Búgin QR prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev Sochıge RF prezıdenti V. Pýtınmen kezdesti. Eki el basshysy neni talqylaýy múmkin? Nazarbaevtan keıingi bılik tranzıti men elde júrip jatqan qamaýlar barysy talqyna ma? Reseı Qazaqstanǵa basyp kirýi múmkin be? Bul suraqtarǵa saıasattanýshy Dosym Sátpaev arnaıy arasha-ǵa jaýap berdi, dep habarlaıdy “Adyrna” ulttyq portaly.
“Nazarbaevtyń statýsyna qatysty sóz bolady dep oılamaımyn. Nazarbaevtyń kepili – Pýtın. Ony biz qazir jaqsy baıqap otyrmyz. Birinshi prezıdent qazir belsendi bola tústi, kópshiliktiń aldyna shyǵa bastady. Tipten, buryn mańaıynda bolǵan adamdarmen birge kópshiliktiń aldyna shyǵa bastady.
Al, Pýtın úshin Nazarbaev qosymsha «kózir» bolyp otyr. Nazarbaevtyń qaýipsizdigine kepil bola tura ol, Toqaev júgensiz ketse qolyndaǵy «kózirin» paıdalanýdy kózdeıdi. Buny Toqaev ta bilip otyr. Degenmen, osy jolǵy kezdesýde Toqaev Nazarbaevtyń aınalasyndaǵylar men onyń otbasy músheleriniń qaısysyn qamaı alatynyn jáne kimge tımeý keregin talqylaıtyn bolady. Is júzinde Toqaev alǵashqy soqqyny jasady. Bedelin arttyryp, reıtıngin ósirý úshin oǵan bul úrdisti jalǵastyryp, jemqorlyqqa qarsy kúresti kúsheıtý qajet bolyp tur. Alaıda, bul jerde Nazarbaev kimdi ustap berýge daıyn jáne kimdi qorǵaı alady degen suraq týyndaıdy. Bul Pýtın arqyly sheshiledi. Óıtkeni qol tıgizýge bolmaıtyndar tizimine kimder kiretini belgisiz. Ol tizimge Tımýr Kúlibaev, Darıǵa Nazarbaeva kire me álde tek Nazarbaev qana kire me? Sondyqtan Toqaevty qazir kimge tıse alam degen suraq alańdatady. Al, Nazarbaev qazir Toqaevtyń tımeý jónindegi tiziminde tur. Qańtar aıynan beri onyń qaýipsizdigine Pýtın kepil bolyp otyr”, -deli ol.
Sondaı-aq, Dosym Sátpaevtyń aıtýynsha, Toqaev qazir Batys elderi aldynda ózin jóni túzý basshy retinde kórsetkisi keledi.
“Pýtın men Lýkashenkoǵa osyndaı dúleı oı kelse de, Toqaev ondaı bassyzdyqtan bas tartýǵa shamasy keler. Ol buǵan deıinde UQShU quramynda Reseı men Ýkraına arasyndaǵy áskerı qaqtyǵysqa qatyspaıtynyn aıtqan.
Qazaqstan BUU-nyń qaýipsizdik jónindegi rezolıýııasymen tek beıbit bitimger retinde ǵana qatysa alady. Toqaev qazir Batys elderi aldynda ózin jóni túzý basshy retinde kórsetkisi keledi, ıaǵnı Lýkashenko sııaqty qarabet bolǵysy kelmeıdi. Sondyqtan ol ózin táýelsiz retinde kórsetip, Ýkraınadaǵy soǵysqa qatyspaıtynyn aıtyp jatyr. Eger Qazaqstannyń búıregi Reseıge qaraı buryp ketse aldymen sankııa salynady. Qazaqstan basshylary men bıznes elıtasy odan qorqyp otyr”,- deıdi saıasattanýshy.
Saıasattanýshy qazaqstandyqtara Ýkraınadaǵy jaǵdaıdy jiti zertteýge shaqyrdy.
