81 jasynda, auyr dertten keiın, körnektı aqyn, Qazaqstannyŋ Halyq jazuşysy, Memlekettık syilyqtyŋ laureaty, “Qūrmet” jäne “Parasat” ordenderınıŋ iegerı Temırhan Medetbek dünieden ozdy, dep habarlaidy “Adyrna” ūlttyq portaly.
QR Mädeniet jäne aqparat ministrlıgı aqynnyŋ şyǧarmaşylyǧyna joǧary baǧa berıp, qaiǧyly habarǧa bailanysty köŋıl aitty.
“Temırhan Medetbek – ülken jürektı aqyn edı. Onyŋ poeziiasy otansüigıştık pen erlıktı ūlyqtap, ar men namys, tuǧan jer men el turaly tereŋ oilarymen bırneşe buynnyŋ sanasyna äser ettı. Marqūmnyŋ otbasy men jaqyndaryna qaiǧyra köŋıl aitamyz”, — delıngen resmi mälımdemede.
Temırhan Medetbek 1945 jyly 6 nauryzda Oŋtüstık Qazaqstan oblysy, Türkıstan audany, Amangeldı atyndaǧy kolhozda (qazırgı Nūrtas auyly) düniege kelgen. Ol “Sapar aldynda” (1973), “Alys şaqyrymdar” (1975), “Kögerşın qauyrsyndary” (1982), “Dauys” (1984), “Taǧdyrly jyldar jyrlary” (2000), “Kök türıkter saryny” (2001) siiaqty jyr jinaqtarynyŋ, “Mahambet ruhynyŋ monology”, “Kültegın”, “Tonykök” syndy poemalardyŋ avtory. Ädebiet jaily tereŋ tolǧamdaryn “Abai älemı” (1995), “Baba dästürdıŋ mūragerı kım?”, “Küretamyr” atty eŋbekterınde toptastyrǧan.
Temırhan Medetbektıŋ öleŋderı älemnıŋ bırneşe tılıne — qyrǧyz, özbek, ukrain, orys, qytai, tatar tılderıne audarylǧan.
Ol tek aqyn emes, azamattyq ūstanymy berık tūlǧa retınde de este qaldy. Jaŋaözen oqiǧasy kezınde halyq jaǧynda bolyp, äleumettık ädılettılık üşın ün qatty. Jer mäselesı men memlekettık tıl mäselesınde de belsendı pıkır aityp, ūlttyq müddenı qorǧauda aldyŋǧy şepte jürdı. Qytaida qazaqtar quǧyndalyp jatqan tūsta, halyqaralyq deŋgeide araşa sūraǧan ziialylardyŋ bırı bolǧan edı.
Aqyn turaly jelıde türlı estelıkter jariialanuda. Erqanat Täukebaev Facebook paraqşasynda:
“Şyndyq pen aqiqattan attamaǧan sanauly ǧana aqyndardyŋ bırı edı. Sözderı de, öleŋderı de tılıp tüsetın.
Temırhan Medetbek! Aqsaqal qaitypty. İmandy bolsyn!
Baiaǧyda 2005 jyldar bolsa kerek Abai köşesınde avtobusta kördım. “Aǧa, sız Temırhan Medetbeksız ǧoi” degenımde “joq, bıreumen şatastyryp tūrsyŋ” dep edı. Ūialǧan şyǧar, tanyp qoiǧanyma..”, - dep jazdy.
Qasym Amanjol:
“Temırhan aǧa Medetbek - naǧyz aqyn, naǧyz azamat edı. Şyn ömır sürdı. Seksennıŋ seŋgırınde, syi-qūrmetı būzylmai, bügejektemei, aitaryn aityp öttı. Sabyrly häm jyly jürektı, ruhty, qairatty kısı edı. Topyraǧy torqadan būiyrsyn! Ūrpaǧy men jaqyndaryna, qalamdastaryna, oqyrmanyna köŋıl aitamyn. Qazanyŋ arty qaiyrly bolsyn!” - dep jazdy.
