Nazarbaevtyŋ byltyr jeltoqsan aiynan keiın taǧy da Kremlge baryp, Putinmen kezdesuı qoǧam nazaryn audardy. Sarapşylar osy sapardyŋ sipaty men astaryna üŋılıp kördı.
Eks-prezident Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ mamyrdyŋ 29-ynda Mäskeuge baryp, Resei prezidentı Vladimir Putinmen kezdeskenı äleumettık jelıde qyzu talqylanyp jatyr. Sondyqtan bolsa kerek bügın Tūŋǧyş prezidenttıŋ basapsöz hatşysy Aidos Ükıbai Nūrsūltan Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ ne üşın Mäskeuge ne üşın barǧanyn tüsındıruge tyrysypty.
Būdan aldyn Nazarbaev Kremlge byltyrǧy jeltoqsanda kırgen bolatyn. Al qaŋtar aiynda prezident Toqaev «Ana tılı» gazetıne bergen sūhbatynda da toqtalǧan bolatyn. “Nūrsūltan Nazarbaev pen Vladimir Putinnıŋ jeltoqsandaǧy kezdesuı ötken jyldaǧy ekınşı jüzdesuı ǧoi deimın. Küz basyndaǧy bırınşı kezdesu turaly būqaralyq aqparat qūraldarynda aitylǧan joq. Olar baiyrǧy dostar ärı ärıptester retınde jüzdesetın bolsa kerek, ortaq äŋgımelerı de bar şyǧar. Mūndai kezdesuler ädette Nūrsūltan Äbışūlynyŋ bastamasymen ötedı. Ol üşın mūnyŋ maŋyzy zor. Būrynǧy Qazaq KSR Ministrler Keŋesınıŋ töraǧasy, partiia basşysy jäne egemen Qazaqstannyŋ prezidentı retınde Nūrsūltan Äbışūlynyŋ Kremlmen tyǧyz moraldyq jäne saiasi bailanysy baryn esten şyǧarmaǧan jön. Onyŋ talai uaqyty Mäskeude öttı, san märte ıssaparǧa bardy, sezd jäne plenum otyrystaryna qatysty, jūmys babymen jäne resmi saparlarmen de boldy”, - degen edı sonda prezident Toqaev.
«PUTİNMEN BAILANYSTYRATYN DOSTYQ QATYNAS»
Eks-prezidenttıŋ baspasöz hatşysy Aidos Ükıbai Nazarbaevtyŋ Jeŋıstıŋ 80 jyldyǧyna arnalǧan şaralarǧa şaqyrylǧanyn, äitse de obektivtı sebepterge bailanysty resmi merekelık künderde oǧan qatysa almaǧanyn mälımdegen eken.
«Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ Mäskeuge saparynyŋ jeke, beiresmi sipatta bolǧanyn habarlaimyz. Qazaqstannyŋ tūŋǧyş prezidentın Resei prezidentı Vladimir Putinmen köpjyldyq dostyq qatynastar bailanystyrady. Būl bailanystar memlekettık ökılettıkterdıŋ bar-joǧyna qaramastan saqtalyp otyr», - degen Aidos Ükıbai.
Sondai-aq, Ükıbai eks-prezident älemdık köşbasşylarmen ünemı bailanysta ekenın atap öttı.
«Telefon arqyly söilesıp, jeke hat-habar almasyp, kezdesu ötkızedı. Būl tek Reseige ǧana emes, Türkiia, Qytai, BAÄ, Özbekstan, Belarus jäne basqa da memleketterge qatysty. Memlekettık qyzmette joq bedeldı saiasi qairatkerlermen jeke kezdesuler – qalypty diplomatiialyq täjıribe. Mysaly, Nūrsūltan Nazarbaevpen kezdesken künı Resei prezidentı Japoniianyŋ marqūm premer-ministrı Sindzo Abenıŋ jesır äielı Akie Abemen de kezdesken bolatyn», – dep jazdy Aidos Ükıbai.
Baspa betınde jylyna sanauly märte körınetın baspasöz hatşysynyŋ aitqanyna qosa köpşılık sodan bır kün būryn, mamyrdyŋ 28-ınde Putinnıŋ Täjıkstan prezidentı İmamali Rahmonnyŋ ūly, parlament töraǧasy jäne Duşanbe merı Rustam İmamalidı qabyldaǧanyn da baiqaǧan.
Al Ükıbai Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ tūraqty türde Qazaqstanda tūratynyn, «Elden kettı degen mälımetter şyndyqqa janaspaitynyn» eskertken.