“Ýkraınadaǵy jaǵdaıdan Reseıdiń óte qaýipti kórshi ekenin kórýge bolady. «Beıbitshilikte ómir súrgiń kelse – soǵysqa daıyndal» degen mátel bar. Qazaqstan qazir Ýkraınadaǵy jaǵdaıdy jiti zertteýi kerek. Ásirese ekonomıkalyq mobılızaııa, qarýly kúshterdiń daıyndyǵy, qarýly kúshterdegi modernızaııaǵa mán berý kerek. Óıtkeni Ýkraına qalaı tıimdi qarsy turýǵa bolatynyn kórsetti. Onyń ústine Ýkraınadaǵy aqparattyq soǵys ta biz úshin mańyzdy. Qazaqstannyń aqparattyq keńistigi Reseıdiń yqpal etý aımaǵynda tur. Bul jerde Qazaqstan bıligi men aqparatqa jaýap beretinderge qatysty kóptegen suraq týyndaıdy. Qazirgi jaǵdaı Qazaqstannyń qaýipsizdigine qaýip tóndirip tur. Eldegi halyqtyń basym bóligi áli de reseılik telearnalardy kórip, soǵan senip otyr. Olar Ýkraınadaǵy soǵysty qoldaıdy, bul biz úshin qaýipti. Reseıdiń basyp kirýin senarıdiń biri retinde qarastyrýymyz kerek. Eger qazir bolmasa keleshekte basyp kirýi múmkin. Bul jaǵdaıda Qazaqstannan keri shabýyl balansy bolatynyn Pýtınge kórsetý kerek.
Ol – Túrkııa. Erdoǵan buǵan deıin Qazaqstannyń qaýipsizdigin qamtamasyz etýge daıyn ekenin málimdegen. Oǵan qosa Qytaı bar. Osy kúzde Sı zınpın Qazaqstanǵa kelýi kerek. Qazaqstan men Reseıdiń soǵysy Qytaı úshin eń jaman senarıı. Óıtkeni Qytaı 15 jyl ishinde Qazaqstanǵa 30 mlrdn dollar ınvestıııa saldy. Qazaqstan terrıtorııasy arqyly Eýropaǵa taýar jetkizip otyr. Oǵan qosa Qytaı Qazaqstandaǵy kez kelgen qaqtyǵys Ortalyq Azııaǵa tarap ketedi dep alańdaıdy. Sondyqtan Reseıdiń Qazaqstanǵa shabýyl jasaýy Qytaı úshin úlken qaýip. Mundaı jaǵdaıǵa Qytaı túbegeıli qarsy bolady dep oılaımyn. Al, Pýtınniń qazir Qytaıdan ózge seriktesi joǵyn eskersek, Reseı ondaı senarııge bara qoımaıdy”, - dedi Dosym Sátpaev.
Saıasattnaýshy partııalar týraly da pikirin aıta ketti. Aıtýynsha, bıliktiń qoldan jasaǵan partııalary emes, naǵyz partııalar kelý kerek.
“Parlament Májilisin qaıta saılaıdy eken degen sózder shyǵyp jatqany belgili. Alaıda, men úshin saıası ózgeris degenimiz saıası ınstıtýttardyń ózgerýimen baılanysty. Eń bastysy ınıstıtýttardyń sapaly ózgeris bolý kerek. Eger Qazaqstanda birde bir saıası partııa qurylmasa Májilisti qaıta saılaǵannan ne paıda? Burynǵy eski partııalar qaıta Parlamentke keledi. Kezinde Nazarbaevty qolpashtap, qazir Toqaevqa qaraı yǵysqan, ıaǵnı halyqqa emes, prezıdentke qyzmet kórsetetin adamdar qaıta kelgenimen ne ózgeredi. Sol úshin aldymen jańa partııalyq júıeni qurý kerek. Bıliktiń qoldan jasaǵan partııalary emes, naǵyz partııalar kelý kerek. Onsyz saıası ózgeristerdiń bári bos áýreshilik bolady.
Qazir Toqaevtyń bedeli biraz jaqsardy, kelesi jyly ol nasharlap ketýi múmkin. Qazaqstannyń ekonomıkalyq jaǵdaıy kún sanap nasharlap jatyr. Munyń barlyǵy 1-1,5 jylda úlken problema týdyrýy múmkin ekenin túsinip otyr. Prezıdent saılaýy eldegi problemany ózgertpeıdi, tek uzaqmerzimdi turaqtylyqty qamtamasyz etedi. Toqaev ta qazir burynǵy elıtaǵa arqa súıep otyr. Oppozıııaǵa qarsy da burynǵy tásilderdi qoldanyp otyr. Toqaev ornynan ketkenge deıin qandaı ózgeris jasaýy múmkin, erteń oǵan aıaq astynan birdeńe bolyp qalsa qańtar oqıǵasyndaǵydaı elıta arasynda taǵy tartys bolyp kete me álde bári Konstıtýııa aıasynda sheshiletindeı ınstıtýt qalyptastyra ala ma? Ondaı ınstıtýt – Parlament, Joǵary sot jáne sot júıesi. Biraq onda eshqandaı ózgeris bolyp jatqan joq”, dep sózin qorytyndylady.
”Adyrna” ulttyq portaly
