Saryaǧaş medrese kolledjınde jürgızılgen tekseru barysynda studentter arasynda ǧana emes, oqytuşylar tarapynan da bulling belgılerı anyqtalǧan. Būl turaly Qazaqstan Respublikasyndaǧy Bala qūqyqtary jönındegı uäkıl Dinara Zakieva mälımdedı, dep habarlaidy “Adyrna” ūlttyq portaly Total.kz saityna sıltep.
«Saryaǧaş medrese kolledjınde jürgızılgen tekseru nätijesınde studentter arasynda, sondai-aq oqytuşylar tarapynan bulling belgılerı anyqtaldy. Qazırgı taŋda barlyq män-jaidy jan-jaqty, tolyq jäne obektivtı zertteuge baǧyttalǧan prosestık şaralar jürgızılude. Qorytyndy boiynşa prosestık şeşım qabyldanatyn bolady. Bullingke ūşyraǧan studentterge psihologiialyq kömek pen äleumettık qoldau körsetılude», – dedı Dinara Zakieva redaksiianyŋ sūranysyna bergen jauabynda.
Al osy mäselege qatysty Facebook paraqşasynda jazba jariialaǧan jurnalist Oraz Älımbekovtyŋ aituynşa, būl jazbadan keiın oǧan polisiia qyzmetkerlerı habarlasqan.
«Molda öz aşuyn jurnalisten aluy kerek pe? Būl sūraqty nege qoiyp otyrmyn? Saryaǧaş medrese kolledjınıŋ zaŋgerı komissiianyŋ eşqandai zaŋbūzuşylyq anyqtalmaǧany turaly qorytyndysyna süienıp, maǧan qarsy jergılıktı polisiiaǧa şaǧym tüsırgen. Ol menı jalǧan aqparat taratyp, medresenıŋ abyroiy men qadır-qasietıne nūqsan keltırdı dep äkımşılık jauapkerşılıkke tartudy talap etken. Türkıstan oblystyq polisiia departamentınıŋ tapsyrmasymen menı Almaty qalasy Bostandyq audany polisiia basqarmasynyŋ tergeuşısı tergedı. Men jazbaşa tüsınıkteme berdım, būl talap negızsız: medrese – jeke tūlǧa emes, sondyqtan onyŋ ar-namysy men qadır-qasietı bolmaidy. Zaŋdy tūlǧanyŋ tek ıskerlık bedelı bolady. Öz sözımnıŋ dūrystyǧyn sotta däleldeuge daiynmyn», – deidı Oraz Älımbekov.
Esterıŋızge sala keteiık, 2025 jyldyŋ nauryz aiynyŋ basynda internette Türkıstan oblysyndaǧy Satybaldy Äbışūly atyndaǧy islam ortalyǧynan beinejazba taraǧan bolatyn. Videoda Saryaǧaş medrese kolledjınıŋ bas ūstazy Abdujappar Smanov taŋǧy uaǧyz oqyp otyr, al oquşylar (arasynda kışkentai balalar da bar) onyŋ aiaǧyna massaj jasap jatqan sät beinelengen.
Būl oqiǧa qoǧamda ülken rezonans tudyrdy. Azamattyq belsendı Nūrgül Mūqyşeva Qazaqstan Prezidentı Qasym-Jomart Toqaevqa ündeu joldap, būl ıstı tergeudı jäne kınälılerdı jauapqa tartudy talap ettı. Ol būl jaǧdai kämeletke tolmaǧan balalardyŋ qūqyqtarynyŋ öreskel būzyluy ekenın jäne zaiyrly memlekettıŋ qaǧidattaryna qaişy keletının atap öttı.
Al jurnalist Oraz Älımbekov būl beinejazbanyŋ tek dıni ǧana emes, saiasi-ideologiialyq astary baryn aitty. Onyŋ pıkırınşe, video qazaq mädenietı, dästürı men balalary arab dıni ūstanymdaryna täueldı jaǧdaida ekenın körsetedı.
Alaida Qazaqstan mūsylmandar dıni basqarmasy (QMDB) bastapqyda beinejazbada eş taŋdanys tudyratyn jait joq dep mälımdedı, bıraq keiın qoǧam narazylyǧyn tudyrǧan äreketter üşın eskertu jasady. Türkıstan oblysy Bılım basqarmasy oquşylar emes, Smanovtyŋ tuǧan nemerelerı massaj jasaǧanyn, olar atasynan bata alu üşın osylai ıstegenın mälımdedı.
