Álemdi jaýlaǵan áıgili qolbasshy Shyńǵys han mońǵol bolmaǵan, shyn máninde, Shyńǵys han – túrkitildes taıpalardan taraıdy.
Altyn Orda tarıhyn uzaq ýaqyt zerttegen belgili ǵalym, «Strana Moksel», «Moskva Ordynskaıa» atty tarıhı kitaptardyń avtory Vladımır Belınskıı osyndaı tujyrym jasady. Keńestik tarıhshylar qanshama burmalaǵanmen, Shyńǵys hannyń qazaq ekendigin dáleldeıtin faktiler jetkilikti. Shyńǵys hannyń urpaqtary, Altyn Ordanyń handarynyń barlyǵy Mońǵolstanda emes, qazaq jerinde otyrǵanynyń ózi-aq kóp nárseni ańǵartpaı ma? Keıbir reseılik shynshyl tarıhshylardyń kómegimen osy aqıqatty jarııalaıtyn kez kelgen sııaqty. Uly qolbasshynyń qazaq bolǵandyǵyn tarıhshy Vladımır Belınskıı kóptegen naqty faktilermen dáleldeıdi. «Naımandar, kereıler, qııattar men merkitter mońǵol emes, túrki taıpalaryna jatady. Olardyń urpaqtary qazirgi Qytaı jerinde ómir súrip jatyr, tilderi qazaqsha. Shyńǵys han ómir súrgen tusta onyń ımperııasynda qazaqqa jaqyn uıǵyr tili memlekettik bolǵan. Temýdjınniń ákesi (qazaqsha Temirshin bolyp aıtylady) Esúgeı qııattardyń hany bolǵan. Sheshesi Oıan merkit rýynan. Shyńǵys hannyń áıeli Bórte qazaqtyń qońyrat rýynan shyqqan. Onyń barlyq uldary túrki esimderimen ataldy. Shyńǵys hannyń ózi qazaq tilinde «Shuǵylaly han» degen maǵynany bildiredi. Mońǵoldarda ol kezde de, qazirde de ondaı esimder bolǵan joq. «Han» degen sózdiń ózi mońǵol emes, túrkilerdiki. Mońǵoldar ózderiniń basshylaryn «qontaıshy» dep ataǵan. Shyńǵys handy ádettegi qazaqtyń quryltaıynda han kótergen. Al mońǵoldarda mundaı sóz joq. Táńirge tabynatyn tek qazaqtar ǵana qaıtys bolǵandardy az adam biletin, qupııa jerge aparyp jerlegen. Bul dástúr týraly Altyn Ordadaǵy eýropalyq elshi Plano Karpını jazǵan. Ol kezde mońǵoldar ólgen adamdardy molaǵa aparyp ashyq aspan astynda qaldyratyn bolǵan» deıdi tarıhshy Vladımır Bronıslavovıch Belınskıı aqparat agenttigine bergen suhbatynda. Bul derekterdiń kóbin Isaı Kalashnıkovtyń «Jestokıı vek» kitabynan da, basqa da tarıhı shyǵarmalardan kezdestirýge bolady. Ony ózimizdiń tarıhshylarymyz da ańǵarǵan bolýy kerek. Biraq osy ýaqytqa deıin Shyńǵys hannan mońǵol jasaý kimge kerek boldy eken? Bul suraqqa da Belınskıı jaýap daıyndap qoıypty. Onyń pikirinshe, orys tarıhynyń bul faktilerdi búrkemeleýiniń syry – keıinnen orys ımperııasyna kirip, orys patshalarynyń qolastynda bolǵan qazaqtardyń bir kezde sol orystardy baǵyndyrǵanyn moıyndaǵylary kelmegendiginde. Sondyqtan álemdi jaýlaýshylardyń búkil dańqyn alystaǵy mońǵoldarǵa tańyp bergen.
«Jaqyn arada Shyńǵys hannyń qazaqtan shyqqany resmı túrde moıyndalady. Ózindik kózqarasy bolǵanmen, Qazaqstan Reseı men Qytaıǵa áli jaltaqtaǵany bolmasa, tarıhta jazylǵan mıfterge sengisi joq» dep málimdedi tarıhshy Vladımır Belınskıı.
"Aıqyn".
