Öner salasyndaǧy ızdenıs arqyly jaŋaşyldyǧymen tanylyp jürgen müsınşı öz ısınıŋ qyr-syry jäne jospary turaly oilarymen bölısedı.
Äleumettık jelıde giperrealistık 3D müsınderımen Tiktok-ta tanymal Aidos Esmaǧambetov – elımızdegı erekşe öner ielerınıŋ bırı. Ol qazırgı taŋda Astana qalasynda jūmys ısteidı. Beineleu önerı jäne syzu mamandyǧyn tämamdaǧanymen, giperrealizmdı öz betınşe meŋgergen. Müsınşı 2009 jyldan bastap būl salany zerttep, türlı eksperimentter jasap, özındık ädıs-täsılderın qalyptastyrǧan.
Giperrealizm nemese superrealizm – 20 ǧasyrdyŋ soŋy - 21 ǧasyrdyŋ basyndaǧy keskındeme, grafika jäne müsın önerınde beinelerdı barynşa şynaiy keskındep körsetetın baǧyt.
"GİPERREALİZM – QŪPİIа TEHNOLOGİIа"
Aidos bala kezınen suret pen müsın önerıne jaqyn bolǧanyn aitady.
- Men kışkentai kezımnen bastap suret salamyn. Arqalyqtyŋ tumasymyn. Universitette tek saz balşyq pen gipspen standartty müsın jasaudy üiretedı. Al giperrealizm baǧyty – özındık "qūpiia tehnologiia". Sebebı ony eş jerde üiretpeidı. Barlyǧyn suretter men videolardy zerttei otyryp, özım üirendım, - deidı Aidos Esmaǧambetov.
Müsınşınıŋ eŋ tanymal jūmystarynyŋ bırı – Abai Qūnanbaiūlynyŋ müsını. Būl jūmys TikTok-ta 2,5 millionnan astam qaralym jinaǧan. Sondai-aq, Jambyl Jabaevtyŋ müsını de körermenderdıŋ oŋ baǧasyna ie boldy.
- Müsınderdı tek arnaiy tapsyryspen jasaisyz ba? Satylymǧa şyǧa ma?
- Müsınderdıŋ ışınde arnaiy tapsyryspen ıstelgenı de, jeke şyǧarmaşylyǧymnan jasaǧanym da bar. Bırneşe kün būryn Almatyǧa arnaiy baryp, bes müsındı ornatyp keldım. Ol müsınderdı tamyz aiynan bastap, jasaǧanmyn. Jeltoqsanǧa deiın Qūrmanbek Jandarbekov, Ahmet Jūbanov, Şara Jienqūlova, Däuren Äbırov, Küläş Baiseiıtovanyŋ müsınderın Abai atyndaǧy opera jäne balet teatryna ornatyp keldım. Sebebı olar arnaiy muzei daiyndap, jandandyryp jatyr eken. Jaqyn arada prezentasiia, tūsaukeserın jasaityn bolady.
MÜSIN JASAU PROSESI JÄNE MATERİAL TAŊDAUY
Aidos Esmaǧambetov müsın jasauda arnaiy silikon materialyn qoldanady. Būl material 350°C ystyqqa da, suyqqa da tözımdı. Sonymen qatar, soqqyǧa tözımdılıgı joǧary.
– Būryn giperrealistık müsınder balauyzdan jasalǧan. Bıraq balauyz müsınder künnıŋ ystyǧyna şydamaidy, oŋai zaqymdanady. Al silikon – äldeqaida berık material, oǧan erekşe kütım qajet emes, - deidı ol.
- Qazırgı taŋda tek ziialylardy jasaisyz ba? Älde tapsyryspen kez kelgen müsındı jasauǧa bola ma?
- Joq, menıŋ praktikamda ondai dünie bolmaǧan. Men muzeige eksponat retınde ǧana müsın jasaimyn. Jekeme de jazyp, äleumettık jelıde de pıkır qaldyrǧan adamdar bolddy. "Men atamdy saǧynyp jürmın, müsının jasap bere alasyz ba?" degen ūsynystar bolǧan. Keiınnen ol kısıge "tarihi tūlǧa boldy ma? Muzeige eksponat retınde bola ala ma?" dep sūraimyz.
