Qazaqstandaǧy eŋ ırı jäne älemdegı eŋ alǧaşqy ǧaryş ailaǧy – «Baiqoŋyrdyŋ» qūrylǧanyna 70 jyl tolyp otyr, dep habarlaidy «Adyrna» ūlttyq portaly.
Ǧaryş ailaǧynyŋ jalpy audany 6717 şarşy şaqyrymdy qūraidy jäne ol älemdegı eŋ ülken ǧaryş alaŋy bolyp tabylady. Baiqoŋyr ǧaryş ailaǧy 1955 jyly Qyzylorda oblysynyŋ Qarmaqşy audanynda qūryldy. Ailaqtyŋ infraqūrylymy 9 ūşu keşenın, ǧaryş apparattary men zymyran tasyǧyştardy qūrastyruǧa arnalǧan 11 ǧimaratty, sondai-aq ǧaryştyq tehnikany otynmen jäne syǧylǧan gazben qamtamasyz etetın 3 stansany qamtidy.
1957 jyldyŋ 4 qazanynda däl osy Baiqoŋyrdan älemdegı alǧaşqy jasandy Jer serıgı – «Sputnik-1» sättı orbitaǧa şyǧaryldy. Al 1961 jyldyŋ 12 säuırınde äigılı kosmonavt Iýrii Gagarin «Vostok» kemesımen alǧaş ret adamzat tarihynda ǧaryşqa ūşty. Osy tarihi oqiǧalardan bastap Baiqoŋyr ǧaryş keŋıstıgın igerudıŋ köptegen ırı jobalarynyŋ bastau alǧan ornyna ainaldy. Mūnda Künnıŋ, Aidyŋ jäne basqa da planetalardyŋ alǧaşqy jasandy serıkterı, sondai-aq «Vostok», «Voshod», «Soiuz», «Progress» ǧaryş kemelerı jäne «Saliut», «Mir» orbitalyq stansiialary ūşyryldy.
Baiqoŋyr ǧaryş ailaǧyn salu kezınde kütpegen arheologiialyq qazbalar da tabylǧanyn habarlaǧan edık. Gagarin start alaŋyn qazu barysynda 35 metr tereŋdıkten ejelgı oşaq pen tūz bailanǧan aǧaş otyn qaldyqtary anyqtalǧan. Ǧalymdardyŋ zertteu nätijelerı boiynşa būl jädıgerlerdıŋ jasy 10-30 myŋ jyl aralyǧynda ekenı belgılı boldy.
1991 jyly tūŋǧyş qazaq ǧaryşkerı Toqtar Äubäkırov «Soiuz T-13» kemesımen osy ǧaryş ailaǧynan ǧaryşqa köterıldı. Keiın qazaq ǧaryşkerı Talǧat Mūsabaev 1994 jäne 1998 jyldary ekı ret ǧaryş saparyna şyqty.
Otstavkadaǧy polkovnik, Baiqoŋyrdaǧy Gagarin atyndaǧy start alaŋynyŋ būrynǧy proraby Sergei Alekseenko ǧaryş ailaǧyndaǧy qyzyqty derektı eske aldy. Onyŋ aituynşa, 1957 jyly ǧaryş ailaǧynda jüielerdı juuǧa arnalǧan 12 tonna spirttıŋ tek 7 tonnasy paidalanylǧan, qalǧany şūŋqyrǧa qūiylyp, qūmmen kömılgen. Alaida būl jaǧdai bılgender üşın spirttı ışımdık retınde paidalanu mümkındıgın tuǧyzǧan, bıraq tärtıp tez qalpyna keltırılıp, spirt örtelgen.
Osy tarihi nysandy saqtau maqsatynda Reseidıŋ «Roskosmos» kompaniiasy Qazaqstanǧa Baiqoŋyrdaǧy №1 ūşu alaŋyn – «Gagarin starty» mūrajai keşenıne ainaldyru ūsynysyn bıldırdı. Būl keşen ǧaryş ailaǧynda qoldanylmaǧan ǧaryştyq tehnologiialardyŋ ülgılerın jinaqtap, keluşılerge tanystyruǧa baǧyttalǧany turaly aitqan.
Qazaqstan täuelsızdıgın alǧannan keiın, 1991 jyldan bastap, Baiqoŋyr ǧaryş ailaǧy eldıŋ menşıgıne ötuı tiıs bolǧanymen, Resei Federasiiasymen 1994 jyly jasalǧan kelısımge säikes ǧaryş ailaǧy 2050 jylǧa deiın jalǧa berıldı. Osy uaqyt aralyǧynda ǧaryş ailaǧynan 1500-den astam ǧaryş kemelerı ūşyrylyp, 150-ge juyq ǧaryşker ǧaryşqa sapar şektı.
