Ortalyq Azııanyń áleýetti eliniń biri retinde atalyp júrgen Ózbekstan prezıdentiniń búgin bastalǵan Franııa saparynyń sıpaty qandaı?
12 naýryzda Ózbekstan prezıdenti Shavkat Mırzııoev memlekettik saparmen Parıjge baryp, Franııa prezıdenti Emmanýel Makronmen kezdesti. Elıseı saraıynyń málimdeýinshe, kezdesý barysynda «sırek jáne strategııalyq metaldar boıynsha tyǵyz yntymaqtastyq» talqylaný ústinde.
Bul sapar eki el arasyndaǵy qarym-qatynasty odan ári nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan delinedi. Franııa úshin Ózbekstan — mańyzdy ýran jetkizýshisi, al Tashkent Parıjdiń energetıkalyq tájirıbesine qyzyǵýshylyq tanytyp otyr.
ÝRAN. ÓZBEKSTAN NIGERDIŃ ORNYN ALMASTYRADY
Ózbekstan men Franııanyń baılanystary sońǵy jyldary aıtarlyqtaı nyǵaıdy. 2023 jyldyń qarasha aıynda Shavkat Mırzııoev pen Emmanýel Makron Samarqanda kezdesken bolatyn. Ol kezde franýzdyq Orano kompanııasy Ózbekstanda ýran óndirýdi ózdiginen bastaıtynyn jarııalap, jobaǵa 500 mıllıon dollarǵa deıin ınvestıııa salýǵa nıetti ekenin málimdegen.
Franııa úshin ýranmen qamtamasyz etý máselesi ózekti bolyp tur. Eldegi 18 atom elektr stanııasy jalpy elektr energııasynyń 65%-yn óndiredi. Biraq 2023 jyly Nıgerdegi áskerı tóńkeristen keıin, ondaǵy Orano kompanııasynyń ken orny Franııa úshin qoljetimsiz bolyp qaldy. Bul ken orny eldiń ýran ımportynyń 20%-yn qamtamasyz etetin mańyzdy resýrs edi.
Al Ózbekstan óz energetıkalyq seriktesterin ártaraptandyrýdy maqsat etip otyr. Eldiń ekonomıkasy qarqyndy damyp keledi. 2024 jyly JIÓ 6%-ǵa, al halyq sany 2%-ǵa ósti. Osyǵan baılanysty energetıkalyq suranys ta artyp otyr.
Ózbekstan ýran óndirý boıynsha álemde besinshi orynda. Ilgeride Ózbekstan bul metaldyń shamamen 7%-yn óndirse, 2023 jyly 4 myń tonna ýran óndirgen. 2030 jylǵa qaraı bul kórsetkishti 7 myń tonnaǵa deıin arttyrý josparlanyp otyr.
2019 jyldan bastap franýz-ózbek Nurlikum Mining birlesken kásiporny (Orano men memlekettik «Navoııýran» kompanııasy negizin qalaǵan) Jelkendi ýran ken ornynda geologııalyq barlaý jumystaryn júrgizip keledi. 2023 jyly Orano alǵashqy synaq partııasy retinde 350 kg ýran óndirgenin habarlady.
JAŃARTYLATYN ENERGIIaǴA KÓShÝ
Mırzııoev úkimeti energetıkalyq sektordy jańǵyrtý jumystaryn da qolǵa alǵan. Bılik 2030 jylǵa qaraı jańartylatyn energııa kózderiniń úlesin 16%-dan 54%-ǵa deıin arttyrýdy josparlap otyr.
Franýzdyq TotalEnergies kompanııasy 2022 jyly Samarqand oblysynda 131 MVt qýaty bar «Týtlı» kún elektr stanııasyn iske qosty.
2024 jyly Voltalia energetıkalyq kompanııasy Horezm oblysynda 100 MVt qýaty bar Sarimay Solar kún elektr stanııasynyń qurylysyn bastady. Bul joba 2025 jyldyń sońyna qaraı aıaqtalýy tıis.
ÓZBEKSTANDA EÝROPALYQ ATOM STANIIaSY SALYNA MA?
Ózbekstan atom elektr stanııasyn salý máselesin de qarastyryp jatyr. Bul baǵytta birneshe franýz kompanııasymen kelissóz júrgizilýde.
«Ýzatom» kompanııasynyń dırektory Azım Ahmedhadjaevtyń aıtýynsha, Assystem — tehnıkalyq seriktes, Bureau Veritas — personaldy oqytý úshin, al Framatome — elektr stanııalaryn tehnıkalyq basqarý boıynsha seriktes bolmaq.
Qazirgi ýaqytta Ózbekstanda shamamen 50 franýz kompanııasy jumys isteıdi.
Ózbekstan men Franııa arasyndaǵy energetıkalyq yntymaqtastyq artyp keledi. Tashkent ýran óndirisin ulǵaıtyp, jańartylatyn energııaǵa kóshýdi josparlap otyr. Al Parıj úshin Ózbekstan — strategııalyq mańyzdy resýrs kózi.
