İslam älemındegı tatulastyq bastamasy: İslam yntymaqtastyǧy ūiymy memleketterındegı beibıtşılık pen şienelısterdı retteu mümkındıkterı» atty halyqaralyq seminarynda İYŪ Bas Hatşylyǧynyŋ beibıtşılık, qauıpsızdık jäne janjaldardy retteu mäselelerı jönındegı departamentınıŋ basşysy Asqar Musinovpen tıldesıp, bırqatar sauldarǧa jauap aldyq.
–Asqar myrza, «İslam älemındegı tatulastyq bastamasy: İYŪ memleketterındegı beibıtşılık pen şienelısterdı retteu mümkındıkterı» seminarynyŋ plenarly mäjılısınde äl –Quddus ısterı jönındegı İYŪ Bas hatşysynyŋ orynbasary, elşı Samir B. Diab myrzanyŋ «Palestinda dıni şekteuler oryn alyp jatyr. Halyqaralyq zaŋdar barlyq elder üşın pärmendı boluy kerek» dedı. Sız ne deisız?
- İslam yntymaqtastyq ūiymyndaǧy Bas hatşylyǧy üşın Palestina mäselesı erekşe nazarda. 1969 jyly Palestinada Äl-Aqsa meşıtındegı örtten keiın mūsylman älemınıŋ serkelerı Palestina mäselesın bırıgıp şeşemız degen bätuaǧa keldı. Sonyŋ nätijesınde İYŪ qūryldy. Būl mäsele jarty ǧasyrdan berı İYŪ emes, bükıl halyqaralyq ūiymdardyŋ nazarynda. Bızdıŋ ūiymda tek Palestina mäselesımen ainalysatyn departament bar. Qabyldanǧan rezoliusiia bar. Demek būl baǧytta jūmys jürıp jatyr.
–İslam Yntymaqtastyq Ūiymyndaǧy Qazaqstannyŋ bastamalary jaily aityŋyzşy.
-Qazaqstan İslam Yntymaqtastyq Ūiymyndaǧy jūmysynyŋ saiasi, ekonomikalyq jäne mädeni qyrlarynyŋ moderatory retınde islam qauymdastyǧynyŋ özektı problemalaryn tiımdı şeşuge, ūiym äleuetın halyqaralyq qauıpsızdıktı, ekonomikalyq bailanysty nyǧaituǧa şoǧyrlandyryp, örkenietter ünqatystyǧyn damytuǧa baǧyttaidy.
2017 jyly İslam Yntymaqtastyq ūiymynyŋ Astana qalasynda ötken ǧylym-tehnologiialar sammit öttı. Onda aitylǧan jaittar oryndalyp kele jatyr. İslam memleketterınıŋ bılım salasyna bölgen qarjysyn qosyp eseptesek, batys elderınıŋ 5-ten bırın qūraidy. Iаǧni europalyqtar jalpy ūlttyq önımınıŋ 5,1 paiyzyn, al bızder 1,1 paiyzyn bılım men tehnologiiaǧa jūmsaimyz. Būl öte tömen körsetkış jäne ol säikesınşe arttyryluy tiıs. Qazaqstannyŋ batyspen de, islam elderımen de bailanysy bekem. Mysaly ol OIC-15 şeŋberınde ǧylymi-tehnologiialyq mäselelerdı şeşude maŋyzdy röl atqara alady, dep esepteimın. İslam memleketterı ǧylymnyŋ damuyna basa män beruı kerek. Bırqatar maŋyzdy bastamalardyŋ qolǧa alynyp, joǧary deigeide halyqaralyq kezdesulerdıŋ ūiymdastyryluy, osynyŋ jarqyn aiǧaǧy.
– Fizika men himiia sekıldı tereŋ ǧylym boiynşa mūsylman elderınen tek ekı adam Nobel syilyǧyna ie bolǧan. İslam memleketterınıŋ osy salaǧa bölıp jatqan qarajaty olardyŋ Jalpy ışkı önımınıŋ 0,8 paiyzyn ǧana qūraidy.
–Salystyra qarasaq, AQŞ-ta būl körsetkış 2,9 , al İzrailde 4,4 paiyz. Samittıŋ özektılıgı de sondyqtan. Qazaqstan özıne bauyrlas elderdıŋ basyn qosyp, maŋyzdy baǧytqa bastamaq. Qazaqstannyŋ tūŋǧyş prezidentı – Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ Dji 20 formatyna balama qūru turaly jospary da maŋyzdy. Būl tılı men dını jaǧynan jaqyn odaqtas elderdı bırıktıretını anyq. «İslam älemındegı tatulastyq bastamasynyŋ» syndarly dialogqa ainaldy:
– Seminar barysynda şeteldık sarapşylar tarapynan «İYŪ –nyŋ mandatyn küşeitu kerek, Keŋes qūramyna bedeldı tūlǧalardy tartu kerek» degen pıkırler aityldy: Ūiymnyŋ mandaty ışkı mäselelerdı şeşuge älsız be?
- Ol ūsynystardyŋ bärın qoldauǧa bolady. Ūsynystyŋ aityluyna salmaqty sebeptı bar. Bıraq İYŪ Hatşylyǧy tek oryndauşy qūrylym.. Mūndai salmaqty şeşımder memleketterdıŋ prezidentterı kezdesuı, Syrtqy ıster ministrlerı kezdesuınde talqylanyp, şeşımın tabuy tiıs.
- İYŪ – müşe memleketterdıŋ bırazynyŋ äleumettık jaǧdaiy mäz emes. «Halyqtyŋ 30 paiyzynyŋ kün körıs deŋgeiı tömen, jaǧdaiy tömen adamdar radikalizmge beiım tūrady» degen pıkırdı İYŪ Hatşylyǧynyŋ ökılderı aityp jatyr. BŪŪ nemese halyqaralyq ūiymdar islam elderıne donor tartu, investisiia tartu mäselesın qandai deŋgeide köteredı? Nätije bar ma?
Sūhbattasqan Rauan İLİIаSOV,
«Adyrna» ūlttyq portaly
