Óner salasyndaǵy izdenis arqyly jańashyldyǵymen tanylyp júrgen músinshi óz isiniń qyr-syry jáne jospary týraly oılarymen bólisedi.
Áleýmettik jelide gıperrealıstik 3D músinderimen Tiktok-ta tanymal Aıdos Esmaǵambetov – elimizdegi erekshe óner ıeleriniń biri. Ol qazirgi tańda Astana qalasynda jumys isteıdi. Beıneleý óneri jáne syzý mamandyǵyn támamdaǵanymen, gıperrealızmdi óz betinshe meńgergen. Músinshi 2009 jyldan bastap bul salany zerttep, túrli eksperımentter jasap, ózindik ádis-tásilderin qalyptastyrǵan.
Gıperrealızm nemese sýperrealızm – 20 ǵasyrdyń sońy - 21 ǵasyrdyń basyndaǵy keskindeme, grafıka jáne músin ónerinde beınelerdi barynsha shynaıy keskindep kórsetetin baǵyt.
"GIPERREALIZM – QUPIIa TEHNOLOGIIa"
Aıdos bala kezinen sýret pen músin ónerine jaqyn bolǵanyn aıtady.
- Men kishkentaı kezimnen bastap sýret salamyn. Arqalyqtyń týmasymyn. Ýnıversıtette tek saz balshyq pen gıpspen standartty músin jasaýdy úıretedi. Al gıperrealızm baǵyty – ózindik "qupııa tehnologııa". Sebebi ony esh jerde úıretpeıdi. Barlyǵyn sýretter men vıdeolardy zertteı otyryp, ózim úırendim, - deıdi Aıdos Esmaǵambetov.
Músinshiniń eń tanymal jumystarynyń biri – Abaı Qunanbaıulynyń músini. Bul jumys TikTok-ta 2,5 mıllıonnan astam qaralym jınaǵan. Sondaı-aq, Jambyl Jabaevtyń músini de kórermenderdiń oń baǵasyna ıe boldy.
- Músinderdi tek arnaıy tapsyryspen jasaısyz ba? Satylymǵa shyǵa ma?
- Músinderdiń ishinde arnaıy tapsyryspen istelgeni de, jeke shyǵarmashylyǵymnan jasaǵanym da bar. Birneshe kún buryn Almatyǵa arnaıy baryp, bes músindi ornatyp keldim. Ol músinderdi tamyz aıynan bastap, jasaǵanmyn. Jeltoqsanǵa deıin Qurmanbek Jandarbekov, Ahmet Jubanov, Shara Jıenqulova, Dáýren Ábirov, Kúlásh Baıseıitovanyń músinderin Abaı atyndaǵy opera jáne balet teatryna ornatyp keldim. Sebebi olar arnaıy mýzeı daıyndap, jandandyryp jatyr eken. Jaqyn arada prezentaııa, tusaýkeserin jasaıtyn bolady.
MÚSIN JASAÝ PROESI JÁNE MATERIAL TAŃDAÝY
Aıdos Esmaǵambetov músin jasaýda arnaıy sılıkon materıalyn qoldanady. Bul materıal 350°C ystyqqa da, sýyqqa da tózimdi. Sonymen qatar, soqqyǵa tózimdiligi joǵary.
– Buryn gıperrealıstik músinder balaýyzdan jasalǵan. Biraq balaýyz músinder kúnniń ystyǵyna shydamaıdy, ońaı zaqymdanady. Al sılıkon – áldeqaıda berik materıal, oǵan erekshe kútim qajet emes, - deıdi ol.
- Qazirgi tańda tek zııalylardy jasaısyz ba? Álde tapsyryspen kez kelgen músindi jasaýǵa bola ma?
- Joq, meniń praktıkamda ondaı dúnıe bolmaǵan. Men mýzeıge eksponat retinde ǵana músin jasaımyn. Jekeme de jazyp, áleýmettik jelide de pikir qaldyrǵan adamdar bolddy. "Men atamdy saǵynyp júrmin, músinin jasap bere alasyz ba?" degen usynystar bolǵan. Keıinnen ol kisige "tarıhı tulǵa boldy ma? Mýzeıge eksponat retinde bola ala ma?" dep suraımyz.