Aita keteiık, Smanovtar äuletı belgılı dıni ortada yqpaldy adamdar sanalady. Olar 2016 jyly Saryaǧaş medrese kolledjın jeke oqu orny retınde qūrǧan. Qazırgı uaqytta kolledjdı Dınmūhammed Smanov basqarady, al qūryltaişysy – Qazaqstan mūsylmandary dıni basqarmasy. Smanovtar äuletı Saryaǧaştaǧy islam ortalyǧyn saluǧa da belsendı qatysqan. Būl ortalyq 2019 jyldyŋ jeltoqsanynda marqūm Satybaldy Äbışūlynyŋ qūrmetıne aşylǧan. Ol – Qazaqstannyŋ būrynǧy prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ bauyry jäne belgılı käsıpker Qairat Satybaldy men ŪQK-nıŋ būrynǧy bırınşı orynbasary, general-leitenant Samat Äbıştıŋ äkesı. Resmi derekterge säikes, «Saryaǧaş medrese kolledjı» 2018–2024 oqu jyldary aralyǧynda memlekettık biudjetten 1,6 milliard teŋgeden astam qarjy alǧan.
Alaida qoǧam tarapynan būl pıkırlerge qarsy közqarastar da aityldy. Videodaǧy ülkenırek bala – medresenıŋ kuratory nemese starostasy ekenı turaly aqparattar tarady. Sonymen qatar pıkır qaldyruşylar, meşıt – köpşılıkke arnalǧan oryn ekenın, al atasyna massajdy nemerelerı üide jasauy tiıs ekenın atap öttı.
2025 jyldyŋ 15 nauryzynda jurnalist Oraz Älımbekov Facebook paraqşasynda medresede «älımjettık» bar ekenı turaly jazdy.
«Oquşylar aimaqtarǧa bölıngen, olardyŋ ışınde oŋtüstık öŋırden kelgender basymdyqqa ie. Olar batys öŋırden kelgen balalarǧa qysym körsetedı. Jataqhanadaǧy tamaq sapasy naşar ärı dämsız. Balalarǧa kün saiyn taŋerteŋ daiyndalǧan bır ǧana palaudy beredı. Onyŋ özınde et tabu qiyn. Balalar būl dämsız palaudan şarşaǧan. Ötken jyly bırneşe ata-ana balalaryn Saryaǧaş medresesınen alyp ketıp, Astana men Almatydaǧy dıni oqu oryndaryna auystyrdy. Olardyŋ arasynda imamdardyŋ balalary da bolǧan. Aqparat közınıŋ aituynşa, jasöspırımderdı eŋbekke mäjbürleu men psihologiialyq qysym – medrese ūstazdarynyŋ özındık tärbieleu täsılı. Ūstazdar «taŋ namazyna tūrmaǧan balanyŋ qūlaǧyna şaitan kıredı» dep jiı uaǧyz aitady. Mūndai tärbiege qūlaq aspaǧan balalardy keide tärbieşıler, keide top basşylary jazalaidy. Būl – medresedegı tärbienıŋ bır bölıgı», – dep jazdy jurnalist.
Onyŋ jazbasyna Bala qūqyqtary jönındegı uäkıl Dinara Zakieva pıkır qaldyryp, «Qabyldandy. Prokuraturaǧa joldandy» dep jazdy.
Aita ketsek, äleumettık jelılerde atalǧan oqu ornyna memleketten jyl saiyn 200 mln teŋgeden astam qarjy bölınetını turaly aqparat tarady. Būl mälımettı Türkıstan oblystyq bılım basqarmasynyŋ baspasöz qyzmetı rastady. ”Memlekettık bılım beru standarttaryna säikes, dıni senımıne qaramastan, bılım beru ūiymdary memlekettık qoldauǧa, onyŋ ışınde granttarǧa ümıtker bola alady. Osyǧan orai, 2018-2024 jyldar aralyǧynda Saryaǧaş medrese-kolledjıne respublikalyq biudjetten 1,6 mlrd teŋgeden astam qarjy bölındı. Jalpy, 2018-2025 jyldary oqu ornyna 900 grant bölıngen”, — delıngen basqarma habarlamasynda.Resmi aqparat boiynşa, Qazaqstan mūsylmandary dıni basqarmasyna qarasty 9 medrese-kolledj jūmys ısteidı, onda 2 540 student bılım aluda – 1 604 er bala jäne 936 qyz bala (2024 jylǧy şılde aiyndaǧy jaǧdai boiynşa). Eŋ köp student tırkelgen oqu orny – «Saryaǧaş medrese kolledjı», ekınşı orynda – «Şymkent medrese kolledjı», üşınşı – «Üşqonyr medrese kolledjı».
