Mońǵolııada belgili tulǵalardy músinin soǵýdaǵy erekshelik qandaı? Taıaýda ǵana qolynan shyqqan týyndysynyń biri ulttyq mýzeıge qoıylǵan músinshiniń pikiri.
Mońǵolııadaǵy Shyńǵys han ulttyq mýzeıiniń 9 qabatyna han ordasy ashylyp, onyń aýmaǵyna 7 metrlik altynmen qaptalǵan Shyńǵys hannyń altyn músini, aq týy jáne memlekettik hasbý móri ornatyldy. Kópti tańqaldyrǵan músin nesimen erekshe? Avtory kim?
Músin Memlekettik syılyqtyń laýreaty, monýmentaldy ónerdiń kórnekti ókili Lývsangıın Boldtyń tujyrymdamasyna sáıkes jasalǵan. Sondaı-aq, ol – Memlekettik saraıdaǵy Shyńǵys han músininiń de avtory.
Músinshiniń aıtýynsha, Shyńǵys hannyń músini tek músin soǵýshynyń sezimderine negizdelip jasalmaýy kerek, ol tarıhı derekterge negizdelýi tıis. Sondyqtan bul jumysty atqarýǵa Ǵylym akademııasy, Mádenıet mınıstrligi, Monǵol memlekettik ýnıversıteti men Monǵolııanyń Ortalyq bankiniń ǵalymdarynan quralǵan jumys toby kómektesti.
"Olardyń keńesiniń arqasynda bizdiń eskızimiz bastapqy ıdeıadan áldeqaıda asyp, qazirgi kóriniske ıe boldy… Músinniń negizgi ıdeıasy Shyńǵys hannyń túpnusqa mórine negizdelgen. Aspan, Jer jáne ortasynda Shyńǵys han. Men Shyńǵys hannyń týgrasyn osylaı elestetemin jáne túsinemin", - dep atap ótti ol.
Músinshiniń aıtýynsha, Memlekettik saraıdaǵy Shyńǵys han eskertkishi - bul barlyq handardyń hany bolǵan kezdegi Shyńǵys han. Memlekettik saraı aldyndaǵy Shyńǵys hannyń músini tynyshtyqty beıneleıdi. Onyń qasynda onyń nemereleri men shóbereleri, sonymen qatar onyń qolbasshylary bar.
Aıta keteıik, týgra nemese togra - bıleýshiniń (sýltan, halıf, han) jeke belgisi, onda onyń esimi men tıtýly jazylady.
“Altynmen qaptalǵan osy músindi jasaý kezinde men Shyńǵys hannyń Joǵarǵy Mońǵol ımperııasyn qurǵan kezeńindegi jas, kúshti jáne ambıııaly beınesin jasaýdy kózdedim. Bul týraly eń aıqyn dálel - onyń qolynda altyn mórdiń bolýy. Munda Shyńǵys hannyń jas kezi beınelengen. Aq kıiz – onyń ómir joly. Onyń kelbetine keletin bolsaq, ejelgi shejirelerde Shyńǵys hannyń óte uzyn boıly jáne erekshe jarqyn júzdi bolǵany jazylǵan, sondyqtan ony kún sııaqty jarqyraǵan beıneleýden basqa tańdaý bolmady”, - deıdi músinshi.
Aıta ketsek, Mońǵolııanyń qazirgi memleketiniń negizin qalaǵan Shyńǵys hannyń dańqyn jáne memlekettik muragerlikti damytýdy, onyń esimin máńgilikke qaldyrý maqsatynda 2005 jylǵy 22 maýsymdaǵy №136 úkimet qaýlysymen "Shyńǵys hannyń memorıaldyq kesheni men qasıetti eskertkishin" qurý týraly sheshim qabyldanǵan.
Úlken monýmentaldy keshende Shyńǵys han, Úgedeı han, Qubylaı han jáne Shyǵys myńdyqtar qolbasshysy Muqulaı men Batys myńdyqtar qolbasshysy Boorchı sııaqty uly mońǵol handarynyń músinderi qoıylǵan. Sondaı-aq eki áınek galereıasy bar, olar Mońǵolııa aýmaǵynda VII ǵasyrdan XIV ǵasyrǵa deıingi etnıkalyq jáne mádenı bólinisin, sonymen qatar Uly Mońǵol ımperııasynyń tarıhyn beıneleıdi.
Keshenniń bas arhıtektorlary - M.elmeg, al músinderiniń avtory jáne jasaýshysy - L.Bold.