Jaı ásheıin úıge qoıý, syılyq úshin músinder jasalmaıdy. Men jasasam tek qazaq eline eńbegi sińgen, tarıhı tulǵalardyń músinin jasaımyn. Sheteldegi Madam Tıýsse" murajaıynda juldyzdardyń, ánshilerdiń músinderi turady ǵoı. Sondaı mýzeı bizdiń Qazaqstanda da bolsa keremet bolar edi. Músinderdi zal-zalǵa bólip, ornalastyrý kerek. Bir zalǵa kirseńiz, tarıhı tulǵalar, ekinshi zalda Qazaqstannyń ánshileri, kelesi zalda akterler degendeı.
- Bir músindi jasaý qansha ýaqytyńyzdy alady?
- Jumystyń qıyndyǵyna baılanysty. Shamamen, úsh aıdan jarty jylǵa deıin ýaqyt ketedi.
- Abaıdyń músini óte qatty tanymal boldy. Ol músindi qansha ýaqytta jasap shyqtyńyz?
- Tórt aıdaı ýaqytymdy aldy. Onyń aldynda Abaıdyń sýretin biraz zerttep júrdim. Jarty jyldaı "jasaımyn" dep daıyndaldym. Men ol músindi jartylaı antropolog retinde jasadym. Óıtkeni ol kisiniń bir ǵana sýreti bar. Ol fotony men Google-dan qaraǵanymda eki uly eki jaǵyna turǵan fotosy edi. Sol sýret jetkiliksiz boldy. Sol sýrettiń túpnusqasyn izdeı bastadym. Semeıde murajaılarǵa habarlasyp, jaǵdaıdy túsindirdim. Ol kisiler de meni tanyp, músin jasatatynyn aıtyp, qýanyp qaldy. Sol túpnusqa sýretti sapaly túrde poshtama jiberýin suradym. Sebebi onyń bet-kelbetin, muryn, pishininiń árbir qyryn esepteýim kerek boldy. Ol matematıkalyq esep qoı. Ol foto tek aldynan ǵana boldy. Qyrynan túsirilgen sýret joq boldy. Ony ólshep, jasaýǵa týra keldi.
«ÓNER ELIMIZDE JOǴARY BAǴALANBAIDY»
- Jasyryn bolmasa, bir músinniń baǵasy qansha?
- Shet memleketterde músinder 15-20 myń dollarǵa deıin baǵalanady. Elimizde ondaı baǵa joq. Sebebi bizdiń "qazaqsha qarajatymyz" bar ǵoı. Odan tómenge saýdalanady.
- Gıperrealıstik músin ónerine qatysty túrli syn-pikir bolatyny jasyryn emes. "Adamnyń músinin jasaýǵa bolmaıdy" degen pikirler de az emes, solaı ma?
- Din jaǵynan túrli kózqarastar bolyp jatady. Ondaı pikirde qaraıtyn bolsaq, onda kúıdi de oınaýǵa bolmaıdy, ándi de aıtýǵa bolmaıdy. Eń bastysy – men óz qolónerimdi damytyp, buryn-sońdy bolmaǵan dúnıeni jasap otyrmyn. Ony qazir jasamasaq, qashan jasaımyz? Mysaly Abaı Qunanbaıulynyń eski sýretterin qarap otyrǵansha, 3D músinge kelip, selfı jasasańyz dál janyńyzda turǵandaı áser beredi.
- Keıipkerlerińizdi qalaı tańdaısyz?
- Men Abaı men Jambyl Jabaevtyń músinderin ózim jasadym. Sebebi Abaıdyń 175 jyldyǵyna oraı bastaǵanmyn. Bul - shyǵarmashylyq jumys. Murajaılardan "bizge osy tulǵanyń músini kerek edi" degende suraǵan músindi jasap beremin.
- Dál qazir gıperrealıstik músinder Qazaqstanda qanshalyqty damyǵan?
- Ázirge mundaı músinderdi kezdestirmedim. Biraq jastar osy salaǵa qyzyqsa, jaqsy bolar edi. Básekelestik bolýy kerek.
Symbat Naýhan
«Adyrna» ulttyq portaly
