Oblys ákimin máslıhattar arqyly saılaý tájirıbesi qoldanyla bastady. Biraq oǵan sarapshylar kúmanmen qaraıdy. Saılaýdyń bul túrin taǵaıyndaý dep qarastyratyndar da bar.
Túrkistan oblysynyń máslıhat depýtattary aımaq basshysyn saılady. Máslıhat depýtatynyń 224-i Nuralhan Kósherovti, al qalǵan 64 azamat Muhıt Turysbekovty tańdady. Sonymen ne kerek, depýtattardyń sheshimi boıynsha, Túrkistan oblysynyń ákimi bolyp 40 jastaǵy Nuralhan Kósherov taǵaıyndaldy.
«OBLYS ÁKIMIN SAILAÝ TYŃ BASTAMA BOLDY»
Sońǵy jyldary prezıdent máslıhat depýtattary saılaǵan oblys ákimderin taǵaıyndap júr. Muny bılik «Jańa Qazaqstannyń» jasampaz qadamdarynyń biri retinde dáripteıdi. Al shyn máninde oblys ákimderin saılaý shynaıy reforma ma, joq álde kózboıashylyq pa?
Qoldanbaly etnosaıası zertteýler ınstıtýtynyń dırektory Talǵat Qalıev oblys ákimderin máslıhat depýtattary saılaýy óte mańyzdy qadam ekenin aıtady. Áıtse de ol bul jańashyldyq birden emes, 5-10 jylda oń ózgeris ákeletinin eskertti.
- Oblys ákimderin máslıhat depýtattary saılaý bir kúnde aqtalatyn dúnıe emes, ol uzaq merizimdi reforma. Múmkin bul tásil keıbir jerlerde ınstıtýıonaldyq forma túrinde iske asyp jatqan shyǵar. Al shynaıy saılaý ótkizý úshin saılaýshylar kerek. Máslıhat depýtattarynyń ishki bostandyqtary bar ma, joq pa degen suraq týyndaıdy. Bul jerde prezıdenttiń jaýapkershiligi ǵana emes, ár adamnyń jaýapkershiligi mańyzdy. Sondyqtan oblys ákimin tańdaý bir kúnde sheshile salatyn nárse emes. Ákimdi saılaý úshin qoǵam men máslıhat depýtattary ósip, olardyń ishki bostandyqtary paıda bolýy kerek. Máslıhat depýtattary «Prezıdent usyndy eken» dep kandıdatty qoldaı salýy da múmkin. Muny qazir naqty aıtý qıyn, - deıdi ol.
Ol oblys ákimin máslıhat depýttary daýys berý arqyly tańdaýdy búgingi kúnmen esepteýge bolmaıdy. Aldaǵy 5-10 jylda bul reforma óz jemisin beretin bolady.
- Mysaly Amerıkada prezıdentti bizdiń eldegideı ár adam daýys bermeı, arnaıy saılaýshylar alqasy arqyly saılaıdy. Búgingi máslıhat depýttattaryn halyq saılady ǵoı. Olar halyqtyń ókili retinde ákimdi saılap jatyr. Bolashaqta ákimdikke úmitkerlerdi saıası partııa ókilderi usynyp qalýy da ábden múmkin. Sondaı-aq burynǵydaı prezıdenttiń ózi usynyp, taǵaıyndaı berýi de múmkin. Áıtse de bul tásil burynǵydaı týra taǵaıyndalǵannan qaraǵanda demokratııaǵa qaraı bir qadam jasalǵan áreket. Men úshin bul jańashyldyq bolyp otyr. Sebebi máslıhat depýtattarynyń saılaý arqyly oblys ákimin tańdaýdyń qalaı bolǵanda da paıdasy bolady. Bir sózben aıtqanda oblys ákimin saılaý tyń bastama boldy, – deıdi sarapshy.
