Siriia astanasynyŋ qaq ortasyndaǧy äl-Farabi ortalyǧynyŋ salynyp bıtkenıne 15 jyldai uaqyt öttı. Üş adam jūmys ısteitın keşen älı de keluşısın kütıp, qūlazyp tūr.
Dimaşyq şaharynyŋ ortalyǧynda 2008 jyly bastalyp, 2011 jyly Qazaqstan qarjysyna salynyp bıtken äl-Farabi ortalyǧy älı künge ıske qosylmady, aşylu räsımı bolmady. Būl ǧimarat äl-Farabidıŋ ziratynyŋ aumaǧynda salynǧan. Bügınge deiın onda üş-aq adam jūmys ısteidı. Būl turaly Türkiia telearnasy habarlap otyr.
Keşendegı üş adamnyŋ ekeuı – küzetşı. Bıreuı – baǧban, keşennıŋ ışkı-syrtqy tazalyǧyn da retteidı. Bıraq ǧimaratty mūntazdai ǧylyp ūstap tūru üşın mūnyŋ bärı jetkılıksız ekenı baiqalady. Qazır qaŋyrap tūrǧan ǧimarat qamqorlyqqa zäru. Jauyn-şaşyn saldarynan syrtqy sylaǧy tüsıp, ışın de şaŋ-tozaŋ basyp jatyr. Boiauy da oŋyp ketken, keibır panelderın qaita jöndeu qajet.
OTYRARDAN – DİMAŞYQQA DEIIN
Ǧylym men filosofiianyŋ şyǧystaǧy jaryq jūldyzy Äbu Nasyr Äl-Farabi Qazaqstan aumaǧynda, būrynǧy Farab, qazırı Otyrar qalasynda düniege kelgen. Köp tıl bılgen ǧūlama jiyrma jasqa deiın Otyrarda ömır sürıp, osy jerden älemdı tanyp-bılu jolyn bastaǧan. Ol köp saiahattaǧan. Būhara, Samarqan, Merf, Baǧdat, Harran, Rei, Kair, Aleppo qalalarynda bolyp, bılımın jetıldırıp otyrǧan.
Şamamen 40 jasynda äl-Farabi ortaǧasyrlyq islam älemınıŋ ǧylym men öner ortalyǧy – Baǧdadqa barǧan. Keiınnen ǧalymdy bırtındep Baǧdadtan yǧystyra bastaidy. Sodan ol amalsyzdan Dimaşyqqa qonys audaryp, ömırınıŋ soŋyna deiın sol jerde tūrǧan.
Äl-Farabidıŋ soŋynda arab tılınde jazǧan köptegen traktattary qaldy. Onyŋ köbı Europa elderındegı äigılı kıtaphanalardyŋ sirek qorynda saqtauly tūr. Erkın oilaityn ǧūlamanyŋ eŋbekterı jazylǧannan keiın bır ǧasyr ötkende basqa tılderge audaryla bastaidy. Äl-Farabi eŋbekterınıŋ tuǧan topyraǧynda zertteluı keş bastalǧan. 20 ǧasyrdyŋ orta şenınen asqanda Aqjan Maşani tärızdı ǧalymdar arabşa üirenıp, äl-Farabi eŋbekterınıŋ tuǧan jerınde tanyluyna türtkı bolǧan. «Ekınşı ūstaz» atalǧan äl-Farabi traktattarynyŋ tılı auyr. Al qazaq tılıne audarylǧan eŋbegınıŋ denı orys tılındegı audarmadan qotarylǧan.
NAZARBAEV PEN BAŞAR ASADTYŊ KÖZI ME?
Türık oişylynyŋ soŋǧy künderı ötken qalada Qazaqstan äl-Farabi atyndaǧy mädeni ortalyq salǧan. Dimaşyqta salynǧan ǧimarat Qazaqstan täuelsızdık alǧannan berı şetel aumaǧynda qarjylai qoldau körsetken alǧaşqy ırı joba sanalady.
Dimaşyqtaǧy äl-Farabi atyndaǧy mädeni ortalyqty saluǧa 2008 jyly Qazaqstan 7,6 million dollar qarajat bölıngen. Joba tört zaldan tūrady, jalpy aumaǧy alty myŋ şarşy metrden asady.
Atalmyş ǧimarattyŋ qūrylysy 2011 jyly tolyq aiaqtalǧan. Alaida, Siriiada tūtanǧan azamattyq soǧys saldarynan ǧimarattyŋ aşyluy ötpegen. Qaladaǧy qasiettı meken bolǧandyqtan, Dimaşyqtaǧy būl audan soǧys qimyldary kezınde qatty zardap şekpegen.
Äl-Farabi mädeni ortalyǧy zaŋdy türde Siriiaǧa da, Qazaqstanǧa da tiesılı emes. Degenmen, ötken 15 jyl boiy Qazaqstannyŋ Dimaşyqtaǧy konsuldyǧy keşenge baqylau jasap, rūqsatsyz eşkımdı kırgızbegen. Oǧan Qazaqstannan barǧan bırlı-jarym zertteuşı, film tüsıruşılerdıŋ joly tüskenı baiqalady.
Nūrsūltan Nazarbaev bastaǧan Qazaqstan men Başar Asad bilegen Siriia ükımetı arasynda kezınde mädeni yntymaqtastyq täuır bastalǧan. Alaida soǧys saldarynan bügınde būl yntymaqtastyqtan ūşqyn da qalmaǧan. Sondyqtan ortalyqtyŋ aşyluy ekınşı kezekke ysyrylyp kelgen. Asad bilık etken uaqytta ortalyq aşylmaǧan küiı qaldy. Soŋynan ol da elınen quylyp, Mäskeudı panalap otyr. Saiasi daǧdarys mädeni bailanystyŋ toqtauyna sebep boldy.
DİPLOMATİIаLYQ MEKEMELERGE BERILMEI ME?
Siriiada 2024 jyly jeltoqsan aiynda uaqytşa ükımet bilıkke kelgennen keiın bır ai ötken soŋ Qazaqstan bilıgı keşendı aşu turaly kelısımge kelgen. Şamdaǧy jaŋa ükımet te būl ortalyqty qorǧauǧa jäne saqtauǧa uäde bergen. Alaida äzırge tört aiǧa juyqtady, ortalyq būrynǧy küiınde qalyp otyr. Öitkenı Şam elı älı de bolsa, aumaly-tökpelı kezeŋdı bastan keşırude.
Keibır mälımetterge qaraǧanda, 2019 jyly būl ortalyqty Qazaqstan konsuldyǧyna berıp, bolaşaqta elşılık ǧimaraty retınde paidalanu turaly ūsynystar da aitylǧan. Degenmen, keluşısın kütken ǧimarat älı künge deiın paidalanuǧa berılmei keledı.
2024 jyldyŋ 8 jeltoqsanda Şam elındegı oppozisiialyq küşterdıŋ keŋeitılgen äskeri äreketterınen soŋ Başar Asad basqarǧan Siriia bilıgı qūlady. Onyŋ özı Mäskeuge qaşuǧa mäjbür boldy. Mūnyŋ aldynda Reseidıŋ Siriiadaǧy äskeri bazasynyŋ ūşaqtary oppozisiia mekendegen qalalardy bombalap, beibıt tūrǧyndar qaza tapqan.
Türkiia telearnasynyŋ tılşısı Dimaşyqtaǧy äl-Farabi ortalyǧy taiauda ıske qosylyp qalar dep ümıttenetının aitady. Sol kezde telearna osynau ortalyqqa qaita ainalyp soǧuy mümkın.
