Bizderge sharıǵat júıesi kerek pe?

5291
Adyrna.kz Telegram

Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýııasynyń 1 bólimi, 1 babynda bylaı delingen: Qazaqstan Respýblıkasy ózin demokratııalyq, zaıyrly, quqyqtyq jáne áleýmettik memleket retinde ornyqtyrdy, onyń eń qymbat qazynasy – adam jáne adamnyń ómiri, quqyqtary men bostandyqtary.
Demek, zaıyrlylyq pen adam quqyqtary bizdiń memleketimizdiń turaqtylyǵy men ıgiliginiń mańyzdy tiregi bolyp tabylady. Qazaqstan Respýblıkasy zaıyrly memleket bolǵandyqtan, azamattar kez kelgen dindi qabyldaı alady. Memleketimizdiń zaıyrlylyǵynyń arqasynda órkendeýge de kóptegen joldar ashylyp jatyr. Óıtkeni, tarıhqa kóz júgirtsek kez kelgen memlekettiń absolıýttik teokratııaly monarhııalyq basqarý júıesi bolǵandyǵy órkendeýge kesirin tıgizgen. Bul endi bólek áńgime...
Ókinishike oraı, Konstıtýııamyzda zaıyrlylyqqa asa kóńil bólingenimen elimizdiń kóptegen aımaqtarynda artqa tartatyn faktorlar kezdesedi. Solardyń biri halıfatty ańsaýshy dinı toptar. Jasyratyny joq, dástúrli dinshilderdiń bári teokratııalyq memlekettiń bolǵanyn qalaıdy. Iaǵnı, zań retinde sharıǵatty qoldanatyn eldi.
Sharıǵat degenimiz ne? Sharıǵat - Quran men súnnetter arqyly pysyqtalǵan nusqaýlar jıyntyǵy. Elimizde zań retinde sharıǵat qarastyrylsa, bárimiz Quran men súnnetti ustanýymyz kerek degen sóz.
Sondyqtan sharıǵı talaptarǵa saı memleket qurý zaıyrlylyqqa, halqymyzdyń qol jetkizgen bostandyǵyna, demokratııaǵa qaıshy. Óıtkeni, dástúrli súnnızm men shıızm arab-parsy mádenıeti bolyp tabylady, bul reakıondy dástúrlerde áıel adamnyń abyroıy men quqyqtaryn qorǵaýdyń ornyna aıaqqa taptaıdy, zına jasaǵan adamdy taspen atý jazasyna kesedi, ózge kózqarastylardy kápir sanaıdy, órkenıetti elderge tán ómirlik qaǵıdattardy teriske shyǵarady. Mundaı sharıǵı memlekette qaıdaǵy bostandyq? Bizge mundaı basqarý júıesi kerek emes.
Aqıqatynda shynaıy Jaratýshyǵa senim adam jáne adamnyń ómiri, quqyqtary men bostandyqtary sııaqty konstıtýııalyq qundylyqtardy qoldaıdy.Monoteıstik dúnıetanym ádilettilik, adam quqyǵy, zaıyrlylyq, bostandyq sııaqty qundylyqtardy bıik qoıady. Monoteıstik dúnıetanym dástúrli dinderde bolatyn zorlyq pen uıymdasqan abyzdyq ınstıtýt júıesine úzildi-kesldi qarsy.
Alaıda, elimizde halıfatty ańsaıtyn, sharıǵı talaptarǵa saı memleketti qurǵysy keletinder óte kóp. Osy kózqaras boıynsha qazaq jastary ómir súrip jatyr desem artyq ketpespin. Bul Qazaqstanda tamyry keń jaıylǵan qaýipti sektalardyń túsinigi. Qazirgi tańda elimizdiń qaı óńirine barsanda sopy -salafıler ustanatyn dinı-saıası tanym men shúkir-táýbeshil bolǵysy keletinderdiń sany kúnnen-kúnge kóbeıýde. Qazaqstan Respýblıkasyna «Shırkstan» degen laqap esim de qoıǵan. Bul qupııa emes, tek qana ay shyndyq. Osyndaı túsinikter elimizde óshpendilik pen dinı tózimsizdik týǵyzyp otyr.