«ÁKIMDI DEPÝTATTAR SAILAIDY DEGEN – KÓZBOIaÝShYLYQ»
Talǵat Qalıevtyń pikirimen saıasattanýshy Qazybek Beısebaev múlde kelispeıdi. Sebebi ol máslıhat depýtattary oblys ákimin saılaıdy degen kózboıaýshylyq ekenin eskertti.
- Qazirgi kezde prezıdent ákimshiligi oblys ákimine laıyqty 2 kandıdatty usynady. Biraq ol kandıdatty kim jáne qandaı krıterıı boıynsha usynady? Mysaly men Astanada otyryp «Túrkistan oblysyna ákim bolýǵa myna adam laıyqty» dep qalaı sheshim qabyldaımyn? Negizi Astanada otyryp, óńirdegi ákimderdi taǵaıyndaý durys emes, - deıdi ol.
Sarapshy alysta otyryp aımaqtar úshin sheshim qabyldaýǵa kúmanmen qaraıdy.
- Qazir eki kandıdatty máslıhatqa usynyp, solardyń daýys berýi arqyly ákimdi taǵaıyndap jatyrmyz. Bul ózi qalaı bolady? Eger eki kandıdatty máslıhat depýtattary usynyp, ony prezıdent bekitip berse, onda ol basqa áńgime bolar edi. Bir sózben aıtqanda, oblys ákimin taǵaıyndaý júıesi durys emes. Sebebi prezıdent ákimshiliginde otyrǵan adam qaı oblysqa qaı kandıdat laıyq ekenin qaıdan biledi? Mysaly men bir oblysqa ákim bolǵym keledi delik. Maǵan qandaı talap qoıylady? Kandıdattyń jasy men bilimine baılanysty talap bola ma? Ókinishke qaraı biz qandaı talap-tilek bar ekenin bilmeımiz, - deıdi Qazybek Beısebaev.
Ol oblys ákimin taǵaıyndaý júıesin ózgertý kerek dep esepteıdi.
- Mysaly Túrkistan oblysyna ákim bolǵysy kelgen adamnyń óńirdi damytýǵa baılanysty keshendi baǵdarlamasy bolyp, ony jurtqa tanystyrý kerek emes pe? Aıtalyq, kandıdattyń «Óńirde 20 kópir nemese 200 shaqyrym joldy jóndeımin» degen naqty jospary bolýy kerek. Bir qyzyǵy ákim saılaýyna kandıdat eki azamattyń da ondaı baǵdarlama joq. Shyndap kelgende oblys ákimin máslıhat depýtattary saılaıdy degen – kózboıaýshylyq, – deıdi ol.
OBLYS ÁKIMDERIN SAILAÝ QAÝIPTI ME?
Osy rette oblys ákimin aýyl mena aýdan ákimi sekildi halyqtyń ózi tikeleı nege saılamaıdy degen suraq týyndaıdy? Biraq Talǵat Qalıev bul bastamany quptamaıdy.
- Bolashaqta oblys ákimin halyq ózi tikeleı saılaýy múmkin. Bir-eki jyldan beri aýdan ákimi saılaýyn birneshe óńirde pılottyq rejımde engizdik. Al bıyldan bastap aýdan ákimderin halyq ózi jappaı saılaıtyn boldy. Al oblys ákimderin halyqtyń ózi saılaýy qaýipti reforma dep oılaımyn. Keıbir kórshilerimizdiń áreketine baılanysty oblys ákimderin qazir saılaýdyń qajeti joq, – deıdi ol.
Al Qazybek Beısebaev bolsa, Talǵat Qalıevtiń pikirimen taǵy kelispeıtinin aıtady.
- Oblys ákimderin saılaýdy Reseımen shekaralas óńirde ótkizý qaýipti degen – bos sóz. Sebebi soltústik Qazaqstan oblysynda qazir qazaqtar barshylyq. Jalpy oblys ákimin halyqtyń ózi tikeleı saılap alý kerek. Sonda ǵana elimizde ekonomıkalyq ósim bolady, – deıdi ol.