Aqyn, sazger Yqylas Ojaiūly marqūmdy:
“Ömır nenı mūrat etseŋ sol nietıŋnıŋ, al ajal sol sürgen ǧūmyryŋnyŋ şyn qorytyndysy emes pe?
Abyroisyz ajal da artyŋdy aşatyn has dūşpan sekıldı.
Han basyŋdy imei, ǧaziz tızeŋdı bükpei, bazbıreuler sekıldı jalynyp, jalpaimai fäniden ozdyŋ.
Ädemı kelıp, ädemı kettıŋ…
Hoş bolyŋyz, qazaq poeziiasynyŋ Kültegını…”, - dep eske aldy.
Qaraly habardy alǧaşqylardyŋ bırı bolyp aqyn Ūlarbek Däleiūly habarlaǧan.
“Taǧy bır ÄKE kettı...
Söittı, taǧy bır aiauly ÄKEMIZ jaryq dünieden darlbaqiǧa raqat ailady.
Basqalardy qaidam, bızdı Almatyda bauyryna tartqan, eŋ şynaiy sözderın aitatyn aiauly ÄKE edı.
Aldymyzda myŋ san aǧa bar, adamdyq biıktıgı olardan bölek edı.
Ol tıptı, Kök Türıkterı sarynymen qazaq jyryn küŋırentkende de, közımızge jyrdyŋ qaharly ÄKESI elesteitın.
Qaiteiın, kökırek taǧy qars aiyryldy-au...” - dep jazdy ol jelıdegı paraqşasynda.
Ädebiet älemındegı suyt habardan soŋ aqyn Aqberen Elgezek te estelıkterdı bölıstı.
“Poeziianyŋ Ämır Temırı aqbozatyna mınıp, Jaratuşysyna attanypty. Qalai attandy deŋız! Asqaq abyroimen, adal hälınde, keudesın eşkımge bastyrmaǧan küiı, aitar sözın bügejektemei aşyq aityp, ūstanymynan taimai, qasqaia attandy. Dünienı de, ony uaqytşa bilep tūrǧan adamdarǧa da pysqyrmady, olardyŋ bylyqtaryn äşkere qyp aşyq aityp jürıp, elınıŋ aldynda aryn kırletpei, bes kün jalǧanda laqtyrylǧan süiekke talaspai, Aqyn degen märtebelı atyna tozaŋdai şaŋ juytpai qaitty. Bır kısılerdıŋ şyǧarmasyn jaqsy köresıŋ, adamdyǧy - 0. Bır kısınıŋ şyǧarmasyn da, özın de, adamdyq, azamattyq berık pozisiiasyn da süiesıŋ. Bızdıŋ Temaǧamyz äuelı Adam, sosyn ūly Aqyn, sosyn buyny myǧym naǧyz Azamat edı. Elıkteuge özı de, sözı de laiyq naǧyz tūlǧa edı Temaǧamyz.
“Kök türıktıŋ sarynymen” dünienı qalai töŋkerdı, sol töŋkerılgen dünienıŋ üstımen eşkımge iılmei asqaq şauyp öttı ǧoi, jaryqtyq. Bız batasyn alyp qaldyq. Sol köŋılge demeu. Men osy künge deiın mūnda jariialadym ba, joq pa, esımde joq, ızdep körıp em, Feisbukten tappadym. Bıraq joǧalmasyn degenım bolu kerek İnstagramǧa 2022 jyldyŋ 11 qyrküiegınde mynandai jazba salyp, aǧamen tüsken osy bır jalǧyz dana fotomdy jariialap qoiyppyn. Ony jäne köp adam oqymaǧan da eken. Mūnda salsam, bız jaqtan äbestık ia ädepsızdık bolyp körınbes. Maqsatymyz - Temırhan aǧanyŋ özınen keiıngı ınılerın (auyryp jatsa da!) sözın aiamai, qalai qoldap jüretının körsetu ǧana. Būl da bolsa, bızge Temırhan aǧamyzdyŋ taǧy bır körsetken erek ülgısı dep qabyldaŋyzdar.