«PUTİN TOQAEVTY QORQYTAMYN DEP OILADY»
Saiasatker Uälihan Qaisar eks-prezidenttı Putinnıŋ özı jeke şaqyrǧanǧa senetının aitady. Sebebı ol Resei prezidentı osy arqyly Toqaevqa yqpal etkısı keledı dep esepteidı.
«Nazarbaevtyŋ Mäskeuge saparyna bailanysty är türlı pıkırler aitylyp jatyr. Bıreuler onyŋ saparyn AES qūrylysymen bailanystyrsa, ekınşı bıreuler būǧan deiın saqtaǧan kapitalyn saqtau üşın bardy dep boljam jasap jatyr. Sondai-aq otbasy müşelerınıŋ qauıpsızdıgımen, tıptı bilıkke qaita keludı közdeidı degen pıkırler aitylyp jatyr,» - deidı ol. Onyŋ topşylauynşa, būl joly Nazarbaevty Mäskeuge Putinnıŋ özı arnaiy şaqyruy mümkın.
«Älbette, Nazarbaev quana-quana barady. Putinnıŋ Nazarbaevty arnaiy kezdesuge şaqyruynyŋ astarynda ne jatyr? Qazır Toqaev är türlı forumdarda «Reseige bailanysty ekınşı deŋgeilı sanksiiaǧa ılıkpeu üşın kömek jasamaimyz» dep aşyq aityp jür. Menıŋşe osy sebeppen Putin Toqaevty säl de bolsa qorqytamyn dep oilady. Sol sebeptı arnaiy Nazarbaevty şaqyrdy», - deidı Uälihan Qaisar.
Ol öz boljamyna sebep bolǧan jailardy da atady.
«Eger de sen menıŋ tılımdı almai, menıŋ aitqanymmen jürmeitın bolsaŋ, senı ornyŋa qoiatyn adamdar daiyn. Nazarbaevtyŋ özı bolmasa da onyŋ otbasy bar, tıptı bolmasa da onyŋ jaqyn adamdary bar. Olarda aqşa da, BAQ jetkılıktı. Eger qajet bolsa, senı taqtan tüsırıp tastap, basqa adamdardy taqqa otyrǧyzamyn» degen signalmen Putin Nazarbaevty şaqyryp jatyr. Būl – eskertu,» - deidı saiasattanuşy.
Uälihan Qaisardyŋ kezdesu sipatyna da toqtalǧan.
Negızı Nazarbaevtyŋ Putinmen kezdesuı – bırınşıden Qazaqstanǧa, ekınşı kezekte Toqaevqa kedergı keltıredı. Öitkenı būl kezdesu Qazaqstan men Toqaevtyŋ abyroiy men bedelın tüsıru dep bılemın. Mūny Nazarbaev tüsındı me, tüsınbedı me, ol jaǧy belgısız. Bıraq ol būrynǧy memleket basşysy retınde mūny tüsınuge tiıstı», - deidı ol.
«SAIаSİ KÜRES, SAIаSİ BÄIGE BASTALDY»
Al diplomat Qazybek Beisebaev Aidos Ükıbai sylap-sipap mälımdeme jasaǧanyn aitady.
«Ärine, ol «Nazarbaev özınıŋ jeke ötkınışı boiynşa Putinmen kezdeskısı keldı» dep aitpaidy ǧoi. Rasynda Nazarbaev Putinnıŋ arnaiy şaqyruy boiynşa Mäskeuge bardy. Bıraq Putin Nazarbaevty ne üşın şaqyrdy jäne onda qandai mäselenı talqylady? Eks-prezident Mäskeuge jaidan-jai barǧan joq. Menıŋ oiymşa, onyŋ sapary bızdıŋ ışkı saiasatymyzǧa tıkelei bailanysty,» - deidı ol.
Aituynşa, Qazaqstanda 2028 jyly parlament, al 2029 jyly prezident sailauy ötuı tiıs.
«Desek te parlament sailauy 2028 jyly emes, odan 1 jyl erte 2027 jyly ötuı mümkın. Iаǧni, Mäjılıs sailauynyŋ ötuıne 1,5 jarym jyl ǧana uaqyt qaldy. Bälkım tūŋǧyş prezident aldaǧy sailauǧa özınıŋ adamyn ūsynǧan şyǧar. Zeinetke şyǧyp, saiasi sahnadan ketken adamdy eşkım qabyldamauy kerek. Bıraq Nazarbaevty Putin bır emes, bırneşe ret qabyldady. Eŋ qyzyǧy Putin men Nazarbaevtyŋ kezdeskenın aldymen reseilık BAQ habarlap jatyr,» - deidı Qazybek Beisebaev.
