Ejelden qazaqtyń mekeni bolǵan Qyzyljar topyraǵynda qasıetti jerler óte kóp. Solardyń biri – qazirgi Esil aýdanyna qarasty Bulaq aýylynyń janyndaǵy Qulsary batyr jerlengen adyr. Qulsary Abylaı han tusynda jaýǵa qarsy qol bastaǵan batyrlardyń biri bolǵan jáne onyń erjúrektigimen qosa, áýlıelik qasıeti jaıynda da ańyzdar bar.
Búginde denderine shıpa izdegen jandar elimizdiń túkpir-túkpirinen kelip, áýlıeniń basyna qonyp, Alladan jandaryna medet tileıdi. Emdelip ketip jatqandary da barshylyq. Bul – sońǵy kezderi ǵana beleń alǵan úrdis emes, batyrdyń basyna zııarat etýshiler budan buryn da bolǵanyn aqsaqaldar aıtyp otyr. Qaraǵaı aýylynyń turǵyny Ótegen Júsipov Qulsary áýlıeniń beıiti týraly mynadaı áńgime aıtady: «Qulsary áýlıe jerlengen jer Bulaq aýylynyń ońtústik-shyǵysynda, aýyldan 8-9 shaqyrymdaı jerde ornalasqan. Osy ústirt ústinde basqa da zırattar bar. Bala kezimizde osy ústirtke baryp, arýaqtarǵa ózimizshe duǵa oqyp, bet sıpap qaıtatynbyz. Sondaǵy baıqaǵanymyz, zırattardyń tastary arasynda sadaqaǵa tastalǵan kúmis aqshalar jatatyn. Ústirt mańaıynda jeroshaqtyń oryndaryn, túrli-tústi matalardyń qıyndylaryn kóretinbiz. Úlkenderden suraǵanymyzda, alys-jaqyn jerlerden aýrýǵa shaldyqqan adamdardyń áýlıe zıraty basyna túnep, taýap etetinderin aıtýshy edi».
Qulsary babamyz túrli shópterden dári-dármekter jasap, aýrý-syrqaýlardy emdeıdi eken. Rıza bolǵan halyq ol kisini «áýlıe» dep ataı bastaıdy. Ol qaıtys bolarda: «Kózimdi jumǵannan keıin meni ana adyrdyń basyna jerleńder. Eger úsh jyldan keıin qabirdi ashyp qaraǵanda, denem buzylmasa, sonda ǵana maǵan «áýlıe» atyn berińder», – depti. El-jurty Qulsarynyń bul amanatyn oryndap, qabirin ashqanda, batyrdyń beıitinen bir ǵajap jupar ıis shyǵady. Bul hosh ıiske tańǵalǵan halyq sol jerde Qulsaryǵa «áýlıe» atyn bergen eken. Qazir bul adyr Qulsary áýlıe atymen atalyp ketken.
Qulsarynyń áýlıeligi týraly el aýzynda taǵy bir ańyz bar. Ol jasy jetip qartaıa kele, ólim saǵatynyń taıaǵanyn sezip, eki ulyn janyna shaqyryp, mynadaı amanat aıtqan eken:
«Men o dúnıege attanǵan soń jýyp, kebindep, aýyl syrtyna kıiz úı tigińder de, máıitimdi sonda qoıyp, kúzetińder. Úsh kúnniń ishinde osy úıdiń aldyna bir aq túıe kelip shóger, soǵan meniń máıitimdi artasyńdar da, túıeniń sońynan eresińder. Túıe júrip otyryp mejeli jerge jetkende ózi shóger, sol jerge meni jerleısińder», – degen eken. Aıtqanyndaı, áýlıe qaıtys bolyp, balalary arýlap, aýyl syrtyna kıiz úı tigip, máıitti sonda aparyp qoıyp, ózderi kúzetýge kirisedi. Eki-úsh kúnniń shamasynda, áýlıe aıtqandaı, kıiz úıdiń aldyna kelip aq túıe shókken kórinedi. Balalary máıitti túıege muqııat artyp, ózine ǵana belgili baǵytqa bet alǵan túıeniń sońynan ilesedi. Túıe sol júrgennen júrip otyryp qazirgi beıiti turǵan ústirt ústine kelip shógedi. Sóıtip, Qulsary áýlıe óziniń ósıetimen osy jerge jerlengen eken».
Búginde batyrdyń urpaǵy jáne basqa janashyr azamattar «Qulsary» atty qaıyrymdylyq qoryn quryp, batyrdyń basyna mazar salyp jatyr. Jalǵyztaýdyń batys betkeıinde, taýdyń silemi tárizdi ústirttiń ústinde, Bulaq aýylynyń tústiginde jerlengen Qulsary áýlıeniń mazarynyń qurylysy jaqynda aıaqtalyp ta qalar. Mazar Aqtaýdan ákelingen aq tastardan órilýde.
Erbaqyt AMANTAIULY, Qyzyljar
