Mundaı oqıǵa qasıetti Baıanaýyl jerin qonystanyp otyrǵan, ózi dáýletti ári syıly januıada bolǵany meni aıtarlyqtaı oılantyp tastady.
Túneýgúni elordada bir apaıymyzdyń úıi qonaqqa shaqyrdy. Demalysta júrgen soń erimmen birge erip bara qalǵanmyn. Sonda Baıanaýyldan kelgen aq jaýlyqty ájemiz qınala otyryp, bir keleńsiz áńgimeniń shetin shyǵardy. Aıtýynsha, qazirgi kúni qazaq qoǵamy qaǵynyp tur. Keıbir januıalar aqsha, baılyq úshin týysqandaryn qurbandyqqa qıyp, qanshama otbasylar oıran bolyp jatyr. Sondaı bir oqıǵa Pavlodar oblysy Baıanaýyl aýdanynda oryn alyp otyr eken. Álgi aýdanda Azat degen jaılaýdy Ámirhan Baımaǵanbetov degen aqsaqal áýletimen jaılap otyrǵan kórinedi. Ózi maldy ári jomart, elge syıly jan. Dáýleti tasyǵan soń, balalary da jan-jaqqa jaqsy qyzmetke ornalasypty. Kenje ulynyń esimi - Batyrhan. Sol uly osydan kóp jyl buryn jaqyn mańdaǵy Kúrkeli aýylynan bir otbasynyń úrip aýyzǵa salyp otyrǵan qyzyn aıttyryp alypty desedi. Álgi qyzdyń esimi - Janar. Ózi jýas otbasynan shyqqan qyz bala áýlette syıly kelin bolypty. Jol túsip, talaı dám tattyq, sonda Janar balamyz asty-ústimizge túsip báıek bolatyn, dedi áńgime aıtyp otyrǵan ájeı. Eldiń aıtýynsha, kelin joǵary bilimdi, mektepte biraz jyl jumys tájirıbesi bolǵan. Biraq úıdegiler jumys istetpeı, úıdiń sharýasyna jegip qoıǵan syndy.
Jyldar ótip jaılaýda turyp jatqan Ámirhan aqsaqaldyń báıbishesi ómirden ótedi. Úıdegi kelin Janar ol kisiniń ornyn joqtatpaýǵa tyrysqan eken. Alaıda óziniń anasy men ákesi qatty aýyryp qapty. Janardyń anasy komaǵa túsip, obshırnyı ınfarkt alady. Anasyna kómektesetin úıinde qyz bala joq. Aýrýhanada tym bolmasa, aýzyna sý tamyzyp otyraıyn dep ol balalaryn ertip Pavlodar qalasyna keledi. Árıne úıdegiler ony jibergileri kelmeıdi. Janar ýaqytsha turamyn degen oımen qaıyń atasynyń ruqsatyn alyp, shaharǵa keledi. Sóıtedi de Pavlodarda úı jaldap, anasyn kútýge kirisedi. Alaıda onyń bulaı jasaǵanyn kúıeýiniń ápkeleri óz paıdalaryna asyrmaq bolyp, Janar men Batyrhandy ajyrastyrmaqqa bekinedi. Sóıtip araǵa týys advokattaryn salyp, endi úıine kelmesin, kúıeýin ajyrasýǵa shaǵymdanyp jatyr degen ǵoı. Álgi advokat ajyrasa qalǵan jaǵdaıda odan óz erkimen mal-múlikten bas tartýǵa, esesine balalaryn ózinde qaldyra alatynyn aıtady. Baıǵus kelin naýqas anasymen áýrelenip júrip, basynda ne bolǵanyn uqpasa kerek. Bara-bara máseleni túsingendeı bolyp, atasynan tym bolmasa balalaryma kómektesińizder dep ótingen eken. Alaıda atasy basynda ýáde berip, keıin onysynan taıqyp shyǵypty. Al kúıeýi onymen múldem sóılesýden bas tartypty. Qaıyn atasynan kóńili qalǵan kelin qaladan jumys taýyp, 3 balasyn ózi ósirip, asyrap jatqan kórinedi. Álgi araǵa túsip, ajyrastyrýǵa bekinip júrgen týystarynyń maqsaty ákelerinen qalatyn mol baılyqqa enshilesterdi azaıtý bolyp otyr, dep paıymdaıdy áńgime aıtqan ájeı. Qazirgi kúni Janar qaıda shaǵymdanaryn, balalarynyń bolashaǵynyń ne bolaryn bilmeı, pushaıman kúı keshýde.