Elımızdegı 2 803 meşıttıŋ 900-ınde dıni sauat aşu kurstary ūiymdastyrylǧan. Būl kurstarda «Qūran», «İman negızderı», «İslamdaǧy ǧibadat», «Paiǧambar ömırbaiany», «İslam ädebı», «Paiǧambarlar tarihy», «Hadis», «Mazhabtar tarihy» pänderı oqytylady. Sonymen qatar respublika kölemınde 6 Qūran jattau ortalyǧy jūmys ısteidı (QMDB-nyŋ aituynşa, Qūrannyŋ bır betın jattau üşın ony 200–300 ret oqu kerek, būl şamamen 5–7 saǧat uaqytty alady).
Jyl saiyn jazǧy demalys kezınde elımızdegı meşıtterde balalarǧa arnalǧan «İmani jaz» atty ruhani-aǧartuşylyq kurstar ötkızıledı. QMDB janynda jastar ısı sektory jūmys ısteidı, ol tört baǧytta qyzmet atqarady: aǧartuşylyq, oqu-tärbie jūmysy, ärtürlı mädeni-köpşılık şaralar (qaiyrymdylyq, qoǧamdyq ıs-şaralar jäne t.b.), sondai-aq sporttyq ıs-şaralar. Osy baǧyttar aiasynda jastarmen kezdesuler ūiymdastyrylady. Sonymen qatar, aqşam namazy kezınde jas jamaǧatqa arnap uaǧyzdar ötkızıledı. Demek, basty nazar – balalar men jastarǧa audarylǧan.
2024 jyldyŋ 4-toqsanynyŋ qorytyndysy boiynşa, Qazaqstanda 3 999 dıni bırlestık tırkelgen, olar 18 konfessiiany qamtidy (onyŋ ışınde 2 858 – islamdyq, 347 – pravoslavie, 91 – katolik, 592 – protestant, 57 – İegova kuägerlerı, 23 – Jaŋa Apostol şırkeuı, 13 – Krişna sanasy qoǧamy, 7 – iudaizm, 6 – bahai, 2 – buddizm, 2 – Soŋǧy kün äulielerınıŋ şırkeuı (mormondar), 1 – munitter).
Elımızde jalpy sany 3 788 dıni ǧimarat jūmys ısteidı (onyŋ ışınde 2 857 – meşıt, 302 – pravoslavie şırkeuı, 116 – katolik şırkeuı, 421 – protestanttyq ǧibadat üiı, 55 – İegova kuägerlerınıŋ ǧibadat üiı, 25 – Jaŋa Apostol şırkeuınıŋ ǧibadat üiı, 6 – sinagoga, 3 – Krişna sanasy qoǧamynyŋ ǧibadat üiı, 2 – bahai, 1 – budda hramy).
Elde 452 missioner resmi tırkelgen, onyŋ ışınde 417-sı – şetel azamattary, 35-ı – Qazaqstan Respublikasynyŋ azamattary (nanym-senımı boiynşa: 244 – katolik, 70 – Piatidesiatnik şırkeuı, 40 – Krişna sanasy qoǧamy, 31 – mormon, 24 – presviterian, 20 – pravoslav, 5 – baptist, 7 – Jaŋa Apostol şırkeuı, 4 – İegova kuägerı, 3 – jetınşı kün adventisterı, 2 – iudaizm, 1 – liuteran, 1 – buddizm).
Elımızde barlyǧy 14 dıni oqu orny jūmys ısteidı, onda 5 617 adam bılım aluda: 12-sı – islam baǧytynda (1 – «Nūr-Mübarak» universitetı, 9 – medrese-kolledj, 1 – QMDB janyndaǧy imamdardy qaita daiarlau islam instituty, 1 – QMDB janyndaǧy Husamuddin as-Syǧanaqi atyndaǧy islam instituty); hristian baǧytynda – 2 (1 – Almatydaǧy pravoslavie dıni seminariiasy jäne 1 – «Märiia – Şırkeudıŋ Anasy» dep atalatyn joǧary dıni seminariia).
