Táýeldilik — bul jeke adamnyń belgili bir zatqa nemese áreketke fızıkalyq jáne psıhologııalyq turǵydan beıimdelýi, ol adamnyń ómir sapasyn nasharlatyp, densaýlyqqa, áleýmettik qatynastarǵa jáne jalpy ómirine teris áser etýi múmkin. Táýeldilik kóbinese ishimdiktiń, esirtkiniń, temekiniń nemese basqa da zııandy ádetterdiń saldarynan paıda bolady. Táýeldilikti emdeý keshendi tásildi talap etedi, onyń ishinde psıhologııalyq qoldaý men psıhoterapııa mańyzdy ról atqarady.
Psıhologııalyq qoldaý jáne psıhoterapııa degen ne?
Psıhologııalyq qoldaý — bul adamnyń emoııalyq jáne psıhıkalyq jaı-kúıin jaqsartýǵa, kúızelis pen qıyndyqtardy jeńýge kómektesetin psıhologııalyq proester men ádisterdiń jıyntyǵy. Psıhoterapııa bolsa, arnaıy kásibı maman arqyly júrgiziletin, adamǵa oılaý, minez-qulyq jáne sezimderin retteýge kómektesetin emdeý ádisi.
Táýeldilikpen kúresýdegi psıhologııalyq qoldaýdyń mańyzy
Táýeldilikpen kúresýde psıhologııalyq qoldaý sheshýshi faktor bolyp tabylady. Táýeldiliktiń paıda bolýy kóbinese adamnyń ishki psıhologııalyq máselelerimen, mysaly, depressııa, kúızelis, ózin-ózi baǵalaýdyń tómendigi, ómirlik qıyndyqtarmen tyǵyz baılanysty. Osy turǵydan alǵanda, psıhologııalyq qoldaý táýeldiliktiń tek fızıkalyq emes, psıhologııalyq aspektilerin de qarastyrady.
1. Emoıonaldyq qoldaý. Táýeldilikten arylýǵa nıet bildirgen adam kóbinese ózin jalǵyz sezinedi. Emoıonaldyq qoldaý kórsetetin psıholog nemese psıhoterapevt adamnyń óz-ózine degen senimin arttyryp, onyń kúreske degen motıvaııasyn kóteredi.
2. Sezimdermen jumys. Táýeldilikpen aýyratyn adamdar jıi ishki kúızelis nemese qatty stress jaǵdaıynda bolady. Psıhologtar men psıhoterapevtter paıentke óz sezimderin durys tanýǵa, olarmen jumys isteýge jáne olardy tıimdi túrde basqarýǵa kómektesedi.
3. Kognıtıvti-minez-qulyqtyq terapııa (KMT). Bul ádis táýeldilikpen kúresýde keńinen qoldanylady, sebebi ol adamnyń oılaý men minez-qulqyn ózgertýge baǵyttalǵan. KMT ádisi arqyly táýeldilikke sebep bolatyn teris oılar men minez-qulyqtardy anyqtap, olardy ózgertýge bolady. Mysaly, KMT arqyly paıent ishimdiktiń nemese esirtkiniń qajettiligi men olardan bas tartý týraly oılaryn qaıta qura alady.
4. Ózin-ózi basqarý daǵdylaryn damytý. Psıhoterapııa barysynda adamnyń óz-ózine degen baqylaýy men ózin-ózi basqarý daǵdylary damıdy. Bul táýeldiliktiń qaıtalaný múmkindigin tómendetýge jáne adamnyń ómir sapasyn jaqsartýǵa kómektesedi.
5. Áleýmettik qoldaý. Psıhologtar men psıhoterapevter táýeldilikten emdelýshi adamnyń áleýmettik ortada qoldaý júıesin qurýǵa kómektesedi. Áleýmettik baılanystar táýeldiliktiń aldyn alýda mańyzdy ról atqarady, óıtkeni otbasy men dostardyń qoldaýy adamnyń emdelýge degen nıetin kúsheıtedi.
Psıhoterapııanyń tásilderi men ádisteri
Psıhoterapııa táýeldilikpen kúresýde ártúrli ádisterdi qoldanady. Olardyń arasynda eń keń taralǵandary:
1. Kognıtıvti-minez-qulyqtyq terapııa (KMT). Bul terapııanyń maqsaty — paıenttiń teris oılaryn anyqtap, olardy ońdy oılarǵa ózgertý. Táýeldilikke beıim adamdar kóbinese alkogoldi nemese esirtkini qoldaný kezinde ómirdiń qıyndyqtarynan qashýǵa tyrysady. KMT kómegimen bul mehanızmderdi túsinip, adamnyń teris minez-qulqyn ózgertýge bolady.
2. Motıvaııalyq suhbat. Bul ádis paıenttiń ishki yntasyn oıatýǵa, táýeldilikten qutylýǵa degen senimin qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan. Psıhologtar adamnyń táýeldilikten qutylýǵa degen kúsh-jigerin qoldaıdy jáne oǵan ishki motıvaııasyn arttyrýǵa kómektesedi.
3. Grýppalyq terapııa. Táýeldilikten emdeýde grýppalyq terapııa da tıimdi ádis bolyp tabylady. Bul ádis toptyq qoldaýdyń kómegimen adamnyń ózin jalǵyz sezinbeýin qamtamasyz etedi jáne táýeldilikpen kúresý jolyndaǵy tájirıbelermen bólisýdi yntalandyrady.
4. Otbasylyq terapııa. Táýeldilikpen kúresýde otbasynyń róli erekshe mańyzdy. Otbasylyq terapııa barysynda psıhologtar otbasy múshelerimen jumys istep, olardy paıenttiń emdelý proesine tartýǵa tyrysady. Bul táýeldilikti jeńýge kómektesetin qosymsha qoldaý kózi bola alady.
Táýeldilikpen kúresýde psıhologııalyq qoldaý men psıhoterapııa óte mańyzdy ról atqarady. Tek fızıkalyq turǵydan ǵana emes, psıhologııalyq turǵydan da táýeldilikti emdeý qajet. Psıhoterapııanyń ártúrli ádisteri arqyly táýeldilikke ushyraǵan adamdarǵa ózderiniń oılaý júıesin ózgertýge, emoııalarymen jumys isteýge jáne áleýmettik qoldaý tabýǵa múmkindik beriledi. Osylaısha, psıhologııalyq qoldaý táýeldilikten arylý jolyndaǵy mańyzdy qadamdardyń biri bolyp tabylady.