Bul suryqsyz oqıǵa kópke deıin oıymnan ketpeı júrdi. Ádiletsiz qoǵamdaǵy jaıt janyma tynyshtyq bermedi. Bolmaǵan soń keıinnen álgi ájeıdi taýyp alyp, surastyra júrip Janardyń telefon nómirin taptyq. Ájeı aıtqan oqıǵa jaıly sińlimnen táptishtep suradym. Ol barlyǵyn rastady.
"Kúıeýim jalpy ishimdikti jaqsy kóretin. 18 jyl tatý-tátti turdyq. Birde bir márte ursysyp kórmedik,-deıdi Janar. - 1 qyz, 2 er bala tárbıelep ósirdik. Enem marqum óte jaqsy adam bolatyn. Maǵan balam, qyzym dep otyratyn. Ol kisi aty jaman aýrýmen aýyryp, sodan qaıtty. Atam da jaman adam emes. Biraq ol kisi bizdi izdemeıtini qapalandyrady. Qalaǵa kelgende nemerelerin kórýge kirip te shyqpaıdy. Sosyn men de atamdy izdemeımin. Bizdi, óz urpaǵyn, óz áýletiniń jurnaǵyn izdegisi kelmese, qaıtemiz. Al elge kómektesip jatyrmyz, aqsha berip jatyrmyz dep aıtady eken. Allanyń aldynda kúnáhar bolmaıyn, mine arada eki jyldan astam ýaqyt ótti, ol kisilerden osy kúnge deıin bir tıyn da kómek bolmady. Ýádeleriniń barlyǵy jerde qaldy. Meniń qos birdeı joǵary bilim alǵanym týraly dıplomym bar. Mektepte jumys istegenmin. Alaıda meni úıdiń sharýasyna jegip, qulsha jumsap, 18 jyl ǵumyrymda bar qyzyqtan aıyrdy ma dep oılaımyn. Kúıeýim Batyrhannyń menimen sóıleskisi kelmeıtinin túsine almaımyn. Anam men ákem naýqas. Aýrýhanaǵa jıi túsedi. Osy qalaǵa kóship kelgen. Olarǵa qaraılasyp turamyn. Ózim úı jaldap, balalarymdy mektepte oqytyp jatyrmyn. Endi meni kúıeýim qabyldaǵysy kelmeıdi. Ápkeleriniń aıtaǵyna erip, sondaı qadamǵa baryp otyr dep oılaımyn. Sebebi, olardyń kókeılerin ákeleriniń baılyǵysy tesip barady. Ony jasyrmaı aıtady ózime. Maǵan talaı ret qoqan-loqy kórsetti. Qaıda baryp, shaǵymdanarymdy da bilmeımin. Tipti, sol úıde qalǵan qymbat áshekeı buıymdarymdy da bermeı qoıdy. Ne balalaryma qaraılaspaıdy. Kezinde otymen kirip, kúlimen shyqqan otbasyǵa ne úshin kereksiz bolyp qalǵanymdy túsine almaımyn?".
Bul jazǵanymda tek Janar sińlimniń qınalyp júrgen taǵdyryn kórsetý boldy. Baılyqtyń qulyna aınalyp, soǵan bola óz birge týǵan týysyn qurbandyqqa shalý, otbasyn oıran etý - qazaqqa jat edi ǵoı. Tym bolmasa úıdiń úlkenderi mundaıǵa jol bermeıtini haq. Úlkenderimiz osydan úlgi alsa eken.
Qaıynbıke ShAMALQYZY
Nur-Sultan qalasy