Jai äşeiın üige qoiu, syilyq üşın müsınder jasalmaidy. Men jasasam tek qazaq elıne eŋbegı sıŋgen, tarihi tūlǧalardyŋ müsının jasaimyn. Şeteldegı Madam Tiusse" mūrajaiynda jūldyzdardyŋ, änşılerdıŋ müsınderı tūrady ǧoi. Sondai muzei bızdıŋ Qazaqstanda da bolsa keremet bolar edı. Müsınderdı zal-zalǧa bölıp, ornalastyru kerek. Bır zalǧa kırseŋız, tarihi tūlǧalar, ekınşı zalda Qazaqstannyŋ änşılerı, kelesı zalda akterler degendei.
- Bır müsındı jasau qanşa uaqytyŋyzdy alady?
- Jūmystyŋ qiyndyǧyna bailanysty. Şamamen, üş aidan jarty jylǧa deiın uaqyt ketedı.
- Abaidyŋ müsını öte qatty tanymal boldy. Ol müsındı qanşa uaqytta jasap şyqtyŋyz?
- Tört aidai uaqytymdy aldy. Onyŋ aldynda Abaidyŋ suretın bıraz zerttep jürdım. Jarty jyldai "jasaimyn" dep daiyndaldym. Men ol müsındı jartylai antropolog retınde jasadym. Öitkenı ol kısınıŋ bır ǧana suretı bar. Ol fotony men Google-dan qaraǧanymda ekı ūly ekı jaǧyna tūrǧan fotosy edı. Sol suret jetkılıksız boldy. Sol surettıŋ tüpnūsqasyn ızdei bastadym. Semeide mūrajailarǧa habarlasyp, jaǧdaidy tüsındırdım. Ol kısıler de menı tanyp, müsın jasatatynyn aityp, quanyp qaldy. Sol tüpnūsqa surettı sapaly türde poştama jıberuın sūradym. Sebebı onyŋ bet-kelbetın, mūryn, pışınınıŋ ärbır qyryn esepteuım kerek boldy. Ol matematikalyq esep qoi. Ol foto tek aldynan ǧana boldy. Qyrynan tüsırılgen suret joq boldy. Ony ölşep, jasauǧa tura keldı.
«ÖNER ELIMIZDE JOǦARY BAǦALANBAIDY»
- Jasyryn bolmasa, bır müsınnıŋ baǧasy qanşa?
- Şet memleketterde müsınder 15-20 myŋ dollarǧa deiın baǧalanady. Elımızde ondai baǧa joq. Sebebı bızdıŋ "qazaqşa qarajatymyz" bar ǧoi. Odan tömenge saudalanady.
- Giperrealistık müsın önerıne qatysty türlı syn-pıkır bolatyny jasyryn emes. "Adamnyŋ müsının jasauǧa bolmaidy" degen pıkırler de az emes, solai ma?
- Dın jaǧynan türlı közqarastar bolyp jatady. Ondai pıkırde qaraityn bolsaq, onda küidı de oinauǧa bolmaidy, ändı de aituǧa bolmaidy. Eŋ bastysy – men öz qolönerımdı damytyp, būryn-soŋdy bolmaǧan dünienı jasap otyrmyn. Ony qazır jasamasaq, qaşan jasaimyz? Mysaly Abai Qūnanbaiūlynyŋ eskı suretterın qarap otyrǧanşa, 3D müsınge kelıp, selfi jasasaŋyz däl janyŋyzda tūrǧandai äser beredı.
- Keiıpkerlerıŋızdı qalai taŋdaisyz?
- Men Abai men Jambyl Jabaevtyŋ müsınderın özım jasadym. Sebebı Abaidyŋ 175 jyldyǧyna orai bastaǧanmyn. Būl - şyǧarmaşylyq jūmys. Mūrajailardan "bızge osy tūlǧanyŋ müsını kerek edı" degende sūraǧan müsındı jasap beremın.
- Däl qazır giperrealistık müsınder Qazaqstanda qanşalyqty damyǧan?
- Äzırge mūndai müsınderdı kezdestırmedım. Bıraq jastar osy salaǧa qyzyqsa, jaqsy bolar edı. Bäsekelestık boluy kerek.
Symbat Nauhan
«Adyrna» ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