«Bızdıŋ elde qaşan däl uaqytynda parlament nemese prezident sailauy öttı? Bızde aiaq astynan sailau bolady dep habarlaidy da, apyl-ǧūpyl nauqan bastalyp ketedı. Qazırgı prezident Toqaev «Men bır-aq merızım otyramyn» dep aitty. Iаǧni, kelesı prezident jaŋa adam bolady. Demek, elımızde saiasi küres, saiasi bäige bastaldy», - deidı ol.
«EKS-PREZİDENT – MEMLEKETTIK QŪPİIаNY TASUŞY TŪLǦA»
Saiasatker Uälihan Qaisar eks-prezidenttıŋ şetelge şyǧuyna tyiym salu kerek ekenın aitady.
«Negızı memlekettık qūpiia turaly zaŋ men memlekettık qyzmetşılerge bailanysty zaŋǧa süiene otyryp, Nazarbaevtyŋ şetelge şyǧuyna tyiym salu kerek. Şyndap kelgende atalǧan zaŋdarǧa bailanysty eks-prezident memlekettık qūpiialardy tasuşy tūlǧa bolyp sanalady. Ol ışkı jäne syrtqy saiasatqa jäne ūlttyq qauıpsızdık salasyna bailanysty tyŋşylardyŋ aty-jönı sekıldı köp qūpiia aqparatty bıletın adam. Memlekettık qūpiia turaly zaŋǧa süienetın bolsaq, memlekettık qyzmetşı şetelge şyǧatyn bolsa 5 jyl boiy arnaiy organnan rūqsat aluy kerek. Al Nazarbaev jai ǧana memlekettık qyzmetker emes, ol memleket basşysy bolǧan tūlǧa. Sondyqtan onyŋ syrtqa şyǧuy mındettı türde Syrtqy ıster ministrlıgımen kelısıluı kerek. Sebebı ol jeke şaruasymen baratyn bolsa, ol memlekettıŋ syrtqy saiasatymen qaişy keluı mümkın. Mysaly ministr men vise-ministr nemese oblys äkımı şeteldıŋ ökılımen kezdesetın bolsa, syrtqy ıster ministrlıgınıŋ rūqsatyn alu kerek. Sebebı olar jeke basymen ondai şeşım qabyldai almaidy jäne qabyldamauy da kerek», - deidı saiasatker.
«NAZARBAEV TOBYNYŊ QARSYLYǦY KÜŞEIIP KELEDI»
Uälihan Qaisardyŋ būl pıkırımen diplomat Qazybek Beisebaev kelıspeitının aitty.
«Ol eks-prezident TMD kölemınde tanymal adam bolǧannan keiın zeinetker retınde körşı eldıŋ prezidentuımen kezdese beredı. Oǧan bailanysty eşqandai äŋgıme joq. ŪQK ökılı 5 jyl şetelge şyqpauy kerek degen talap bar. Al Nazarbaev saiasi tūlǧa bolǧandyqtan oǧan būl talap qatysy joq,» - deidı ol.
Äitse de Qazybek Beisebaev Nazarbaev tobynyŋ qazırgı prezidentke qarsylyǧy küşeiıp kele jatyr dep esepteitının jasyrmaidy.
«Äl-jazira» telearnasynyŋ jurnalisı Qasym-Jomart Toqaevqa eks-prezidentke qatysty sūraq qoiǧany belgılı. Atalǧan sūraqqa Toqaev «İä, sız aitqandai qatelıkter, ūrlyqtar boldy. Bız älı de tergeu jürgızıp jatyrmyz. Būl jūmys jalǧasuda. Bıraq būl ıste men tärtıpsızdıkterge jol bermeimın. Öitkenı būl menıŋ elımdegı jaǧdaidyŋ tūraqsyzdyǧyna äkeledı» dep jauap berdı. Prezidenttıŋ būl sözın qalai tüsınuge bolady? Menıŋ oiymşa Nazarbaev tobynyŋ qazırgı prezidentke degen qarsylyǧy küşeiıp jatyr dep tüsınuge bolady. Prezidenttıŋ sözın «Eger qatty qysym körsetsem elde qarsylyqtar bolady» dep tüsınuge bolady. Bızdıŋ prezident – diplomat, ol jaidan jai eşteŋe aitpaidy. Basqa basşylar jai aita saluy mümkın, al bızdıŋ prezident är sözın oilanyp aitady. Tūŋǧyş prezident saiasi sahnadan ketse de onyŋ özınıŋ adamdary bar. Şyndyǧyn aitsaq, bilıktegılerdıŋ köpşılıgı eks-prezidenttıŋ kadrlary ǧoi», - deidı Qazybek Beisebaev.
«Adyrna» ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
