Talas OMARBEKOV, tarıhshy-ǵalym:
– Etnografııa – qazaq degen halyqtyń búkil tarıhymen, psıhologııasymen, sana-sezimimen, rýhanı ulttyq bolmysymen baılanysty nárse. Qazirgi tańda biz halqymyzdyń rýhanı-materıaldyq qundylyqtaryn basqa elderge tanytýymyz kerek. Bizdiń jerimizde sonaý kóne dáýirdegi tańbaly tastardan bastap ortaǵasyrlyq Aısha bıbi, Qarahan mazarlary sekildi qundylyqtarymyz, keıingi qazaq handyǵy tusyndaǵy úlken-úlken qalalarymyz, eldi mekenderimiz bar. Osyndaı rýhanı-materıaldyq qundylyqtarymyz týraly júıeli túrde halyqaralyq týrızm mekemelerine aqparattar berip, turaqty túrde júrgiziletin etnografııalyq saıahattardyń baǵyttaryn belgileýimiz kerek.
Bul máselemen arnaıy mınıstrlik aınalysýy tıis dep oılaımyn nemese týrızm salasyn sporttan bólek mınıstrlik retinde bekitkenimiz jón. Etnografııalyq saıahattardy uıymdastyrý máselesin mınıstrlik qolǵa alyp, qarajat bólse ǵana birshama is tyndyrylǵan bolar edi.
Haırolla ǴABJALILOV, «Alash» zertteý ortalyǵynyń dırektory:
– Búginde etnografııalyq saıahattardy jandandyrýǵa bizde eshteńe kedergi bolyp turǵan joq, tek ynta joq. Biz bolashaqty oılaýdyń ornyna árqaısymyz óz qara basymyzdy kúıtteımiz. Kezinde qýǵyn-súrginge ushyraǵan Alash arystary tarıhty ózdikterimen zerttep, halyq murasyn barynsha bilýge tyrysqan. Mysaly, Muhametjan Tynyshbaev – temirjolshy, al sonyń jazǵan tarıhyn biz áli oqyp kelemiz. Halel Dosmuhamedov – dáriger, Ahmet Baıtursynov – aýyl sharýashylyǵy mamany bola tura, tildi, tarıhty tereń bildi. Sebebi olardyń sanasy joǵary, oıy tereń edi. Al qazirgi tarıhshylarymyzdyń eńbektenýge, zertteýge degen yqylas-yntasy tómen. Biz Táýelsiz memleketpiz, óz tizginimiz – óz qolymyzda, eshkim bizge kedergi bolyp jatqan joq. Eger óz ultymyzdyń tarıhyn, etnografııasyn zertteýge degen nıet bolsa, qarjy da, basqa da tabylady.
Babaqumar QINAIaTULY, tarıh ǵylymynyń kandıdaty:
– Aýyl – qazaqtyń altyn besigi ǵoı. Qazaq mentalıtetiniń, mádenıetiniń máıegi retinde aýyldaǵy etnomádenı ahýaldy bilip otyrý úshin etnografııalyq saıahattardy meılinshe kóp júrgizý kerek. Keńes dáýirinde qazaq etnografııasy jan-jaqty, keshendi túrde zertteldi dep aıta almaımyz. Óıtkeni Halel Arǵynbaev, Marat Muqanov tárizdi úlken aǵalarymyz aıtyp ketkendeı, Qazaqstannyń jeri qus qanatyn taldyrady. Bir ólkege baryp zertteý úshin ulan-ǵaıyr jerdi basyp ótý kerek. Sondyqtan biz elimiz boıynsha árbir aımaqtyq, aýdandyq, óńirlik saıahattardy birneshe baǵytta, keshendi túrde júrgizgenimiz durys. Osyndaı zertteý saıahattarynyń nysanynan rýhanııat, til, din máselesi, soıologııalyq zertteýler tys qalmaýy tıis. El ishine jasalatyn saıahattardan bólek, tipti qazaq dıasporasy turatyn shetelderge de jıi baryp tursaq, artyq bolmaıdy. Árıne, mundaı zertteý saıahattary mol qarjyny qajet etedi. Osy salaǵa qarjy bóletin joǵarǵy jaqtaǵy mekemeler atalǵan máseleniń baıybyna bara bermeıdi. Osy eń basty kedergi bolyp otyr.
Aınur SENBAEVA, «ALASh AINASY».