“Bügın Temırhan Medetbek aǧam habarlasyp köŋıldı bır serpıltıp tastaǧany. Tüneukünı “Şahar kezgen” kıtabymdy alyp ketken. Sony asqan jauapkerşılıkpen oqyp şyǧyp, habarlasyp otyr: “Aqberen, men senı bılmei jür ekem. Sen mülde bölek aqyn ekensıŋ ǧoi!” dep saŋqyldai jöneldı. Oipyrym-ai, qazaqtyŋ özım süiıp oqityn asa daryndy aqynynan mūndai söz estu baqyt qoi maǧan! Sodan keiın tömendegı mätındı poştama joldap jıberıptı. Jaqsy söz köŋıl ösıredı. Maqtanbasqa bolmai tūr. Sız de oqi otyryŋyz.
“Aqberen, özınıŋ şyǧarmaşylyq tabiǧatynda, bız üşın jūmbaq, qūpiia, tūmandy, siqyrly älemnıŋ esıgın aşypty. Onyŋ qalamynan eles, sūlba, köleŋke, perışte, jyn, albastylar siiaqty beitanys jasyryn qiiali keiıpkerlerı, közben körıp qana qoimai, qolmen ūstaityndai jandy zattyq keiıpke ainalady. Kıtapty oqyp otyryp, olarmen bırde aralasyp, bırde arpalysyp ketesıŋ... Bırde jaqyndasasyŋ, bırde kerı serpılesıŋ...Tylsym dünie. Köbıne köp tüisıkpen ǧana tüsınesıŋ...Sodan da olarǧa arbalyp, dualanyp qalar sätter jiı bolyp tūrady. Būl rette ol maǧan tötennen paida bolǧan, tıptı kökten tüskendei äser etedı. Jaratylysy da, jarasymy da bölek… Oǧan aitarym, jaŋa tūrpatty aqyn joly qaşanda auyr! Auyr joldan aman şyq, Aqberen!”
Temırhan Medetbek
Aqyn ekenımdı jūrt ūmyta bastaǧanda mynau jaqsy äŋgıme boldy. Aǧama ūzaq ǧūmyr tıleimın, aman bolyŋyz!” degen jazba qaldyryppyz.
…Al bügın ne deuge bolady, jürek syzdap tūr. Jaqsy adamdy, ūly aqyndy älbette qimaisyŋ. Mogikandardyŋ qatary azaiyp jatyr. Jyl bastalmai jatyp ūly jazuşylar Mūhtar Maǧauin aǧamyzdan, Dulat İsabekov aǧamyzdan, Äkım Tarazi kökemızden, Mekemtas Myrzahmetov, Seiıt Qasqabasovtai ǧūlamalardan aiyrylyp qaldyq. Endı bügın Temırhan Medetbek aǧamyz aramyzdan kettı. Būl kısılerdıŋ qaitqanyn jalpy qazaq adamy el üşın auyr qaza, ūlt üşın ǧalamat qaiǧy ekenın tolyqtai sezındı me eken degen oiǧa qalam keide. Keiıngı jyldary ūly ketse de, basqa ketse de bızde nemqūraily qaraityn bır böten ädet qalyptasqan siiaqty sezıledı maǧan. Mūnyŋ bärı ruhaniiatqa degen nemqūrailyq, ädebietke degen memleket pen qoǧam tarapynan bır mensınbeuşılıktıŋ asqynǧanyn körsetpei me?! Ūlylardyŋ ölımı de tälım-tärbiege toly bolyp jatuşy edı ǧoi, ruhani qazynamyzǧa taǧy bır ret mūqiiat qarauymyzǧa äser etuşı edı ǧoi…
Qairan Temaǧa!
Asa meiırımdı Alla sızdı Öz panasyna alyp, Özınıŋ şeksız raqymyna bölesın dep dūǧa etemız. Qadırıŋızdı bılmesek, bärımızge özıŋızge tän keŋşılıgıŋızben qarap, Allaǧa razy bop attanyŋyz. Janyŋyz Beiış baqtarynda şalqysyn”, - dep jazdy aqyn Facebook paraqşasynda.
Ūqsas jaŋalyqtar
