Türkı örkenietınıŋ ruhani jüregıne ainalǧan Türkıstanda «Zaman men mädeniet dialogyndaǧy Iаssaui mūrasy: gumanistık baǧyt-baǧdar men zamanaui syn-qaterler» atty halyqaralyq simpozium öz jūmysyn bastady.
Irgelı şaranyŋ aşyluyna Memlekettık keŋesşı Erlan Qarin qatysyp, Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaevtyŋ qūttyqtau hatyn oqyp berdı.
Prezident būl simpozium turaly ūsynysty Atyrauda ötken Ūlttyq qūryltaidyŋ üşınşı otyrysynda köterıp, Iаssaui mūralaryn tereŋ zerdelep, därıpteu qajettıgın qadap aitqan edı. Bügınde būl bastama şeteldık jäne otandyq ǧalymdardyŋ basyn qosqan auqymdy ǧylymi alaŋǧa ainalyp otyr.
Jiynǧa AQŞ, Germaniia, Japoniia, Türkiia, İran, Ündıstan, Özbekstan, Qyrǧyzstan syndy onnan astam elden kelgen jüzge juyq ǧalym qatysuda. Olardyŋ ärqaisysy Iаssaui mūrasynyŋ türlı qyryn ǧylymi tūrǧyda zerdelep, zamanaui qoǧammen bailanysyn aşuǧa küş saluda. Būl - özara täjıribe almasuǧa, ruhani keŋıstıktı tereŋ tüsınuge ülken mümkındık.
Jat aǧymdarmen kürestegı ruhani qalqan
Qoja Ahmet Iаssaui ılımı – ruhani kemeldenu men adamgerşılık negızderın bırıktıretın töl dünie. Bügıngı dıni alaŋda qalyptasqan keibır ala-qūla aǧymdarmen küreste būl ılımnıŋ maŋyzy arta tüstı. Osy jönınde QMDB janyndaǧy İslam ǧylymi-zertteu institutynyŋ direktory, filologiia ǧylymdarynyŋ kandidaty, dosent Törälı Qydyr öz pıkırın bıldırdı.
«Soŋǧy jyldary elımızde türlı dıni aǧymdar belsendılık tanytyp, jastardyŋ ruhani ırgetasyna syna qaǧa bastady. Būl qauıppen küresudıŋ eŋ tiımdı joly - özımızdıŋ dästürlı ruhaniiatymyzǧa qaita oralu. Iаssaui mūrasy – sol ruhaniiattyŋ altyn özegı. Ol – ihsan ılımıne negızdelgen, iaǧni adamdy şyn jürekten, şynaiy yqylaspen qūlşylyq etuge, baisaldylyq pen sabyrlyqqa ündeitın ılım. Būl – dınnıŋ eŋ asyl tūǧyry», – deidı ol.
Törälı Qydyrdyŋ aituynşa, Iаssaui ılımınde moraldyq qūndylyqtar men toleranttylyqqa erekşe män berıledı. Būl - qazırgı qoǧamda, äsırese dıni alauyzdyqtyŋ aldyn alu tūrǧysynan özektı mäsele bolyp tabylady.
«Bız dındı ūstanbasaq ta, özgelerdıŋ senımıne qūrmetpen qarauymyz kerek. Iаssaui üiretken toleranttylyqtyŋ aiqyn körınısı osy. Eger bız osy mūraǧa tereŋ üŋılsek, qoǧamda qalyptasyp otyrǧan ruhani daǧdarystyŋ aldyn alar edık, – deidı ol.
Ruhani keŋıstıktıŋ qalpyna keluı
Iаssaui mūrasy - türkı dalasyndaǧy ruhani tūtastyqtyŋ altyn dıŋgegı. Tarihta Qarahanidter däuırınen bastap, Altyn Orda kezeŋı men HH ǧasyrdyŋ basyna deiın būl ruhani keŋıstık saqtalǧan. 70 jyldai Keŋestık kezeŋde bız sodan alşaqtap qaldyq. Täuelsızdık alǧannan keiın būl ılımge degen qyzyǧuşylyq qaita oiandy. Qazır sol tūtastyqty qalpyna keltıru kezeŋı jürıp jatyr.
«Iаssaui ılımı - adam men qoǧam arasyndaǧy üilesımdılıktı saqtauǧa baǧyttalǧan jüie. Qazaq ruhaniiaty osy ılımmen tyǧyz bailanysty. Soŋǧy jyldary bız ruhani mäselelerdı keiınge ysyryp qoidyq, sonyŋ saldary jat ideologiialardyŋ enuıne jol aşty. Sondyqtan Memleket basşysynyŋ Iаssaui mūrasyn qaita jaŋǧyrtu turaly bastamasy öte oryndy jäne der kezınde köterılgen şeşım», - deidı Törälı Qydyr.
Onyŋ aituynşa, osy bastama aiasynda «Äzıret Sūltan» qoryq-muzeiı janynan Iаssaui mūrasyn zertteu ortalyǧy aşylyp, naqty zertteuler jürgızıle bastady. Būl tek ǧylymi ızdenıs emes, ūlt ruhaniiatyn qaita qalpyna keltıru jolyndaǧy maŋyzdy qadam.
«Bız ruhaniiatymyzdy tek tarih retınde emes, qazırgı ömırımızdıŋ bır bölıgı retınde qarauymyz qajet. Simpozium barysynda aitylǧan ǧylymi paiymdar, zertteu baǧyttary osyny naqtylap berdı. Iаssaui ılımı - bızdıŋ töl bolmysymyzdyŋ ainasy», - deidı ol.
Qoja Ahmet Iаssaui mūrasy - qazaq ruhaniiatynyŋ jüregı ǧana emes, bügıngı zaman üşın de baǧdary aiqyn baǧyt. Ol dıni tözımdılıktı, ruhani tereŋdıktı, adamgerşılıktı tu etken tūtas filosofiia. Türkıstandaǧy simpozium osy mūrany tereŋ tüsınuge, zamanaui qoǧamda ornyqtyruǧa jasalǧan maŋyzdy qadam.
Prezident Qasym-Jomart Toqaevtyŋ būl baǧyttaǧy bastamasy – tek ǧylymi jiyndarmen şektelmeitın, ruhaniiat pen memlekettılık arasyn bailanystyratyn ırgelı ideologiialyq saiasat. Iаssaui ılımıne den qoiu - ūlttyŋ ışkı immunitetın qalyptastyrudyŋ senımdı joly.
Meruert Raiym
