süiudıŋ azabyn ǧana emes, endı mıne aiyrylysudyŋ küiıgın de tartqan bozbala Elizany ūmyta almai, keudesıne keptelgen dybyssyz ökısıgın, sezım būrqasynyn kımge aitaryn bılmei qapalandy. Jüregındegı synaǧyn salǧan mahabbat örtı örşi tüsıp, esın joǧaltyp, jyndanǧan sezımımen arpalysty. Ekı jyldan keiın on jetı jasqa tolǧan Giustav süigen janyna söz aita alatyn jasqa kelgenıne közı jetıp, ömırlık serıgı boluǧa ūsynys jasau üşın Elizany ızdep Truvilge keldı. Ökınışke qarai, ol qalaǧa qūstai ūşyp jetkende Şlezenjerlerdıŋ janūiasy ol jaqtan bırjola ketıp qalǧan eken. Janyn qoiarǧa jer tappaǧan Flober dertıne daua bolatyn emdı endı şyǧarmaşylyqtan ızdep, mūŋyn qalamǧa, jan syryn aq paraqqa aqtaryp aqynǧa ainalyp, kezınde bastap, keiın tastap ketken «Esalaŋnyŋ estelıkterı» kıtabyn qaita jalǧastyryp, jazǧy demalysta Eliza Şlezenjerdı jolyqtyryp, oǧan qalai ǧaşyq bolǧany turaly povesın jazuǧa qūlşyna kırıstı. Mahabbat poemasyn jazyp bolǧannan keiın de ǧaşyqtyq dauylynyŋ borany basylmai, qaita üdei tüsıp, sezımın sürgılep, sanasyn sansyratty. Neşe türlı oilar janyn şyrmauyqtai şyrmap aldy. O, Eliza! Eliza! Älemnıŋ sendei sūlulyǧyn süimeu mümkın emes eken. Özıŋdı ömırımnıŋ ölıarasynda jolyqtyrǧanymda Jaratuşynyŋ nūrynan jaratylǧan perışte beinenı körgen beibaqtai eseŋgırep qaldym. Sol künnen bastap şyn ǧaşyq boludyŋ qandai azap ekenıne közım jetıp, özıŋdı aŋsaǧanda jüregım saǧynyştan talai ret örtenıp kete jazdady. Janym, Eliza! Senşı maǧan. Men senıŋ mahabbatyŋa bölenıp, jüregıŋdı jaulap alu üşın auyr-auyr azap şektım. Senı kezdestırmegende būlaqtyŋ suyndai tūp-tūnyq kırşıksız sezımge ömır boiy şölırkep öter me edım. Kım bılsın? Mahabbat – Qūdai eken. Özıŋdı alǧaş körgende Qūdaidyŋ qūdıretın sezgendei aqyl-oiym dualanyp, esımnen tana jazdadym. Sen menıŋ janymnan da ardaqty,ömırımnen de qymbatty asylymsyŋ. Ömır deimın-au! Bıraq sen joq jerde ömırde qandai maǧyna bar, Eliza. Myna jalǧan dünienı Senıŋ säuleŋ ǧana jaryq qylyp tūrǧan joq pa. O, Eliza! O, Täŋırım! O dünieden habar kelgen künı menıŋ de Senı aŋsaumen ötken janymnyŋ mäŋgılıkke tynyştyq tabaryn bılemın. Mäŋgılık saparǧa attanarda janymnyŋ senı ǧana körgısı kelıp, alasūratynyn sezedı jüregım. Janym aspanǧa ūşyp bara jatqan sol bır qaiǧyly sätte Sen ǧana menı aiap, öksıp-öksıp jylaşy, Eliza! Janary jäudıregen Giustav mūŋǧa batqan tüngı aspandaǧy synǧan bır semserdıŋ şetındei bolyp tuǧan aiǧa telmıre qarady. Ǧaşyq jürektıŋ syryn bılıp qoiǧandai bolyp jymyŋdaǧan jūldyzdar köŋıldıŋ şyŋyrauynda tūnşyqqan sezımderın türtkılei tüsıp Elizany körgısı kelgen qomaǧai qūştarlyǧy taŋ atqanşa basylmai qoidy. (Jalǧasy bar.)Ūqsas jaŋalyqtar