Mine, osyndaı dinshilder táýelsiz Qazaqstannyń sharıǵı talaptarǵa saı halıfat bolǵanyn ańsaıdy. Bunyń bári syrttan kelgen jaýlardyń qazaq jastarynyń arasyna salyp otyrǵan iritkisi deýge bolady. Qazaq jastary shet elden (Pákistan, Arabııa, Mysyr,Túrkııa t.b) oqyp kelgenderdiń ýaǵyzyn tyńdap , dinı emes pánderdi dúnııaýı dep eseptep, ǵylym- bilimge kóńil bólmeı, maǵynasyz «ýaǵyzdardy» tyńdap ómir súrýde.
Áli kúnge deıin Rınat Zaınýlllınnyń (áıgili sáláfı ýaǵyzdaýshy) halıfat jóninde aıtqany esimde. Qasyndaǵy erýshilerdiń biri suraq qoıǵan edi:
- Halıfattyń qurylýyna úmittenýge bola ma?
- Árıne bolady, biraq, sender áli daıyn emessińder. Sebebi, myna kóshelerdegi baǵdarshamdardy alyp tastasaq, kóliktermen júre almaı qalasyndar ǵoı. Sondyqtan halıfat quratyn bolsaq, baǵdarshamsyz júre alatyndaı bolýǵa daıyndalý kerek, - degen edi.
Ne degen sandyraq deseńizshi. Baǵdarshamsyz kúnimiz ne bolmaq sonda? Álde, sopylar men salaftar baǵdarshamnan da myqty tehnıka oılastyrýdy aıtty ma eken?
Qudaıǵa shúkir, áıteýir esik aldymyzda eshkim zınaqorlarǵa tas atyp, urynyń qolyn kesip jazalap jatqan joq. Demek, áli eshteńe de kesh emes. Bizder áli de túgeldeı zaıyrly, sóz bostandyǵy bar, mádenı qundylyqtary bar, ǵylym men fılosofııasy damyǵan, adam quqyǵy qorǵalǵan, áskeri myqty, damyǵan progressıvti elderdiń qatarynda bolatyn, ekonomıkasy tyǵyryqqa kirmeıtin, daǵdarystardan ońaı qutylatyn, alyp derjavalarmen básekelesýge qabileti jetetin, halqy eldiń bolashaǵyna senetin memleket qura alamyz.
Qazaqstan nelikten raıonaldy aqyl-oıdy ustanatyn zaıyrly, demokratııalyq el bola almaıdy? Árıne, bola alady. Ol úshin tek qana pozıtıvti - raıonaldy prınıpterdi ustaný qajet. Sharıǵı talaptarǵa saı júıesi bar memleketterge qaraǵanda bizdiń elde modernıstik uǵymdar keń taralǵan. Bul bizdiń osy ýaqytqa deıingi jetistigimiz.
Bárimiz uıymshyl bolsaq, bir týdyń astyna biriksek, zaıyrly jáne sanaly bolsaq, Jalǵyz Jaratýshynyń aldynda jaýapkershiligimizdi túsinip moıyndasaq, bilim berý júıesin nyǵaıtsaq, jemqor nemese quldyq sanaǵa shaqyratyn oıdan shyǵarylǵan dinderden ada bolsaq, dúnıeden ótip ketken Alash arystary ańsaǵan memleketti ońaı qura alamyz. Sol úshin sharıǵat- halıfat degen shúkirshil-táýbeshil ortaǵasyrlyq ýtopııalyq dinı-saıası sanaǵa jol bermeıik !

 Turarbek Qusaıynov,

"Demos" QB tóraǵasy

Pikirler