Ár qazaqtyń tórinde elektrondy úı tursa...

2618
Adyrna.kz Telegram

Eki adam bolyp bas qosa qalsaq, saıasat soǵamyz. Áńgimemizdiń sońynda nalımyz, ózegimiz órtene ýhileımiz kelip… Kijinemiz, áldebireýlerdi synǵa alamyz, «nege búıtpeıdi, nege súıtpeıdi?» dep baıaǵy. Áı, ózimiz ult úshin birdeńe jasaımyz desek, qolymyzdy qaǵyp jatqan kim bar? Anaǵan bir renjip, mynaǵan taǵy ókpelep ýaqyt ótkizip júrgen kezimizde ózge eldiń myqtylary Aıdan jer menshiktep júrgen joq pa? Eń quryǵanda «bolar eldiń balasy birin-biri batyrym der-di» umytpasaq qaıtedi? 

Qosh. Biz munyń bárin nege aıtyp otyrmyz? Qazaqtyń jas jigitteri «Elektrondy qazaq úı» jobasyn qolǵa alyp, el ıgiligine jumys jasaı bastady. Bárimiz el-jurt bolyp bul jobany qoldasaq kerek edi. Biraq, bul joba taǵy da qazaqqa emes, tek álgi shyr-pyr bolyp júgirip júrgen at tóbelindeı jastarǵa ǵana kerek dúnıedeı tym-tyryspyz. Árbir qazaqtyń tórinde turýy tıis elektrondy kıiz úı emes pe, táıiri? Nege deısiz be? Aıtalyq. Elektrondy kıiz úıdi alyp sábıińizge ertegi tyńdatyńyz, qazaqtyń ǵajaıyp án-kúıimen bóbegińizdi áldıleńiz. Es bile bastaǵan bolsa, Abaıdyń qara sózderine qulaq túrgizińiz. Onyń bárin qaıdan alam deısiz be? Kıiz úıdiń ishinde balalaryńyz túgil, ózińizdiń jan saraıyńyzdy jadyratyp, rýhanı nár beretin azyq barshylyq. Abaı aıtypty: «Júrekte oty joq adamda mı bolmas» dep. Júrekke ot beretin dúnıeniń bári de elektrondy kıiz úıde tunyp tur. Áriptesimiz, jas aqyn Toqtaráli Tańjaryq joba týraly bylaısha tebirenip jazǵan eken: «… Áýeli 150 ertegi bar. Daýsyn barsha qazaq tanıtyn dıktor apamyz Saýyq Jaqanova men Áýezov teatrynyń belgili akteri Aıdos Bektemir oqyǵan. Ertegiden keıin 167 balalar áni shyrqalady. Bala kezimizde aıtqan, tyńdaǵan ánderden bas­tap, búgingi kompozıtorlardyń da týyn­dysy engen. Budan keıin kúmbirli kúıler tógiledi. 315 dombyra kúıin qulaq quryshyńyz qanǵansha tyńdańyz. Tebirenińiz, tolqyńyz, shattanyńyz… Al 20 qobyz kúıine zer salsańyz, óksimeı, bozdamaı tura almaısyz. Talǵat Muqyshev bastap, basqa da kúıshiler naqyshymen syńsytqan 20 sybyzǵy kúıi adamdy «aqyn bop ketýge» ıtermeleıdi. Jetigen, adyrna, shańqobyzdarmen oryndalǵan 12 kúıdiń jóni bólek. 114 halyq áni, halyq ánshi-kompozıtorlarynyń 202 áni, 62 terme-tolǵaý… Kókiregińnen áldeqashan tamshy bop úzilip ketken estetıkalyq eski (bálkim jańa) túısik áldeqaıdan qaıta tıtimdeı qusqa aınalyp ushyp kelgendeı áserge bólenesiz. Otanshyldyq rýhtaǵy 26 ándi tyńdap, «Alash týy astynda, Kún sóngenshe sónbeımiz» demeı tura almaısyń! Budan soń besik jyrynyń 7 nusqasyn tyńdańyz, jas analarǵa tyńdatyńyz, ókinseńiz, arǵy qolyńyzdy beri ákelińiz! Eń sońynda Abaıdyń 45 qara sózin estip, aqyn tolǵanystaryna oı kózimen barlaısyz». Ne kerek, munda jalpy1200 shyǵarma toptastyrylǵan.Kıiz úıge kóne túrik dúnıesiniń (qazaqtyń) barlyq ǵalamat dúnıetanymy syıyp tur emes pe? Al endi sol «kishi álemnen» án, kúı, ertegi, besik jyry, Abaıdyń qara sózderi «qulaqqa jetip, boıdy alyp» tursa, odan artyqty ańsaýdyń qajeti de joq shyǵar… Aıtyńyzshy, balalardyń qýanyshyna ne jetsin?! Olarǵa rýhanı nár berý materıaldyq ıgilikterimen qamtamasyz etýmen para-par, tipti búgingi azyp-tozǵan qoǵam mejesimen qaraǵanda odan da joǵary turǵan kez kelgen ata-ananyń paryzy emes pe? Tek balalar úshin emes, ózimiz úshin kerek eken. Sharshap, qajyǵanda sazben terbetip, qýat pen shýaq syılaıtyn, eńse túskende boıǵa rýh bitiretin «Ulastyń» bul ónimi árbir qazaqtyń úıinen tabylsa ǵoı, shirkin! Ǵalymbek Qyzyrbekuly, Jarqyn Sálenuly tárizdi bastamashyl, tabandy azamattardyń juldyzy joǵary, mereıi ústem bola bersin deımiz!Tursynbek Kákishev, fılologııa ǵylymynyń doktory, professor:– «Qazaq bolamyn» degen urpaq óziniń tilin, folkloryn bilmeı, ádebıetterin oqymaı, mádenıetin qadirlemeı esh ýaqytta kózdegen maqsattaryna jete almaıdy. Elektrondy kıiz úıdegi ertegiler men jyrlar qazaqtyń jas urpaǵyn ulttyq dástúr jolyna túsireri anyq.


Arman ÁÝBÁKIR

 

Pikirler